'Chắp cánh' hạt gạo đất Chín Rồng

Nâng tầm hạt gạo phát thải thấp

Theo Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam, nhằm phục vụ kịp thời Ðề án 1 triệu héc-ta lúa, Hiệp hội đã tiến hành xây dựng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” với sự phối hợp, hỗ trợ của các cơ quan của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), các tổ chức quốc tế gồm: Viện Nghiên cứu Lúa quốc tế (IRRI), Tổ chức Phát triển Hà Lan (Dự án Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo - TRVC) và Ngân hàng Thế giới (WB)...

Nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” được Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam cấp cho sản phẩm gạo sản xuất theo quy trình kỹ thuật của Ðề án 1 triệu héc-ta được chính quyền và ngành nông nghiệp địa phương (cấp xã), hoặc tổ chức quốc tế chuyên ngành xác nhận, đảm bảo nguồn gốc (nơi sản xuất lúa, tên giống lúa, mùa vụ) và việc tuân thủ quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp của đề án.

Nông dân vùng ÐBSCL thu hoạch lúa trên cánh đồng tham gia Ðề án 1 triệu héc-ta.

Sau khi ban hành quy chế sử dụng nhãn hiệu, Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” cho 7 doanh nghiệp với tổng lượng gạo khoảng 20 ngàn tấn. Trong đó, Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An là một trong số các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận và đã hợp tác để xuất khẩu lô hàng “Gạo Việt xanh phát thải thấp” sang thị trường Nhật Bản với 500 tấn.

Việc xuất khẩu lô gạo mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp”, trong đó có lô gạo xuất khẩu đầu tiên vào Nhật Bản minh chứng Việt Nam là nước đầu tiên trên thế giới đưa gạo phát thải thấp ra thị trường xuất khẩu và cũng là nước tiên phong nâng tầm hạt gạo, mở ra sức cạnh tranh về giá trị, chất lượng của hạt gạo được sinh ra trên vùng đất Chín Rồng. Ðây không chỉ là niềm vui của người nông dân, doanh nghiệp xuất khẩu gạo, mà còn là tiền đề trong khơi dậy phong trào thi đua sản xuất gạo phát thải thấp phù hợp với thu thế phát triển của thế giới ngay trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan.

Theo ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&MT: “Việc xuất khẩu lô hàng sang thị trường Nhật Bản đã cho thấy việc chuyển đổi tư duy sản xuất của người nông dân từ sản xuất nông nghiệp thuần túy sang làm kinh tế nông nghiệp, đồng thời khẳng định vai trò và giá trị của ngành hàng lúa gạo tại vùng ÐBSCL. Việc thay đổi tư duy sản xuất này, đã khai thác tối đa lợi thế về đất đai gắn với gia tăng giá trị, chuyển đổi nông nghiệp theo hướng bền vững. Cùng với đó, sự đồng hành của các doanh nghiệp trong Ðề án 1 triệu héc-ta lúa, đã tạo ra vùng nguyên liệu đáp ứng các yêu cầu, tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường. Ðây là một định hướng mới ở ÐBSCL nói riêng và cả nước nói chung để tiếp tục chung sức, nhằm chuyển hướng cho ngành hàng lúa gạo, không chỉ đảm bảo chất lượng cho Việt Nam và cả thế giới, cũng như đảm bảo các cam kết của Việt Nam với thế giới rằng hạt gạo của Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển bền vững”.

Xây dựng nền sản xuất lúa chất lượng cao

Có thể nói, 2025 là năm quan trọng đánh dấu kết thúc của giai đoạn đầu Ðề án 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao phát thải thấp vùng ÐBSCL và để đạt mục tiêu 1 triệu héc-ta đến năm 2030, Bộ NN&MT đã yêu cầu các địa phương mở rộng mô hình, hướng tới mục tiêu xây dựng nền sản xuất lúa chất lượng cao, thân thiện với môi trường và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế. Bởi đề án này đã thí điểm thành công trong năm 2024 và nay đang bước vào giai đoạn mở rộng trong sản xuất. Những cánh đồng lúa chất lượng cao phát thải thấp sẽ ngày càng được nhân rộng, cùng với đó từ sự khởi đầu của nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” sẽ tiến đến phát triển nhãn hiệu chứng nhận và thương hiệu quốc gia Gạo Việt Nam carbon thấp theo mục tiêu của Ðề án 1 triệu héc-ta. Ðồng thời, hướng tới mục tiêu vì sự phát triển bền vững, thịnh vượng của ngành lúa gạo, nâng cao vị thế, hình ảnh lúa gạo ở vùng ÐBSCL nói riêng và của Việt Nam nói chung trên thị trường thế giới.

