Chiến lược giúp phụ nữ sống viên mãn khi đối mặt 'gánh nặng kép'

Ảnh minh họa

Phụ nữ hiện đại đối mặt "gánh nặng kép"

Theo báo cáo phân tích từ số liệu Điều tra Lao động - Việc làm của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) năm 2023, phụ nữ trung bình dành số giờ gấp đôi nam giới cho công việc nhà. Đáng chú ý, 20% đàn ông Việt Nam hoàn toàn không tham gia việc nhà. Trong báo cáo "Tiền lương Toàn cầu 2024-2025", ILO tiếp tục chỉ ra tình trạng bất bình đẳng tiền lương vẫn ở mức cao và là vấn đề cấp bách. Những đối tượng chịu thiệt thòi nhất chính là phụ nữ và người lao động trong khu vực phi chính thức - nhóm thường xuyên nhận lương thấp và việc làm thiếu ổn định.

Tại Việt Nam, lao động nữ chiếm gần một nửa lực lượng lao động quốc gia, nhưng thu nhập bình quân tháng chỉ bằng khoảng 80% của nam giới. Nhận định này từng được nêu tại Hội thảo công bố Báo cáo rà soát độc lập 10 năm thực hiện Luật Bình đẳng giới. Một trong những nguyên nhân sâu xa là gánh nặng lao động chăm sóc không được trả lương. Phụ nữ vừa phải tham gia lao động tạo thu nhập, vừa đảm đương công việc gia đình. Điều này khiến họ bị hạn chế về cơ hội nghề nghiệp, dễ rơi vào tình trạng bất bình đẳng trong thu nhập, dù cùng đảm nhiệm công việc như nam giới.

TS. Nguyễn Thị Tuyết Minh

Ngày nay, phụ nữ hiện đại không chỉ tham gia lực lượng lao động ngang hàng với nam giới, mà còn gánh vác phần lớn trách nhiệm trong việc duy trì nòi giống, chăm sóc gia đình, nuôi dạy con cái và các công việc nội trợ. Theo Tổng cục Thống kê, nữ giới chiếm tỷ lệ lao động cao, nhưng đồng thời lại dành nhiều thời gian hơn hẳn cho công việc không tên trong gia đình. Điều này tạo nên áp lực về mặt thời gian, khiến họ thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải.

Tiến sĩ xã hội học Nguyễn Thị Tuyết Minh - giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, người có nhiều năm kinh nghiệm trong tìm hiểu và nghiên cứu về giới, phân tích: "Gánh nặng kép" không phải vấn đề mới và của riêng Việt Nam mà là hiện tượng toàn cầu. Nó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần phụ nữ, mà còn để lại hệ lụy dài lâu đối với chất lượng sống, thu nhập và cơ hội phát triển nghề nghiệp".

Ở một góc nhìn tích cực, chính thử thách từ "gánh nặng kép" lại trở thành động lực để phụ nữ rèn luyện bản lĩnh, phát huy năng lực và khẳng định vị trí của mình. Nhiều phụ nữ hiện đại không chỉ giỏi chuyên môn mà còn đảm đương tốt vai trò người mẹ, người vợ. Họ trở thành hình mẫu về sự kiên cường, về khả năng quản lý thời gian, công việc và cảm xúc. Tuy nhiên, nếu không biết cân bằng, "gánh nặng kép" có thể biến thành vòng xoáy mệt mỏi, dẫn đến căng thẳng, cáu gắt, thậm chí trầm cảm.

Cần chiến lược để thực hiện đa mục tiêu

TS. Nguyễn Thị Tuyết Minh cho biết, tác động của "gánh nặng kép" không chỉ dừng ở khía cạnh tinh thần, tâm lý mà còn hiện hữu trong đời sống thực tiễn của phụ nữ. Đây là hiện tượng toàn cầu, không riêng gì ở Việt Nam và chỉ khi có những cơ chế xã hội phù hợp - như môi trường làm việc linh hoạt, chế độ nghỉ phép có lương hay dịch vụ chăm sóc thay thế với chi phí hợp lý - phụ nữ mới có thể giảm bớt phần nào áp lực này. Điều đó đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc ở tầm thiết chế xã hội, thay vì coi đây chỉ là trách nhiệm cá nhân.

