Chiếc hộp gỗ của mẹ

Những chiều mưa, hơi ẩm mốc từ tường gạch cũ bốc lên quyện với tiếng tích tắc đều đều của chiếc đồng hồ quả lắc. Cái đồng hồ ấy vẫn đứng chỏng chơ trên tường phòng khách từ ngày ông nội mất, kim giây nhảy từng bước khô khốc như đếm ngược về một thời điểm không thể tránh khỏi.

Lan thường ngồi thu lu trên bậc thềm, mắt đăm đăm nhìn chiếc xe đạp cũ của mẹ đổ bóng dài dưới ánh đèn đường. Nó giống như một con quái vật gầy guộc, mỗi lần bánh xe xoay kẽo kẹt lại gợi về chuỗi ngày mẹ đi làm về muộn – bóng lưng gầy nghiêng nghiêng dưới mưa, túi nilon đựng rau củ cà lết trên mặt đất.

Trong góc bếp, chiếc tủ lạnh cũ ì ạch rên lên mỗi đêm. Lan đã quen với việc đếm nhịp kẽo kẹt của nó thay cho lời ru. Có những lúc, cô bé mở tủ, nhìn chằm chằm vào ngăn đá phủ lớp tuyết dày như mái tóc bạc, nơi những viên đá lạnh lẽo xếp hàng ngay ngắn giữa mớ rau héo úa. Mùi dầu mỡ cũ bám trên nồi chảo han gỉ khiến cô nhớ đến tiếng cười giòn tan của mẹ năm nào, khi cả nhà còn quây quần bên mâm cơm chiều thơm phức cá kho.

Bữa cơm tối thứ Bảy nào cũng diễn ra trong im lặng. Tiếng đũa gõ vào thành bát, tiếng thở dài của bố vang lên rồi tan biến vào khoảng không. Lan đếm từng hạt cơm dính trên đĩa, cố nuốt trôi cảm giác nghẹn ứ nơi cổ họng. Cô nhìn trộm bàn tay bố – những ngón tay chai sần nắm chặt đôi đũa cong vênh, vết sẹo dài trên mu bàn tay phải vẫn đỏ au như mới hôm qua. “Vết dao phay lỡ tay hồi xưa”, bố từng nói vậy khi Lan hỏi, nhưng giọng điệu đứt quãng khiến cô biết đó không phải toàn bộ sự thật.

Cô bé thường lén nhìn lên tấm ảnh cưới mờ nhạt trên tường. Hai khuôn mặt trẻ trung trong khung hình nhuốm màu thời gian cứ nhìn xuống bàn ăn như hai nhân chứng vô dụng. Đôi mắt mẹ trong ảnh sáng long lanh khác hẳn cặp mắt thâm quầng hiện tại, còn nụ cười của bố thì tươi rói như trái cam chín mọng giữa mùa Hè oi ả. Lan thầm hỏi liệu có phải hạnh phúc cũng giống như lớp bụi trên khung ảnh – càng chùi mạnh lại càng phai nhòa?

Giữa đêm, khi tiếng mưa gõ nhịp trên mái tôn, Lan thường tỉnh giấc vì tiếng lạo xạo từ phòng bố mẹ. Có những mảnh vỡ lời nói lọt qua khe cửa: “Em không muốn con biết...”, rồi “...sao anh cứ đào mãi chuyện cũ?”. Tiếng thở dài của bố nặng trịch như hòn đá ném xuống giếng sâu. Cô bé ôm gối sát vào ngực, tự hỏi liệu sự im lặng có trọng lượng không, và nếu có, bao nhiêu năm tháng nín thinh như thế sẽ đủ để làm sập cả căn nhà này?.

Trên trần nhà, vệt nước mưa rỉ qua kẽ ngói tạo thành hình thù kỳ quái – lúc thì giống bàn tay đang vẫy gọi, lúc lại như khuôn mặt méo mó đang khóc. Lan nhìn nó cho đến khi mắt nhòe đi, mùi ẩm mốc len lỏi vào từng giấc mơ. Cô mơ thấy mình biến thành con búp bê vải nằm trong chiếc hộp gỗ, nghe tiếng bước chân người qua lại mà không sao hét lên được. Khi tỉnh dậy, vị mặn của nước mắt còn đọng trên môi tựa như dư vị của những câu chuyện chưa bao giờ được kể.

