Cắt giảm điều kiện kinh doanh: Cần tiếp tục để 'cởi trói' cho doanh nghiệp

Thêm một lần nữa, các quy định liên quan đến ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện lại làm nóng nghị trường.

Luật Đầu tư hiện hành đã thiết lập nền tảng pháp lý quan trọng, đặc biệt là quy định rõ ràng về ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Đây được xem là "chìa khóa” kiểm soát hoạt động đầu tư.

Tuy nhiên, việc mở rộng danh mục này một cách thiếu thận trọng có thể sẽ tạo thêm rào cản cho doanh nghiệp, tăng thủ tục hành chính không cần thiết và làm giảm sức cạnh tranh của môi trường kinh doanh.

Vẫn còn dư địa để cắt giảm

Báo cáo tại Quốc hội trong phiên thảo luận tại hội trường ngày 27-11, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, sau khi rà soát, cơ quan này dự kiến cắt giảm tối thiểu giấy phép kinh doanh của 50 ngành nghề thay vì con số 25 ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong dự thảo ban đầu.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh, đây là một nỗ lực rất lớn và hiện nay, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành để rà soát, cắt giảm.

Sau khi dự luật được thông qua, có hiệu lực, Chính phủ sẽ giao các bộ, ngành sửa đổi tiếp điều kiện kinh doanh, chuyển sang cơ chế quản lý bằng tiêu chuẩn và quy chuẩn. Bộ trưởng Thắng khẳng định mục tiêu của việc này nhằm đảm bảo thực hiện đầy đủ, nhất quán quyền tự do kinh doanh của người dân, doanh nghiệp.

Theo luật hiện hành, 234 ngành, nghề cần xin cấp giấy phép mới được kinh doanh, trong đó không ít lĩnh vực có thể kiểm soát đầu ra bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn. Tại dự thảo luật sửa đổi mới nhất trình Quốc hội, Chính phủ đề xuất giảm 25 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, tức là không cần xin giấy phép kinh doanh. Các lĩnh vực gồm dịch vụ kế toán, xuất khẩu gạo, kinh doanh tạm nhập - tái xuất thực phẩm đông lạnh...

Theo ông Nguyễn Duy Hoàng, Cục trưởng Cục Kiểm soát TTHC (Văn phòng Chính phủ), Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 66 về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh với mục tiêu năm 2025, phải bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết.

Ông Hoàng khẳng định mục tiêu trên có thể đạt được trong năm 2025 nếu như các Bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm theo các giải pháp, nhóm nhiệm vụ mà Chính phủ đề ra trong Nghị quyết 66.

Theo ông Hoàng, có 234 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, nhưng khi rà soát còn một số ngành nghề không thuộc danh mục trên nhưng vẫn ban hành điều kiện đầu tư kinh doanh, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Ví dụ như trong ngành nghề kinh doanh dịch vụ logictics.

“Tôi cho rằng vẫn còn dư địa để nghiên cứu cắt giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết", ông Hoàng nhấn mạnh.

Nhiều ý kiến cho rằng vẫn còn dư địa để cắt giảm ngành, nghề kinh doanh có điều kiện không thật sự cần thiết.

Không chỉ cắt giảm điều kiện, còn cần cắt giảm số ngành, nghề

Còn theo Trưởng ban Môi trường kinh doanh (CIEM) Nguyễn Minh Thảo, thay vì chỉ giảm điều kiện, cần giảm hẳn số ngành, nghề. Bởi lẽ, khi một ngành đã bị đưa vào danh mục, nguy cơ phát sinh thêm nhiều điều kiện con là rất lớn. Đồng thời, tiêu chí xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện cần quy định rõ ràng để tránh lạm dụng.

Theo bà Thảo, nếu như không cắt ngành, nghề kinh doanh thì sẽ không cắt được điều kiện kinh doanh. Để cắt được 30% số điều kiện kinh doanh thì phải cắt đến hơn 30% số ngành, nghề.

Bà cho rằng cần phải rà soát chi tiết hơn nữa danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Bởi vì danh mục này mở rộng rất nhiều, rất bao trùm và cần phải rà soát theo hướng đối chiếu cùng pháp luật chuyên ngành để xem thực tế có bao nhiêu ngành, nghề, nội dung thế nào, quy định ra sao, từ đó kiến nghị cắt giảm.

"Nếu không làm rõ, thì tên ngành, nghề quá bao trùm sẽ khiến việc bổ sung thêm ngành, nghề trở nên hoàn toàn dễ dàng".

Cần một đợt rà soát tổng thể

Theo ông Hoàng Mạnh Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính) một số ngành nghề mới, tiềm ẩn rủi ro phức tạp về an ninh, trật tự, sức khỏe cộng đồng lại không được quy định là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện khiến hoạt động quản lý của cơ quan nhà nước gặp khó khăn, chủ cơ sở kinh doanh dễ lợi dụng kẽ hở để vi phạm pháp luật.

Các chuyên gia đang nhắc tới nhiều ngành như kinh doanh nền tảng chia sẻ dữ liệu cá nhân, kinh doanh công nghệ deepfake…

“Đây sẽ là đợt rà soát tổng thể ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, trên cơ sở đó hoàn thiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh, đồng thời cắt giảm một số ngành, nghề không cần thiết, bất hợp lý”, ông Phương nhấn mạnh.

Ông cũng thẳng thắn thừa nhận, thời gian qua, dù những nỗ lực và quyết tâm xóa bỏ các điều kiện đầu tư kinh doanh bất hợp lý, gây cản trở, song việc thực hiện nhiệm vụ chưa thật sự đạt được mục tiêu.

Thậm chí, Bộ Tài chính phát hiện, số lượng ngành nghề kinh doanh có điều kiện trên thực tế lớn hơn số lượng theo danh mục Phụ lục IV, Luật Đầu tư. Và trên thực tế, có những ngành nghề không cần thiết phải kiểm soát theo cơ chế tiền kiểm.

Ngoài ra, nhiều ngành nghề có tình trạng “cấp phép hình thức nhưng hoạt động không thực chất” nên cơ chế công bố điều kiện - hậu kiểm sẽ đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước hơn là kiểm soát bằng giấy phép.

Hoặc một số điều kiện đầu tư kinh doanh đặt ra yêu cầu quá mức, tạo ra rào cản gia nhập thị trường, hạn chế cạnh tranh.

Ông Phương cũng khẳng định tất cả những điều này khi đã được nhận diện rõ, chắc chắn sẽ có giải pháp gỡ bỏ, từ đó thúc đẩy nỗ lực gia nhập thị trường của doanh nghiệp.

MINH TRÚC