Nếu không có sự thay đổi trong tư duy xã hội, việc phụ nữ cùng lúc gánh vác công việc và gia đình sẽ tiếp tục bị mặc định như một "thiên chức". Hệ quả là họ dễ suy giảm sức lao động, mất cơ hội nâng cao thu nhập, chất lượng sống giảm sút. Về lâu dài, sức khỏe thể chất và tinh thần đều bị hao mòn, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, căng thẳng, thậm chí trầm cảm và mất kiểm soát trước những áp lực từ cộng đồng và gia đình.

Ngoài ra, thực tế cho thấy, không ít mâu thuẫn trong gia đình cũng bắt nguồn từ cách giao tiếp thiếu lắng nghe, dễ phán xét. Vì vậy, theo Hagar International (một tổ chức phi chính phủ), việc áp dụng giao tiếp phi bạo lực - tập trung nói rõ nhu cầu, mong muốn thay vì chỉ trích - có thể giúp phụ nữ giảm bớt tổn thương tâm lý, đồng thời duy trì sự gắn kết trong các mối quan hệ. "Mỗi lời nói, hành vi của chúng ta đều nên hướng tới mục đích chăm sóc nhu cầu của bản thân và người khác", chuyên gia của tổ chức này khuyến nghị.

Theo TS. Nguyễn Thị Tuyết Minh, mỗi người sẽ có hoàn cảnh và tính cách khác nhau, do vậy để sống viên mãn, phụ nữ cần chủ động xây dựng chiến lược cân bằng, linh hoạt trong từng bối cảnh. Phụ nữ nên tập trung vào ba nhóm giải pháp chính để xây dựng chiến lược cho cuộc sống của mình.

Đầu tiên là cần quản trị thời gian thông minh, tức là lên kế hoạch theo tuần, tháng, quý; biết giới hạn công việc và đặt "giờ tắt" hằng ngày để tái tạo năng lượng. Song song với đó, phụ nữ cần đàm phán và chia sẻ trách nhiệm trong gia đình, tránh mặc định gánh hết việc nhà. Khi các thành viên cùng tham gia, áp lực sẽ giảm bớt và sự gắn kết được tăng cường.

Ảnh minh họa

Bên cạnh công việc và gia đình, phụ nữ cũng cần yêu thương và chăm sóc bản thân bằng cách dành thời gian nghỉ ngơi, vận động, ăn uống lành mạnh, đồng thời duy trì sự độc lập về kinh tế và cảm xúc. Khi áp lực trở nên quá lớn, việc tìm đến chuyên gia tâm lý là cần thiết thay vì âm thầm chịu đựng. Ngoài ra, việc tận dụng công nghệ, dịch vụ hỗ trợ (như làm việc linh hoạt, dịch vụ giao-nhận, ứng dụng quản lý gia đình) cũng giúp phụ nữ tiết kiệm thời gian và tập trung vào các mục tiêu quan trọng.

Chuyên gia đưa ra khuyến nghị phụ nữ có thể xây dựng "khung 3 vòng mục tiêu" để sắp xếp thứ tự ưu tiên trong từng giai đoạn, từ đó duy trì sự cân bằng giữa công việc, gia đình và bản thân: Trong "khung 3 vòng mục tiêu", gia đình là trọng tâm với việc quan tâm chăm sóc sức khỏe, vun đắp tình cảm và duy trì sự gắn kết yêu thương. Song song với đó, sự nghiệp cần được chú trọng bằng cách không ngừng học hỏi kỹ năng mới và chủ động thích ứng với những thay đổi.

Cuối cùng, phụ nữ cần quan tâm đến chính bản thân, chăm sóc cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần và mở rộng các mối quan hệ xã hội để duy trì năng lượng tích cực. Khung mục tiêu này được xem như "vòng tròn hạnh phúc", giúp phụ nữ vừa hoàn thành trách nhiệm, vừa nuôi dưỡng năng lượng tích cực để sống trọn vẹn hơn.

Tuệ Anh