Chìa khóa giúp hàng Việt vươn xa trong bối cảnh mới

Khách hàng tìm hiểu sản phẩm ở gian hàng của doanh nghiệp Việt Nam. (Ảnh: Hữu Chiến/TTXVN)

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, bài toán mở rộng thị trường xuất khẩu cho Việt Nam đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, song hành với thách thức, cơ hội lại càng lớn nếu doanh nghiệp chủ động xây dựng chiến lược phù hợp.

Đây là nội dung được các chuyên gia thảo luận tại hội thảo “Chiến lược đa dạng hóa thị trường: Từ rủi ro đến cơ hội” do Bộ Công Thương và Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 5/9.

Ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) nêu vấn đề, việc chỉ dựa vào một số thị trường truyền thống sẽ khiến doanh nghiệp đối mặt với rủi ro lớn.

Trong khi đó, chiến lược đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng mà Việt Nam kiên trì theo đuổi nhiều năm nay đã chứng minh tính đúng đắn.

Trải qua dịch bệnh, biến động địa chính trị, chiến tranh thương mại cho thấy, trong mọi cuộc khủng hoảng, sự linh hoạt và tầm nhìn dài hạn càng giúp doanh nghiệp Việt củng cố vị thế tốt hơn.

“Lợi thế lớn của Việt Nam là nền kinh tế có độ mở cao với 17 hiệp định thương mại tự do không chỉ tạo ưu đãi về thuế, mà còn mở ra cánh cửa vào các khu vực tiềm năng như Mỹ Latinh, Trung Đông hay Liên minh Kinh tế Á – Âu. Vấn đề không nằm ở có thị trường hay không mà là doanh nghiệp sẵn sàng khai thác và thích ứng như thế nào,” ông Tạ Hoàng Linh nhấn mạnh.

Khái quát về thị trường Mỹ Latinh, bà Veronica Alcaraz Silva, Trưởng đại diện Coppel Việt Nam cho biết, Mỹ Latinh là một khu vực rộng lớn với hơn 600 triệu dân, tầng lớp trung lưu tăng nhanh, nhu cầu tiêu dùng đa dạng.

Với khu vực này, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã giúp hàng hóa Việt Nam có cơ hội hiện diện nhiều hơn tại Mexico, Chile. Ngoài ra, Brazil cũng được đánh giá là thị trường đầy tiềm năng.

Thực tế, người tiêu dùng Mỹ Latinh có thu nhập không đồng đều, phần lớn cần sản phẩm giá rẻ nhưng vẫn bảo đảm tiêu chuẩn an toàn. Với lợi thế về chi phí, dệt may, giày dép và hàng điện tử Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh.

Ở góc nhìn tích cực, Coppel với hơn 1.800 cửa hàng tại Mexico đánh giá cao năng lực sản xuất của Việt Nam. Đây là tín hiệu cho thấy nếu nâng cao tỷ lệ tự chủ nguyên liệu, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể bứt phá tại một thị trường rộng lớn, ít được chú ý nhưng đầy triển vọng.

Ông Mirash Basheer, Giám đốc Công ty May Exports Việt Nam thuộc Lulu Group, khẳng định Trung Đông là “cửa ngõ vàng” để kết nối thương mại từ châu Á sang châu Âu và châu Phi.

Với hơn 400 triệu dân có thu nhập cao, nhu cầu tiêu dùng mạnh, đặc biệt là các sản phẩm Halal, khu vực này thực sự hấp dẫn đối với các quốc gia xuất khẩu.

Tập đoàn Lulu đã nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam hơn 10 năm qua và coi đây là một trong những nguồn cung trọng điểm tại châu Á. Thách thức hiện nay là xung đột gia tăng ở nhiều khu vực dẫn đến khó khăn về logistics và yêu cầu chứng nhận sản phẩm cho người Hồi giáo (Halal).

Song, việc Việt Nam và UAE ký Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - UAE (CEPA) đã mở ra một hành lang thương mại thuận lợi hơn, giúp giảm gánh nặng thuế quan. Các doanh nghiệp Việt Nam cần chú trọng phát triển các sản phẩm, dịch vụ có chứng nhận Halal.

Điều này không chỉ tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt xuất khẩu nhiều hơn, mà còn giúp nâng tầm chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế.

Đại diện Tập đoàn IKEA, ông Per Ljungblad nhìn nhận, Bắc Âu là thị trường lý tưởng cho hàng gỗ và nội thất Việt Nam, nhưng yêu cầu rất cao về phát triển bền vững.

Không chỉ ở sản phẩm cuối cùng, tính bền vững còn được đo lường ở toàn bộ quy trình: từ nguyên liệu, cách vận hành, đến lộ trình giảm phát thải CO2. Đáng chú ý, Việt Nam có nguồn nguyên liệu tre, trúc dồi dào, loại vật liệu đang được ưa chuộng tại châu Âu nhưng vẫn chưa được khai thác hết. Đây là một lợi thế “xanh” mà ít quốc gia trong khu vực có được.

