Châu Âu phụ thuộc nặng nề vào Mỹ trong sản xuất vũ khí và công nghệ quân sự

Hệ thống phòng không Patriot tại Schwesing, Đức. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Theo trang tin châu Âu euronews.com ngày 21/6, bất chấp những nỗ lực tái vũ trang và tăng cường chi tiêu quốc phòng gần đây, EU vẫn đang đối mặt với thực tế đáng lo ngại do rất dễ bị tổn thương và phụ thuộc nặng nề vào Mỹ trong lĩnh vực sản xuất quốc phòng. Dựa trên một phân tích mới từ tổ chức nghiên cứu kinh tế Bruegel có trụ sở tại Brussels, khối này đặc biệt thiếu hụt các thiết bị quốc phòng lớn và cao cấp, đặt ra câu hỏi về khả năng tự chủ và phòng thủ của "lục địa già" trong bối cảnh địa chính trị ngày càng phức tạp.

Phụ thuộc rõ rệt vào Mỹ và những khoảng trống năng lực

Số liệu thống kê thương mại cho thấy xu hướng châu Âu nhập khẩu vũ khí Mỹ tăng vọt. Giá trị vũ khí nhập khẩu vào 27 quốc gia thành viên EU đã tăng từ khoảng 3,1 tỷ euro trong giai đoạn 2019–2021 lên 7,9 tỷ euro trong giai đoạn 2022–2024. Mức tăng này chủ yếu đến từ các đơn hàng từ Mỹ, bất chấp những lo ngại về năng lực sản xuất của chính Washington.

Guntramm Wolff, thành viên cấp cao của Bruegel, trong buổi ra mắt báo cáo "Đáp ứng cho chiến tranh vào năm 2030?", nhấn mạnh rằng mặc dù châu Âu có khả năng tăng sản lượng xe tăng và xe chiến đấu bộ binh, nhưng điều đáng lo ngại hơn là hạn chế năng lực sản xuất các hệ thống vũ khí hiện đại.

Các nhà nghiên cứu tại Bruegel và Viện Kinh tế Thế giới Kiel đã chỉ ra rằng sự phụ thuộc vào Mỹ là rất cao trong nhiều lĩnh vực quốc phòng và an ninh then chốt, bao gồm: tên lửa siêu thanh, máy bay phản lực thế hệ tiếp theo, hệ thống tích hợp AI, các dịch vụ tình báo.

Báo cáo của Bruegel cung cấp các số liệu cụ thể để minh chứng cho những khoảng trống này. Ví dụ, châu Âu chỉ có 1.627 xe tăng chiến đấu chủ lực vào năm 2023, trong khi dự báo cho thấy sẽ cần từ 2.359 đến 2.920 xe trong những năm tới tùy thuộc vào từng kịch bản. Đối với các hệ thống phòng không quan trọng như Patriot và SAMP/T, mức dự trữ vào năm 2024 là 35 đơn vị, thấp hơn nhiều so với mức 89 đơn vị cần thiết.

Đầu tư R&D còn hạn chế và vấn đề không chỉ là tiền

Một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự phụ thuộc này là việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) quân sự của châu Âu còn tụt hậu so với các đối thủ cạnh tranh toàn cầu. Năm 2023, châu Âu đã đầu tư 13 tỷ euro vào R&D quân sự. Con số này vẫn còn khiêm tốn so với 21 tỷ euro của Trung Quốc và đặc biệt là 145 tỷ USD của Mỹ. Các tác giả của báo cáo khuyến nghị các nhà hoạch định chính sách và chính phủ các nước EU rằng "các khoản đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển sẽ rất cần thiết" để thu hẹp khoảng cách này.

Vào tháng 3 năm nay, Ủy ban châu Âu đã công bố sáng kiến tái vũ trang của mình, hiện được gọi là "Sẵn sàng phòng thủ 2030", với mục tiêu huy động tới 800 tỷ euro để giải quyết tình trạng thiếu hụt quốc phòng nghiêm trọng nhất của khối. Trong khi đó, NATO dự kiến sẽ kêu gọi 32 thành viên tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP vào năm 2032 hoặc 2035.

Tuy nhiên, báo cáo của Bruegel cảnh báo rằng chỉ tăng ngân sách sẽ không giải quyết được vấn đề. Các nhà nghiên cứu lập luận rằng "chi tiêu quân sự nhiều hơn sẽ không tự động và ngay lập tức chuyển thành năng lực quân sự, đặc biệt là nếu cơ sở công nghiệp quốc phòng đã chịu áp lực". Thách thức thực sự nằm ở việc chuyển đổi nguồn tài trợ thành năng lực hữu hình thông qua một kế hoạch chiến lược và hoạt động mạch lạc, hướng tới tương lai.

Tiến sĩ Alexandr Burilkov, Trợ lý Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm GeoTech GLOBSEC, nhận định: "Điều này thực sự liên quan đến việc xây dựng lại khả năng hiểu chiến tranh thông qua góc nhìn xung đột giữa các bên và đó cũng là một thách thức lớn như việc giải ngân tiền".

Thêm vào đó, thị trường quốc phòng châu Âu vẫn còn phân mảnh cao. Việc tích hợp nhiều hơn sẽ giúp cải thiện hiệu quả chi phí, nhưng bên cạnh cải cách mua sắm, kế hoạch quân sự cũng phải được tăng cường. Theo ước tính của các nhà nghiên cứu, ngay cả con số 800 tỷ euro được đề xuất cũng có thể không đủ để trang trải cho việc phát triển năng lực tên lửa, mua sắm xe tăng, pháo, xe chiến đấu bộ binh, hiện đại hóa lực lượng và đầu tư vào hệ thống phòng không cần thiết.

Tóm lại, châu Âu đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Để thực sự giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ và xây dựng năng lực phòng thủ tự chủ, khối này không chỉ cần tăng cường chi tiêu mà còn phải thực hiện các cải cách sâu rộng về R&D, sản xuất và chiến lược mua sắm quốc phòng.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc