Chấm thi Ngữ văn: Tại sao chấm chung 10 bài trước khi chấm đại trà?

Công tác chấm thi nghiêm túc, đảm bảo tiến độ. Ảnh: VGP

Trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025, môn Ngữ văn là bài thi duy nhất với hình thức tự luận. Đề thi năm nay thể hiện đúng yêu cầu đánh giá năng lực học sinh theo định hướng của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Đó là đánh giá kết quả vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã học vào bối cảnh mới, có ý nghĩa. Điều này khiến việc chấm thi đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng, quyết đoán trong một thời gian quy định. Mặc dù có hướng dẫn chấm chung nhưng mỗi giám khảo vẫn có quan điểm khác nhau, khó tránh khỏi yếu tố chủ quan trong quá trình đánh giá.

Là người làm tổ trưởng tổ chấm thi nhiều năm, tôi nhận thấy việc chấm chung 10 bài thi trước khi triển khai chấm đại trà là một công đoạn vô cùng cần thiết và quan trọng, tạo nền tảng cho quá trình chấm thi đại trà.

Chấm chung để tạo sự thống nhất trước khi chấm đại trà

Khoản c, Điều 33, Thông tư 24/2024/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ban hành Quy chế thi tốt nghiệp THPT, đã quy định rõ ràng: "Trưởng môn chấm thi tổ chức quán triệt Quy chế thi, thảo luận đáp án, hướng dẫn chấm cho toàn bộ Tổ trưởng Tổ chấm thi tự luận, Giám khảo và tổ chức chấm chung ít nhất 10 (mười) bài thi tự luận; sau đó, tổ chức chấm thi theo quy trình chấm hai vòng độc lập tại các phòng chấm thi riêng biệt."

Việc chấm chung 10 bài thi thường tốn nhiều thời gian nhưng rất cần thiết đối với những giám khảo lần đầu tiên đi chấm thi, kể cả giám khảo quen việc, bởi nhiều lý do sau đây:

Thứ nhất, đảm bảo tính thống nhất trong đánh giá. Môn Ngữ văn là môn đặc thù, cùng một nội dung nhưng sẽ có nhiều cách cảm nhận và diễn đạt khác nhau. Vì thế, công đoạn chấm chung tạo cơ hội để các giám khảo cùng nhau thảo luận, thống nhất cách hiểu và vận dụng hướng dẫn chấm, đáp án, thang điểm một cách linh hoạt nhưng đảm bảo đánh giá chính xác, minh bạch. Có thể nói, công đoạn này kéo giảm đáng kể sự khác biệt về quan điểm cá nhân giữa các giám khảo, từ đó sẽ tạo ra sự thống nhất để chấm đại trà.

Thứ hai, phát hiện và điều chỉnh sai lệch. Khi chấm chung 10 bài thi, giám khảo có thể bắt gặp những bài làm của học sinh không biết chấm như thế nào, hoặc những hiểu lầm về tiêu chí chấm, hoặc các trường hợp đặc biệt. Từ đó, tập thể hội đồng chấm sẽ kịp thời điều chỉnh, thống nhất lại nhằm đảm bảo đánh giá chính xác sản phẩm của học sinh.

Thứ ba, nâng cao năng lực chuyên môn cho giám khảo. Có thể hiểu cơ bản, công đoạn chấm 10 bài chung là một hình thức tập huấn nhuẩn nhuyễn tại chỗ trước khi bước vào chấm đại trà. Qua đó, giám khảo được củng cố kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm chấm thi cho bản thân. Vì thế, hiệu quả của công tác chấm thi là nhờ công đoạn này.

Thứ tư, giảm thiểu sai sót và phúc khảo. Khi đã có sự thống nhất cao ngay từ đầu, thì khi chấm đại trà sẽ ít có khả năng bị lệch lớn điểm, từ đó sẽ giảm thiểu số lượng bài phải chấm lại, góp phần đẩy nhanh tiến độ chấm thi.

Vai trò, trách nhiệm của giám khảo trong bối cảnh mới

Đề thi Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 chú trọng đánh giá năng lực của học sinh, tức là yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào một bối cảnh mới, có ý nghĩa. Để đánh giá chính xác năng lực của từng học sinh, đáp án cũng theo hướng gợi mở.

Do đó, bài viết là sản phẩm của chính mỗi học sinh, thể hiện ý tứ và văn phong riêng của từng em. Học sinh nêu đúng suy nghĩ, cảm nhận, cách hiểu thật của bản thân, đặc biệt mạnh dạn đưa ra những ý mới lạ của cá nhân mà không sao chép hay vay mượn của người khác. Chắc chắn sản phẩm tư duy của học sinh rất đa dạng, thậm chí có những tư duy sáng tạo độc đáo của tuổi trẻ. Điều này phù hợp với bối cảnh giáo dục mới là khuyến khích và tôn trọng tư duy cá nhân, phát huy năng lực của học sinh.

Chấm bài thi đánh giá năng lực, giám khảo cần cân nhắc kỹ lưỡng trước những ý kiến sáng tạo để đưa ra đánh giá phù hợp nhất. Cũng vì thế, công việc chấm thi đánh giá năng lực trở nên vất vả hơn so với chấm bài thi đánh giá nội dung.

Có thể nói, sự công bằng, khách quan nhưng chính xác là yêu cầu tiên quyết đối với giám khảo. Mọi quyết định về kết quả đánh giá bài thi đều có thể ảnh hưởng đến con đường tương lai của từng học sinh.

Bởi kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông nhằm mục đích: "Đánh giá đúng kết quả học tập của người học theo mục tiêu và yêu cầu cần đạt trong Chương trình giáo dục phổ thông; lấy kết quả thi để xét công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông và làm một trong các cơ sở để đánh giá chất lượng dạy, học của các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên và công tác chỉ đạo của các cơ quan quản lý giáo dục; cung cấp dữ liệu đủ độ tin cậy, trung thực, đánh giá đúng năng lực của học sinh để các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp sử dụng trong tuyển sinh theo tinh thần tự chủ" (Theo Điều 2 Quy chế thi tốt nghiệp Trung học phổ thông ban hành kèm Thông tư 24/2024/TT-BGDĐT).

Trần Văn Tâm