Cao tốc Hà Nội - Hải Phòng: 10 năm tiên phong kiến tạo hình mẫu

Từ ngày khởi nghiệp…

Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng dài 105 km, gồm 6 làn xe và 2 làn dừng khẩn cấp, khởi công tháng 9/2008 và thông xe toàn tuyến vào tháng 12/2015. Đây là dự án trọng điểm quốc gia do Tổng Công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) làm chủ đầu tư theo hình thức BOT.

Cao tốc Hà Nội - Hải Phòng trở thành hình mẫu trong 10 năm qua.

Lãnh đạo VIDIFI cho biết, thời điểm triển khai, chính sách BOT giao thông tại Việt Nam còn rất mới mẻ, thiếu hành lang pháp lý hoàn chỉnh nên VIDIFI đã trở thành “người tiên phong” khi triển khai mô hình mới. Với sự đồng hành của Ngân hàng Phát triển VN, doanh nghiệp đã xây dựng bộ máy từ con số 0, tuyển dụng đội ngũ kỹ sư giàu kinh nghiệm và tham vấn chuyên gia đầu ngành.

Không chỉ đối diện với khó khăn về pháp lý, dự án còn phải vượt qua những rào cản kỹ thuật đặc biệt. Hơn 70% diện tích tuyến đi qua vùng đất yếu, đòi hỏi giải pháp xử lý nền móng phức tạp. Để giải quyết bài toán này, lãnh đạo VIDIFI cho hay, doanh nghiệp đã mạnh dạn áp dụng công nghệ móng mềm Hàn Quốc cho hàng trăm cống chui, dùng bê tông nhựa polymer chất lượng cao cho mặt đường, thuê tư vấn giám sát quốc tế và tham khảo một số tiêu chuẩn Mỹ trong quá trình xây dựng, bảo đảm chất lượng công trình.

Nhờ những quyết định táo bạo, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng trở thành tuyến đường có chất lượng hàng đầu, vận tốc thiết kế 120 km/h, hệ thống biển báo, chiếu sáng, hộ lan, hệ thống các trạm dừng nghỉ, dịch vụ đồng bộ. Đặc biệt, hệ thống quản lý giao thông thông minh (ITS), giám sát bằng camera và thu phí không dừng giúp vận hành cao tốc hiệu quả, hạn chế ùn tắc và tai nạn.

Tuyến đường đã rút ngắn thời gian di chuyển Hà Nội - Hải Phòng còn 1 - 1,5 giờ, trở thành động lực phát triển mạnh mẽ cho vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Người dân đánh giá cao sự thuận tiện, an toàn, tiết kiệm chi phí mà cao tốc Hà Nội - Hải Phòng mang lại; các cơ quan quản lý ngày càng coi đây là hình mẫu thành công về đầu tư và vận hành cao tốc tại Việt Nam.

Theo VIDIFI, bên cạnh chất lượng, sau hơn 10 năm khai thác, lưu lượng và doanh thu của cao tốc Hà Nội - Hải Phòng cũng liên tục tăng trưởng ấn tượng. Nếu năm 2016 mới ghi nhận 6,6 triệu lượt phương tiện (18.000 lượt/ngày), thì đến năm 2024 đã vượt 21,5 triệu lượt (58.860 lượt/ngày), gấp hơn 3 lần. Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, tuyến đã phục vụ gần 17 triệu lượt xe.

Hệ thống giao thông thông minh được vận hành, khai thác hiệu quả.

Doanh thu toàn tuyến cũng tăng mạnh, từ gần 865,5 tỷ đồng năm 2016 lên gần 2.857 tỷ đồng năm 2024. Trong 9 tháng năm 2025, doanh thu đạt khoảng 2.231 tỷ đồng, dự báo sẽ lập kỷ lục mới vào cuối năm. Tính tổng cộng, trong 10 năm, tuyến cao tốc phục vụ khoảng 133,4 triệu lượt xe, doanh thu hơn 17.365 tỷ đồng - minh chứng rõ rệt cho vai trò huyết mạch và hiệu quả đầu tư.

… Đến tuyến đường kiểu mẫu

Lãnh đạo VIDIFI nhấn mạnh, một trong những điểm đặc biệt khiến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng được coi như “tuyến đường kiểu mẫu”, là vai trò tiên phong trong triển khai các chính sách và công nghệ giao thông.

Đây là cao tốc đầu tiên áp dụng thu phí điện tử không dừng (ETC) đồng bộ toàn tuyến, góp phần giảm ùn tắc, khẳng định tính minh bạch, tiết kiệm thời gian.

Tuyến cũng là nơi đầu tiên áp dụng xử phạt nguội vi phạm giao thông bằng hệ thống giám sát thông minh: Từ chạy quá tốc độ, dừng đỗ sai quy định, đi sai làn, đến nhiều hành vi nguy hiểm khác. Ngay từ khi đưa vào khai thác, tuyến cao tốc này cũng đi đầu trong việc lắp đặt hệ thống kiểm soát tải trọng xe 24/24h tại tất cả các hướng vào đường cao tốc với công nghệ hiện đại của Thụy Sĩ mà không cần dừng phương tiện, các phương tiện vượt quá tải trọng cho phép sẽ được bố trí đường riêng để ra khỏi đường cao tốc (tuyến cao tốc duy nhất trên cả nước có bố trí đường riêng cho xe quá tải quay đầu ra khỏi đường), góp phần đảm bảo an toàn giao thông, bảo vệ hạ tầng và kéo dài tuổi thọ công trình.

Hệ thống các Trạm dừng nghỉ, Trạm dịch vụ trên tuyến đường đã được đầu tư khang trang, sạch đẹp, bao gồm các dịch vụ miễn phí và cung cấp các dịch vụ thiết yếu khác cho khách hàng, bao gồm cả hệ thống cây xăng, sạc điện… