'Chìa khóa' xuất khẩu format gameshow truyền hình

Chọn mua bản quyền gameshow nước ngoài là hướng đi an toàn được nhiều nhà đài, đơn vị sản xuất lựa chọn. Ảnh: RUNNING MAN VIETNAM

Để thay đổi tình hình, các đơn vị sản xuất trong nước cần đầu tư mạnh mẽ vào sáng tạo, phát triển những format mang đậm dấu ấn Việt Nam, không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn có khả năng cạnh tranh và xuất khẩu ra thế giới.

Áp lực về tỷ suất người xem

Mỗi khi xem gameshow, điều dễ nhận thấy là hầu hết các chương trình ăn khách từ trước đến nay đều mang dấu ấn từ việc mua format quốc tế. Ví dụ như Giọng hát Việt được chuyển thể từ phiên bản gốc của Hà Lan Người ấy là ai? (phiên bản Việt của một format Thái Lan); Running Man Vietnam mua bản quyền từ Hàn Quốc; Ai là triệu phú với format gốc từ Who Wants to Be a Millionaire? của Anh. Một trường hợp hiếm hoi xuất khẩu thành công format Việt là show thực tế Cơ hội cho ai - Whose Chance? hợp tác với một công ty truyền thông của Thổ Nhĩ Kỳ...

Việc mua bản quyền giúp các đài truyền hình giảm bớt rủi ro về tỷ suất người xem (rating), vì các chương trình này đã chứng minh sức hút tại nhiều quốc gia. Tuy nhiên, chính sự an toàn này lại thể hiện sự thiếu hụt trong sáng tạo nội sinh của thị trường gameshow Việt Nam. Sự lệch pha và mất cân đối giữa nhập khẩu và xuất khẩu format truyền hình đến từ nhiều nguyên nhân, trong đó chi phí đầu tư cho sáng tạo một chương trình hoàn toàn mới là yếu tố quan trọng hàng đầu.

Quá trình hoàn thiện ý tưởng và thử nghiệm để đảm bảo tính hấp dẫn đòi hỏi đội ngũ sản xuất phải có kinh nghiệm chuyên sâu, hệ thống nghiên cứu thị trường bài bản và khả năng chấp nhận rủi ro. Trong khi đó, việc mua format sẵn giúp tiết kiệm thời gian và bảo đảm chất lượng nhờ vào “công thức” thành công đã được kiểm chứng.

Bên cạnh đó, các nhà đài và đơn vị sản xuất trong nước luôn chịu áp lực lớn từ yếu tố quảng cáo và rating, khiến họ ưu tiên chọn giải pháp an toàn để thu hút khán giả nhanh chóng. Điều này khiến ê kíp sản xuất thường xuyên bị áp lực trong việc ra mắt các chương trình liên tục, ít có thời gian để đầu tư cho các format nội địa.

Cơ hội cho ai - Whose chance?” là chương trình hiếm hoi của Việt Nam được đối tác nước ngoài mua format. Ảnh: NSX

Cầu nối đưa format gameshow Việt “vươn khơi”

Việc mua bản quyền format gameshow nước ngoài không phải là điều tiêu cực, thậm chí còn làm đa dạng lựa chọn của khán giả truyền hình. Tuy nhiên, bên cạnh sự “tiện lợi”, việc quá phụ thuộc vào bản quyền gameshow giải trí nước ngoài đang tạo ra không ít thách thức cho nhà đài và đơn vị sản xuất.

Sự phụ thuộc này, nếu kéo dài, có thể khiến đội ngũ sáng tạo trong nước thiếu động lực, làm chậm quá trình phát triển những format nội địa có khả năng cạnh tranh và xuất khẩu. Thêm vào đó, chi phí mua bản quyền cao tạo ra áp lực tài chính lớn cho các đài và doanh nghiệp truyền hình, trong khi hiệu quả đôi khi không như kỳ vọng.

Việc tiếp tục sử dụng “công thức” có sẵn cũng khiến thị trường giải trí trở nên đơn điệu, thiếu bản sắc và khó xây dựng thương hiệu cho các chương trình mang đậm dấu ấn Việt Nam. Đây là thách thức lớn đòi hỏi ngành truyền hình phải thay đổi tư duy và đầu tư mạnh mẽ hơn vào sáng tạo.

Quan trọng hơn, nếu không đầu tư vào sáng tạo, Việt Nam sẽ bỏ lỡ cơ hội xuất khẩu văn hóa thông qua các sản phẩm truyền hình, một lĩnh vực mà nhiều quốc gia châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản và Thái Lan đã rất thành công.

Trong bối cảnh ngành công nghiệp sáng tạo phát triển mạnh và nhu cầu tìm kiếm nội dung mới trên toàn cầu ngày càng tăng, chúng ta hoàn toàn có thể đảo ngược tình thế để trở thành nước xuất khẩu format gameshow truyền hình bằng các giải pháp hệ thống, chiến lược và thực tiễn.

Đầu tư mạnh vào nghiên cứu thị hiếu khán giả sẽ tạo nền tảng cho sáng tạo. Việt Nam cần có các công cụ phân tích dữ liệu chuyên sâu, hợp tác giữa nhà đài, hãng sản xuất và doanh nghiệp công nghệ để tạo ra những nghiên cứu có tính phổ quát, từ đó tạo ra những format dễ thích ứng với nhiều quốc gia.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh nguồn lực tài chính và có thể xây dựng quỹ hỗ trợ xuất khẩu format gameshow Việt. Việc thành lập quỹ chuyên biệt sẽ nâng cao năng lực sản xuất và giúp các sản phẩm truyền hình Việt Nam vươn ra thế giới.

Tăng cường liên kết giữa các đài truyền hình, công ty sản xuất và cơ sở đào tạo để hình thành chuỗi nghiên cứu - phát triển format chuyên nghiệp cũng là yếu tố quan trọng. Khi nhân lực được đào tạo bài bản về biên tập, thiết kế trò chơi và quản trị chương trình, khả năng tạo ra format độc đáo sẽ cao hơn. Mô hình liên kết này giúp chia sẻ chi phí thử nghiệm, mở rộng không gian sáng tạo và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Một giải pháp chiến lược khác là thúc đẩy hợp tác quốc tế ngay từ giai đoạn phát triển ý tưởng. Thay vì tạo format hoàn toàn trong nước rồi chào bán, các đơn vị có thể liên kết với các hãng sản xuất hoặc nhà phân phối quốc tế để cùng thiết kế format phù hợp với thị trường toàn cầu. Điều này không chỉ giảm rủi ro mà còn tận dụng mạng lưới phân phối sẵn có, tăng khả năng format Việt Nam được mua bản quyền.

ĐÌNH TOÁN