Ngoài các sản phẩm đại trà, ngành nội ngoại thất, mỹ nghệ Việt Nam cần chú trọng khai thác các nguồn nguyên liệu thế mạnh mang đặc thù địa phương để tạo nên sản phẩm có tính độc đáo.

Tuy nhiên, ông Ljungblad cũng lưu ý rằng doanh nghiệp nhỏ khi tham gia chuỗi cung ứng phải đảm bảo ổn định về sản lượng và chất lượng. Điều này đặt ra yêu cầu cho doanh nghiệp không chỉ sản xuất cho đủ đơn hàng, mà còn phải duy trì được uy tín và trách nhiệm môi trường lâu dài.

Từ kinh nghiệm thực tiễn tham gia chuỗi cung ứng lớn trên thế giới, ông Huỳnh Lê Đại Thắng, Giám đốc Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Đồ gỗ Nghĩa Sơn, chia sẻ thách thức lớn nhất hiện nay là tiêu chuẩn EUDR của EU – quy định chống phá rừng sẽ áp dụng toàn diện từ cuối năm 2025.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa quan tâm và đầu tư đúng mức để đáp ứng yêu cầu này, trong khi các nhà thu mua châu Âu lại đánh giá vô cùng khắt khe.

Ông Huỳnh Lê Đại Thắng cho rằng, muốn thâm nhập sâu vào EU hay Hoa Kỳ, doanh nghiệp phải đầu tư nghiêm túc vào công nghệ, nghiên cứu thị trường và liên tục cải tiến mẫu mã.

Thực tế cho thấy, mỗi thị trường có tiêu chuẩn riêng, không thể áp dụng một sản phẩm cho mọi nơi. Đây chính là “bài kiểm tra” cho năng lực thích ứng và tinh thần cầu thị của doanh nghiệp Việt.

Ông Michel Verdy, Chủ tịch Hiệp hội Quebec - Việt Nam, nhấn mạnh rằng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Canada mới ở mức 5 tỷ USD, còn khá khiêm tốn so với tiềm năng. Ngoài các mặt hàng nông sản, dệt may, cà phê vốn đã quen thuộc, Canada kỳ vọng hợp tác với Việt Nam trong công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử.

Với lực lượng lao động trẻ và tay nghề cao, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành đối tác chiến lược của Canada trong kỷ nguyên số. Gợi ý quan trọng cho doanh nghiệp là, đa dạng hóa thị trường không chỉ là đa dạng hóa về mặt địa lý, mà còn là đa dạng hóa về lĩnh vực hợp tác.

Bên cạnh những thị trường mới, bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài cho rằng, doanh nghiệp xuất khẩu cũng cần “làm mới” những thị trường đã quen thuộc.

Cụ thể, với Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU), đây không phải là thị trường mới, nhưng rõ ràng vẫn chưa được khai thác đúng tầm. Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EAEU có hiệu lực từ năm 2016 giúp hơn 80% dòng thuế về 0%, xuất khẩu từng tăng trưởng 20–30%/năm, nhưng gần đây bị chững lại bởi biến động địa chính trị.

Điều đáng nói, doanh nghiệp Việt Nam đang tận dụng khá tốt ưu đãi thuế trong FTA này, với hơn 70% kim ngạch được hưởng ưu đãi. Các sản phẩm dệt may, nông sản, thủy sản của Việt Nam vốn được người tiêu dùng EAEU ưa chuộng.

Cơ hội càng rõ khi các đối tác khác của Nga đang gặp khó về hành lang pháp lý, trong khi Việt Nam không chịu hạn chế thương mại nào. Nếu tận dụng tốt, chiếm lĩnh thị phần ngay giai đoạn hiện tại, doanh nghiệp Việt sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội khi tình hình ổn định hơn.

“Khó khăn hiện nay chủ yếu nằm ở thanh toán bằng đồng USD bị hạn chế nhưng thanh toán bằng nội tệ lại khả thi. Với kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt hơn 3 tỷ USD, EAEU rõ ràng là “kho báu” còn nhiều dư địa với nhiều ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam. Đôi khi cơ hội không nằm ở đâu xa mà ngay trong chính những thị trường vốn đã rất quen thuộc,” bà Nguyễn Thảo Hiền chia sẻ thêm.

Các chuyên gia nhấn mạnh, chiến lược đa dạng hóa thị trường của Việt Nam là lựa chọn tất yếu. Mỗi khu vực đều đặt ra thách thức riêng - từ khoảng cách địa lý cho đến tiêu chuẩn phát triển bền vững nhưng cũng mở ra những cơ hội mà nếu biết nắm bắt, doanh nghiệp Việt có thể tiến xa hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Điều quan trọng là doanh nghiệp không thể đi một mình. Bên cạnh nỗ lực tự nâng cấp, cần có sự đồng hành của cơ quan quản lý trong hỗ trợ thông tin thị trường, kết nối đối tác và tận dụng ưu đãi từ các FTA.

Trong dài hạn, đa dạng hóa không chỉ giúp giảm rủi ro mà còn tạo nền tảng để Việt Nam xây dựng thương hiệu quốc gia là đối tác tin cậy, bền vững và có trách nhiệm trong thương mại toàn cầu./.

(TTXVN/Vietnam+)