Châu Phi oằn mình đối phó những khó khăn chồng chất

Trụ sở Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) châu Phi tại Addis Ababa, Ethiopia. (Ảnh: Tân Hoa xã)

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) châu Phi vừa xác nhận đợt bùng phát dịch sốt xuất huyết do virus Marburg gây ra tại thị trấn Jinka, miền nam Ethiopia. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo hậu quả nguy hiểm của virus Marburg là tác nhân lây nhiễm nhanh, gây sốt xuất huyết với tỷ lệ tử vong cao.

Sự lo lắng của WHO là không thừa, bởi châu Phi còn chưa thoát khỏi làn sóng bùng phát dịch tả tồi tệ nhất 25 năm qua. CDC châu Phi ghi nhận khoảng 300.000 ca mắc bệnh tả từ đầu năm đến nay, trong đó có hơn 7.000 ca tử vong. Không khí lo âu bao trùm lục địa đen khi số ca mắc bệnh tả tăng hơn 30% so cùng kỳ năm 2024, do xung đột, điều kiện vệ sinh kém, nguồn nước kém an toàn không những không được cải thiện mà ngày càng tồi tệ hơn. Trong đó, hai quốc gia Angola và Burundi ghi nhận số ca dịch tả tăng vọt thời gian qua, trở thành điểm trũng trong cuộc chiến chống dịch bệnh ở châu Phi.

Dịch bệnh bùng phát ở châu Phi chỉ là một mảng màu xám trong bức tranh u ám của ngành y tế toàn cầu. WHO cảnh báo thế giới đang đối mặt tình trạng khẩn cấp về tài chính y tế, do viện trợ quốc tế sụt giảm mạnh. Tổng Giám đốc WHO Tedros Ghebreyesus bày tỏ lo lắng trước việc các nguồn tài trợ quốc tế bị cắt giảm sâu và đột ngột, gây gián đoạn sâu rộng hệ thống y tế tại hàng chục quốc gia.

Theo WHO, nguồn viện trợ y tế năm 2025 dự kiến giảm hơn 30% so năm 2023, đẩy khoảng 70% các nước thu nhập thấp và trung bình vào cảnh tài chính “thiếu trước hụt sau” trong cuộc chiến chống các loại dịch bệnh, cũng như hoạt động chăm sóc sức khỏe nhân dân. Khoảng 1/3 số quốc gia hiện ghi nhận tình trạng thiếu nghiêm trọng thuốc thiết yếu và các chương trình y tế cơ bản.

Người đứng đầu WHO thừa nhận ngay cả trước khi xảy ra các đợt cắt giảm viện trợ, tài chính y tế toàn cầu đã “chệch khỏi quỹ đạo” do gánh nặng nợ công đè nặng sau đại dịch Covid-19. Nợ công cao khiến nhiều quốc gia rơi vào cảnh thiếu nguồn lực tài chính, buộc phải “đóng băng” các hoạt động đầu tư trong lĩnh vực y tế công.

Theo WHO, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump cắt giảm mạnh viện trợ nước ngoài, cùng với việc các nhà tài trợ quốc tế khác thắt chặt hầu bao, gây tác động nghiêm trọng tới nhiều quốc gia châu Phi và các nền kinh tế đang phát triển, vốn phụ thuộc vào viện trợ để duy trì các dịch vụ y tế cơ bản.

Một nghiên cứu của Viện Sức khỏe toàn cầu Barcelona (ISGlobal) phối hợp nhiều tổ chức quốc tế cũng cảnh báo việc cắt giảm đột ngột viện trợ phát triển từ các quốc gia tài trợ lớn có thể dẫn đến thêm hơn 22 triệu ca tử vong, trong đó có 5,4 triệu trẻ em dưới 5 tuổi, tại các nước đang phát triển từ nay đến năm 2030. Lời cảnh báo được đưa ra sau khi Mỹ, Anh, Đức và Pháp lần đầu trong gần 3 thập kỷ cắt giảm viện trợ ODA.

Báo cáo nhấn mạnh rằng việc các nước giàu lên kế hoạch “đóng ví tiền” ngay trong năm nay có nguy cơ làm đảo ngược các thành quả mà nhiều quốc gia nghèo vốn phải rất vất vả mới đạt được trong công cuộc xóa đói, giảm nghèo và thúc đẩy y tế toàn cầu. Theo ISGlobal, nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu tại 93 quốc gia thu nhập thấp và trung bình để đánh giá tác động của việc tiếp tục cắt giảm viện trợ ODA năm 2025, sau các đợt giảm mạnh trong 5 năm qua...

Trong tình cảnh tài chính y tế ngày càng khó khăn, WHO kêu gọi các nước nghèo và đang phát triển, thay vì trông chờ vào phao cứu sinh quốc tế, cần tự cứu lấy chính mình. Trong đó, nhiệm vụ cấp bách là tăng đầu tư cho y tế, đặc biệt ưu tiên tiếp cận dịch vụ cho người nghèo, kiên quyết bảo vệ ngân sách y tế ngay cả khi tài chính công gặp khó khăn, ưu tiên chi tiêu cho các dịch vụ và sản phẩm có hiệu quả sức khỏe cao nhất trên mỗi đồng ngân sách.

Giám đốc Quỹ phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét toàn cầu Peter Sands nhấn mạnh cuộc khủng hoảng hiện nay là lời cảnh tỉnh để các quốc gia nghèo, trong đó có nhiều nước châu Phi, đẩy nhanh tiến trình tự chủ tài chính y tế.

BẢO MINH