Căn gác xép ọp ẹp rung lên theo mỗi bước chân của Lan. Tia nắng xiên khoét thủng màng nhện giăng kín cửa sổ mái, phơi bày lớp bụi vàng khè lưu cữu cả thập kỷ. Cô bé đưa tay hất tung tấm rèm cũ, đám bụi xám xịt bốc lên thành cơn lốc nhỏ xoáy vào khoảng không tù đọng.

“Lẽ ra không nên lên đây...” - Lan tự nhủ khi ngón chân vấp phải chiếc va li da nứt nẻ. Đêm qua, tiếng khóc nghẹn của mẹ vọng từ phòng bố mẹ khiến cô trằn trọc. Trong giấc mơ lờ mờ, hình ảnh người phụ nữ tay ôm hộp gỗ đứng cuối hành lang cứ ám ảnh cô.

Chiếc tủ sắt han gỉ đổ bóng lên tường như người khổng lồ gác cổng. Lan dùng hết sức kéo cánh tủ kẽo kẹt, mùi ẩm mốc xộc thẳng lên mặt. Những cuốn album ảnh bọc ni lông xếp chồng nghiêng ngả, chiếc đèn bàn vỡ chụp, vài cuộn phim cũ lăn lóc. Cô bé chần chừ sờ vào khăn voan phủ đầy bồ hóng - thứ từng quấn quanh cổ mẹ trong tấm ảnh cưới nhòe nét.

Bỗng tiếng “cộc” vang lên khi cô đẩy lùi chiếc ghế đẩu mục ruỗng. Một góc vải trắng bị chèn dưới chân tủ lộ ra, nhuốm màu rỉ sét. Lan quỳ xuống, tay run run kéo tấm vải dày cộm lên trên sàn gỗ. Lớp vải bạc phếch tuột ra để lộ đường vân gỗ sồi đỏ thẫm - một hộp hình chữ nhật dài bằng cánh tay, khóa đồng đã xỉn màu.

Trái tim Lan đập thình thịch khi nhận ra dòng chữ khắc chìm trên nắp hộp: “Những kỷ niệm xưa”. Vết khắc ngoằn ngoèo như được tạo bởi bàn tay run rẩy, chữ “xưa” cuối cùng bị một vết xước sâu cắt ngang. Cô bé lật đi lật lại chiếc hộp, ngón trỏ lần theo vết nứt dọc thân hộp - vết tổn thương của gỗ sau bao năm bị đè dưới sức nặng ký ức.

Tiếng chuông điện thoại réo dưới nhà khiến Lan giật bắn người. Cô vội phủ tấm vải cũ lên chiếc hộp, nhưng rồi đột ngột dừng lại. Ánh sáng lờ mờ từ cửa sổ mái chiếu xiên vào góc hộp, làm lóe lên ánh đồng đỏ từ khe hở nhỏ. Lan hít sâu, dùng móng tay cạy nhẹ khóa. Tiếng “tách” khô khốc vang lên, nắp hộp bật mở trong im lặng kinh hoàng.

Tờ giấy mỏng bay xuống chân như lá bồ đề rơi giữa chùa hoang. Nét chữ nghiêng trong thư run rẩy: “Ngày 12/9/2003. Con gái yêu, hôm nay con tròn 3 tuổi. Mẹ đứng nhìn con ôm gấu bông ngủ say mà nước mắt cứ rơi...”. Lan ngồi bệt xuống sàn, lưng tựa vào tủ quần áo lạnh ngắt. Cô lần giở từng kỷ vật - một chiếc nơ buộc tóc đã bạc màu, mẩu bút chì còn in dấu răng, tấm vé xem phim đã nhàu nát mang ngày tháng cách đây hai thập kỷ.

Dưới lớp ảnh gia đình quây quần bên nồi bánh chưng, một phong bì màu nâu lộ ra. Bên trong là tờ giấy nhập viện cũ kỹ: “Chẩn đoán: Trầm cảm sau sinh. Lời khuyên: Cần nghỉ ngơi và điều trị tâm lý”. Lan hít một hơi sắc lạnh, ngón tay lướt qua dòng chữ đánh máy lởm chởm. Cô chợt hiểu vì sao những năm tháng ấu thơ của mình luôn thiếu vắng tiếng hát ru, vì sao mùi thuốc Bắc luôn ám lấy gấu bông cô ôm mỗi đêm.