Song, muốn hoàn thành các mục tiêu chiến lược này, cũng cần những tư duy mới trong sản xuất lúa gạo gắn với không ngừng nâng cao chất lượng, giá trị và xây dựng niềm tin từ những liên kết bền chặt, có vậy mới khuyến khích nông dân, doanh nghiệp tích cực tham gia đề án. Bởi cùng với con tôm, cá tra, trái cây và các loại thủy hải sản khác, hạt gạo đã góp phần tạo sinh kế, thu nhập cho hàng triệu nông dân của vùng ÐBSCL. Như năm 2024, ngành gạo Việt Nam đã tạo dấu ấn đặc biệt với sản lượng xuất khẩu vượt 8 triệu tấn và cho doanh thu trên 4,5 tỷ USD, tiếp tục đưa Việt Nam giữ vững vị trí là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Ðây là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng và mở ra kỳ vọng cho một năm mới tiếp tục gặt hái nhiều thành công. Ðiều đó, càng khẳng định lúa gạo không chỉ là “trụ cột” của nền kinh tế nông nghiệp, mà còn là niềm tự hào của xuất khẩu Việt Nam.

Thế nhưng, để người nông dân thật sự làm giàu từ hạt gạo và khẳng định đúng giá trị của mặt hàng chiến lược này, gắn với phát triển nhanh cũng cần tập trung tháo gỡ các “điểm nghẽn” trong chuỗi giá trị sản xuất và phải xem “giống” là khâu đột phá. Theo Viện Lúa ÐBSCL: Ðể giảm thiểu thiệt hại cho sản xuất và đa dạng hóa nguồn gạo xuất khẩu chất lượng, bán được giá cao gắn với nâng cao năng lực cạnh tranh cho hạt gạo Việt Nam, công tác chọn tạo giống lúa phải thay đổi cho phù hợp hơn. Ðó là tiếp tục nghiên cứu cải tiến khả năng chống chịu sâu bệnh và hạn mặn của các giống lúa phổ biến trong sản xuất. Ðồng thời, phải tập trung nâng cao chất lượng gạo tốt hơn, do trong quá trình sản xuất một số giống đã bắt đầu bị suy thoái làm giảm khả năng chống chịu sâu bệnh nên cần tiếp tục lai tạo bổ sung thêm gien kháng sâu bệnh, gia tăng khả năng chống chịu hạn mặn, nhưng vẫn phải duy trì được các đặc tính về phẩm chất gạo.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục nghiên cứu lai tạo giống lúa mới có tiềm năng cho năng suất cao, chống chịu điều kiện bất lợi của môi trường và đa dạng về chất lượng. Vì Việt Nam hiện nay tuy chiếm ưu thế trong phân khúc gạo trắng hạt dài, nhưng ở phân khúc gạo thơm cấp cao và các phân khúc gạo cao sản chế biến, dinh dưỡng... vẫn còn nhiều hạn chế. Lẽ đó, việc tham gia của các cá nhân, doanh nghiệp cùng các đơn vị nghiên cứu công lập sẽ giúp đa dạng cơ cấu giống về chất lượng gạo. Ðiều này sẽ giúp các doanh nghiệp có nhiều cơ hội hơn trong việc khai thác thị trường ngách nội địa và quốc tế có giá trị kinh tế cao. Cùng với đa dạng về chủng loại giống lúa, tập trung nâng cao chất lượng, cũng cần tính đến xây dựng vùng lúa nguyên liệu ổn định về sản lượng, giữ cho được phẩm chất gạo vốn là vấn đề cơ bản trong khẳng định thương hiệu và giá trị lâu dài./.

Lư Dũng