Chất thép ở 'địa ngục trần gian'

Chứng tích của tội ác và lòng trung kiên

Nhà tù Phú Quốc có tất cả 12 khu, được đánh số từ 1 đến 12; riêng khu 13, 14 được xây dựng thêm vào cuối năm 1972. Mỗi khu có thể giam giữ khoảng 3.000 tù nhân, được chia thành các phân khu. Xung quanh nhà tù được bao bọc bởi hàng chục lớp rào kẽm gai, có tháp canh, đèn pha và lực lượng tuần tra vũ trang... Trong hơn 20 năm tồn tại (1953-1973), Nhà tù Phú Quốc được coi là “địa ngục trần gian”. Nơi đây, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã giam cầm, đày ải hàng chục nghìn chiến sĩ cách mạng kiên trung của ta và sử dụng 45 hình thức tra tấn tàn bạo như: Đóng đinh, giội nước sôi, nhốt vào thùng phuy phơi giữa nắng, bẻ răng, chôn sống... kết hợp với mua chuộc hòng dụ dỗ, cưỡng ép những tù binh cộng sản chiêu hồi, phản bội lại lý tưởng cách mạng. Với những đòn tra tấn dã man, bọn xâm lược đã giết hại hơn 4.000 người con ưu tú của dân tộc.

Nhưng trong hoàn cảnh đọa đày ấy, những người cộng sản vẫn không gục ngã. Tìm đến khu phố Bến Tràm, đặc khu Phú Quốc, chúng tôi nghe ông Phù Xí Khiếu kể về những ngày bị giặc bắt tra tấn, giam cầm tại Nhà tù Phú Quốc: “Đồng đội tôi có người bị đập vỡ răng, bị đóng đinh vào sọ; có người bị nhốt trong thùng phuy nước rồi gõ búa bên ngoài để hành hạ thần kinh... Nhìn đồng đội của mình ngã xuống, máu chảy loang khắp nhà tù, buồng giam khiến lòng căm thù của chúng tôi bùng lớn hơn bao giờ hết. Không anh em nào nhụt chí mà động viên nhau và đoàn kết tìm cách đấu tranh để chờ thời cơ”.

Cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn 950, Quân khu 9 tham quan di tích Nhà tù Phú Quốc. Ảnh: TRUNG KIÊN

Cũng như ông Khiếu, dù đã 85 tuổi nhưng trong ký ức người chiến sĩ cách mạng Nguyễn Văn Mỹ (tên chiến đấu là Nguyễn Ngọc Toản, bí danh là Ba Toản), những ngày tháng tại Nhà tù Phú Quốc vẫn mới như ngày hôm qua. “Chúng tôi tuyệt thực đến 11 ngày để phản đối đàn áp. Anh em giấu cơm cháy, phơi khô để dành những lúc cần thiết. Phòng này đấu tranh thì phòng bên cạnh tìm mọi cách tiếp tế. Cứ thế, các cuộc đấu tranh diễn ra khắp phân khu”, ông Ba Toản nhớ lại chuyện xưa.

Không chỉ đấu tranh bằng tinh thần, nhiều cuộc vượt ngục táo bạo đã được tiến hành. Ông Lê Việt Anh là một trong 21 chiến sĩ vượt ngục thành công khỏi Nhà tù Phú Quốc. Suốt 6 tháng trời, ông và đồng đội âm thầm đào một đường hầm dài 120m, rộng chừng 60cm, chỉ bằng những vật dụng đơn sơ như muỗng, cà men, cọc sắt. Ông xúc động nhớ lại: “Chúng tôi phân công từng người: Ai đào, ai canh gác. Đào được bao nhiêu thì ép vào thành hầm hoặc giấu đi, chờ lúc trời mưa thì hòa với nước đem xả ra ngoài cho khỏi lộ. Nhiều lần hầm bị lệch hướng hoặc chúi sâu xuống đất, anh em phải bẻ đoạn thép gai để dò lại phương hướng. Cứ kiên trì như thế, sau 6 tháng, đường hầm hoàn thành, chúng tôi thoát ra an toàn và gặp được du kích, trở về với cách mạng”.

Những lời kể ấy không chỉ là hồi ức cá nhân mà là bản hùng ca về lòng trung kiên và bản lĩnh của người chiến sĩ cộng sản trong hoàn cảnh nghiệt ngã nhất. Giữa địa ngục trần gian, lý tưởng, tinh thần cách mạng vẫn được giữ vững, bừng cháy trong trái tim những người tù Phú Quốc.

“Địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống

Không chỉ là chứng tích của tội ác chiến tranh, Nhà tù Phú Quốc ngày nay còn là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống yêu nước và lý tưởng cách mạng. Mỗi năm, nơi đây đón hàng chục nghìn lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu lịch sử, tri ân những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Tới thăm Nhà tù Phú Quốc, ông Nguyễn Văn Lên, du khách đến từ TP Hà Nội xúc động chia sẻ: “Tôi đã nhiều lần đọc các bài viết, tư liệu về nơi đây. Thế nhưng giờ có dịp đến tận nơi thăm và quan sát hiện vật trưng bày tại đây, tôi mới cảm nhận rõ tội ác của kẻ thù xâm lược và thêm khâm phục bản lĩnh, tinh thần kiên trung của các chiến sĩ cách mạng”.

Với những giá trị lịch sử-văn hóa to lớn, Nhà tù Phú Quốc từ lâu đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống được Đảng ủy, chỉ huy Lữ đoàn 950, Quân khu 9 chọn tổ chức cho cán bộ, chiến sĩ tham quan, học tập. Đại tá Lê Đức Hải, Chính ủy Lữ đoàn 950 cho biết: “Từ đầu năm đến nay, Lữ đoàn đã tổ chức 10 đợt tham quan Nhà tù Phú Quốc cho cán bộ, chiến sĩ. Đây không chỉ là hoạt động thể hiện sự tri ân với các thế hệ đi trước mà còn giúp mỗi quân nhân hiểu thêm về tinh thần đấu tranh bất khuất, kiên cường của các chiến sĩ cách mạng; đồng thời giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc, để cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn tiếp tục hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ biển, đảo của Tổ quốc”.

Binh nhì Đinh Trung Hiếu, chiến sĩ Đại đội 3, Tiểu đoàn 860, Lữ đoàn 950, chia sẻ: “Đến đây, tôi không chỉ được cung cấp nhiều kiến thức quý báu, hiểu hơn về một phần quan trọng trong lịch sử dân tộc mà còn có cảm xúc sâu lắng, tự hào khi mình là quân nhân, được nối tiếp các chú, các bác bảo vệ nền độc lập, hòa bình của đất nước”.

Bà Trần Thị Ngọc Giàu, Phó giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thanh đặc khu Phú Quốc cho biết: Trong 6 tháng đầu năm 2025, nơi đây đã đón hơn 60.000 lượt khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu, trong đó có nhiều cựu tù là nhân chứng sống của di tích này; qua đó góp phần giáo dục, nâng cao nhận thức để thế hệ trẻ thêm trân trọng, tự hào về truyền thống cách mạng, lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất của dân tộc ta.

HOÀI THƯƠNG