Tấm ảnh mẹ trẻ trung trong váy hoa rơi ra từ trang nhật ký. Mặt sau tấm hình, nét bút mực đã phai: “Ngày đầu dạy học”. Lan sờ lên vết rách ở góc ảnh, nơi giấy đã mủn như tro tàn. Cô tưởng tượng ra hình ảnh người phụ nữ trẻ đạp xe qua con đê lộng gió, cặp sách da bóng lộn đựng giáo án thơm mùi mực mới, trước khi cuộc đời xô bà vào góc bếp tối om với nồi cơm khê và tiếng trẻ khóc đêm.

Giữa xấp thư tình bố viết cho mẹ thời hò hẹn, một mẩu giấy nhàu nát rơi ra: “Em đừng bắt anh chọn giữa cha mẹ và em. Trái tim anh đã nứt làm đôi từ cái ngày định mệnh ấy”. Lan thấy lồng ngực đau nhói, cô bé gập người lại như con tôm bị ném vào chảo lửa. Những mảnh ghép bắt đầu khớp vào nhau - vết sẹo trên tay bố không phải do dao phay, mà là từ mảnh ly vỡ trong cuộc cãi vã với ông bà nội; nụ cười tắt lịm trên môi mẹ không chỉ vì mệt mỏi, mà còn bởi giấc mơ bị đánh cắp.

Đêm ấy, căn gác xép trở thành nhân chứng cho những tiếng nấc nghẹn. Lan ôm hộp gỗ vào lòng, tai vẫn văng vẳng lời thì thầm từ quá khứ: “Con có nghe thấy không? Tiếng khóc của mẹ năm con chào đời? Tiếng thở dài của bố khi nhận tin ông nội qua đời?...”. Cô bé 16 tuổi chợt nhận ra, gia đình mình giống như chiếc hộp này - bên ngoài phủ đầy bụi thời gian, bên trong chất chứa những vết thương chưa bao giờ lành miệng.

Khi ánh trăng lọt qua khe cửa sổ rọi vào trang nhật ký cuối cùng, Lan đọc thấy dòng chữ viết vội: “Ngày 15/8/2010. Lan bị sốt cao. Nếu con mất đi, liệu trái tim tan vỡ của mẹ có đủ làm keo dán lại thế giới này?”. Nước mắt cô bé rơi xuống làm nhòe nét mực, tựa như những giọt nước thánh rửa sạch lớp bụi dày của im lặng. Tiếng chuông đồng hồ quả lắc vang lên từ tầng dưới, từng tiếng “tích tắc” giờ đây nghe như nhịp đập của một trái tim đang dần hồi sinh.

Gió đêm luồn qua khe cửa sổ rách, thổi tấm rèm hoa cũ lên như cánh bướm giật mình. Lan ngồi bên chiếc bàn học lệch chân, ngón tay lần theo vết khắc nguệch ngoạc “Mẹ ơi” trên mặt bàn gỗ - di tích của một lần chờ đợi mỏi mòn năm 12 tuổi. Trước mặt cô, tờ giấy viết thư nhàu nát vì những lần gập mở. Mực loang thành vệt tím ngắt như vết bầm trên da thịt ký ức.

Tiếng chân bố đi lại dưới bếp khiến cô bé giật mình. Cái bóng đổ dài lên tường trần như quái vật đang vươn vòi. Lan thở gấp, nắm chặt mẩu giấy ghi dòng chữ: “Tại sao chúng ta không thử nói?”. Cô tưởng tượng ra cảnh mảnh giấy ấy rơi vào im lặng, chìm xuống đáy nồi canh nguội lạnh giữa bàn ăn.

Sáng hôm sau, Lan đứng lặng trước căn phòng bố mẹ. Cánh cửa gỗ mục hé mở, để lộ khoảng tối nghẹt thở. Mùi thuốc Bắc từ lọ thuốc xoa khớp của bố xộc vào mũi.

- Con cần nói chuyện.

Lan thì thầm vào khoảng không, tay siết chặt chiếc hộp gỗ đựng thư từ. Nhưng khi tiếng dép lẹt xẹt của mẹ vang lên sau lưng, câu chữ trong cổ họng cô bé đột nhiên hóa đá.

Buổi chiều ấy, Lan đạp xe ra bờ đê. Cánh đồng lúa chín rực như tấm thảm vàng bị xé rách bởi những vệt đất đen. Cô dừng trước căn lều bỏ hoang - nơi bố từng kể chuyện thời trai trẻ chăn trâu. Bên trong, vách đất nứt toác như da rắn lột, trên nền đất lởm chởm vỏ chai, một chiếc diều giấy rách phơi xác.

Cô bé mở chiếc hộp gỗ, xếp những lá thư thành hình trái tim trên nền đất. Que diêm quẹt sáng trong bóng chạng vạng, ngọn lửa bùng lên nuốt chửng nét chữ đầu tiên. Khói xám cuồn cuộn bốc lên, vẽ hình khuôn mặt ông nội trong câu chuyện chưa kể của bố. Lan khóc, nước mắt rơi xuống tàn tro vẫn còn nóng hổi.

- Con làm gì ở đây? - Giọng mẹ vang lên đột ngột.

Lan quay lại, thấy bóng mẹ đổ dài như cây liễu gãy. Trong tay bà, chiếc làn đựng rau rớt xuống đất, những củ khoai lang lăn lóc như lũ trẻ lạc.

Hai mẹ con nhìn nhau qua làn khói mỏng. Lan chỉ vào đống tro tàn:

- Con đốt hết rồi. Những bí mật, những nỗi đau... tất cả.

Mẹ run rẩy ngồi phịch xuống đất, tay nhặt mảnh diều rách: “Cái diều này... bố con tự tay làm hồi xưa”.

Trời chợt đổ mưa. Những hạt nước đầu mùa xối xả rửa trôi vệt tro đen, lộ ra mảnh giấy cháy dở còn nguyên dòng chữ: “Tha thứ không phải là quên đi, mà là mang theo vết sẹo để bước tiếp”. Mẹ ôm chặt Lan vào lòng, hơi ấm lan tỏa qua lớp áo ướt sũng. Trong tiếng mưa rì rầm, cô bé nghe thấy nhịp tim mẹ đập loạn xạ - trái tim từng tưởng đã ngừng đập vì đau khổ, giờ đang run rẩy hồi sinh. Bỗng có tiếng động lạ, cô bé nhìn thấy một bóng người vụt qua. Ai như bóng bố.

Khi hai mẹ con về đến nhà, bố đang đứng tựa cửa, tay cầm chiếc đèn lồng han gỉ. Ánh sáng vàng vọt chiếu lên vết sẹo dài trên mu bàn tay ông, giờ đây trông như con sông nhỏ đã cạn.

- Cơm nguội rồi, - giọng bố khàn đặc, nhưng đôi mắt đỏ hoe lần đầu tiên không né tránh ánh nhìn của con gái.

Trong góc phòng, chiếc đồng hồ quả lắc đột nhiên kêu “cót két” - tiếng tích tắc đều đặn suốt bao năm qua đã thay đổi nhịp điệu.

Sáng mùa Thu trải vàng lên ngưỡng cửa, hơi ẩm từ đêm mưa vẫn còn quyện trong gió. Lan mở mắt trước tiếng chim sẻ gù trên mái hiên, mùi bánh mì mới nướng từ nhà hàng xóm len lỏi qua khe cửa. Cô bé ngồi bật dậy khi nghe tiếng đục đẽo lạ lùng từ phòng khách.

Chiếc đồng hồ quả lắc đã được lau sáng bóng, kim giờ chỉ đúng 7 giờ sáng - điều chưa từng xảy ra suốt một thập kỷ. Bố đang đứng trên thang, tay cầm búa đóng chắc nịch vào giá sách mới.

- Dọn chỗ cho mấy cuốn sách dạy làm bánh của mẹ, - ông nói mà không quay lại, giọng ấm hơn những chiều say xỉn năm nào. Vệt sáng chiếu xiên qua vai áo công nhân sờn vai, làm lấp lánh những hạt bụi gỗ vàng óng.

Trong bếp, mẹ Lan cắt tỉa lại chậu hoa giấy đã khô héo lâu ngày. Mái tóc bà được cắt ngắn gọn gàng, chiếc váy hoa bạc màu giờ đã thay bằng tà áo dài xanh mượt mà. Tiếng huýt sáo vu vơ từ môi mẹ khiến Lan ngỡ ngàng - đó là giai điệu ru ngày xưa bà vẫn hát lỡ cữ. Chiếc tủ lạnh mới kêu ro ro êm dịu, ngăn đựng đầy ắp rau củ tươi và hộp sữa chua tự làm.

- Cả nhà mình sơn lại nhà nhé? - Bố bất ngờ đề nghị khi đang gắn chiếc đèn chùm cũ kỹ bằng vỏ chai lấp lánh.

Mẹ gật đầu, tay vẫn thoăn thoắt nhào bột làm bánh bao. Lan đứng giữa phòng khách ngập nắng, ngắm nhìn những vết nứt trên tường nay được phủ lớp sơn trắng tinh, nhưng vẫn cố ý để lộ vài đường rạn tự nhiên - như lời nhắc nhở về quá khứ không cần che giấu.

Chiều hôm ấy, cả gia đình cùng trộn màu sơn. Bố dùng con lăn tạo hình đám mây, mẹ vẽ những nhành liễu rủ bên hồ nước. Lan chấm ngón tay vào màu vàng nghệ, in lên tường thành vòng tròn đồng tâm - mặt trời của riêng cô. Tiếng cười giòn tan vang lên khi bố vô tình để vệt sơn xanh lên mũi mẹ. Trong góc phòng, chiếc radio cũ bỗng bắt sóng được bản nhạc bolero ngày xưa, giai điệu ngọt ngào quấn quýt cùng mùi sơn mới.

Thời gian trôi nhanh về cuối năm, đêm giao thừa, Lan đặt trước bàn thờ ông nội chiếc hộp gỗ mới.

- Con muốn rằng chiếc hộp này sẽ đựng những ký ức mới đẹp đẽ của gia đình mình.

Mẹ bưng lên mâm ngũ quả có cả quả lê - thứ trái cây bà từng ghét vì nó nhắc đến những ngày uống thuốc đắng.

- Con muốn học thiết kế nội thất, - Lan thì thầm khi pháo hoa bắt đầu chớp sáng ngoài phố.

Bố mẹ nhìn nhau gật đầu, đôi tay chai sạn của ông siết nhẹ bàn tay thon gầy của bà. Trong khoảnh khắc ấy, cô bé thấy rõ nhất vết chân chim nơi khóe mắt mẹ - những đường rãnh hạnh phúc thay thế nếp nhăn lo âu.

Sáng mồng một Tết, Lan thức dậy với mùi trầm hương ấm áp. Cô bước xuống cầu thang, dừng lại ngắm bức tranh tường cả nhà cùng vẽ - hình ảnh ba thế hệ đứng dưới gốc cây hạnh phúc, con đường phía trước rải đầy lá vàng và những mảnh vỡ lấp lánh như kim cương. Trên bàn, mâm cỗ nhỏ có món rau su su luộc bố vừa hái ngoài vườn về.

- Mẹ sẽ mở lớp học dạy miễn phí cho trẻ em nghèo, - Mẹ vui vẻ thông báo.

Khi hoàng hôn nhuộm đỏ mái hiên, gia đình họ ngồi quây quần bên nồi lẩu nghi ngút khói. Mẹ kể về kế hoạch mở lớp dạy trẻ em, bố thì thầm khoe ý định chế tạo đồ nội thất từ gỗ tái chế. Lan đẩy về phía bố mẹ chiếc hộp gỗ mới, bên trong chứa hai tấm vé xem phim và mảnh giấy ghi: “Con đặt trước rồi, không được từ chối!”.

Đêm ấy, căn nhà tràn ngập ánh sáng đèn dây nhấp nháy. Tiếng cười nói vọng lên từ phòng khách hòa cùng tiếng lốc cốc của búa đục gỗ. Lan nhìn ra cửa sổ, nơi chiếc xe đạp cũ đã được sơn lại màu xanh biếc, giỏ xe đầy ắp hoa cúc dại. Cô mỉm cười khi thấy bóng hai người già nắm tay nhau đi dạo dưới đèn đường, chiếc bóng in lên mặt đất thành hình trái tim không còn vết nứt.

Trên tường, chiếc đồng hồ quả lắc đang điểm những nhịp đều đặn. Từng tiếng “tích tắc” giờ đây nghe như lời thì thầm của thời gian: “Hạnh phúc không phải là thứ ta tìm thấy, mà là thứ ta cùng nhau hàn gắn”.

Truyện ngắn của Nguyễn Lan Hương (Giáo viên Trường THPT Hoài Đức B, xã An Khánh, Hà Nội)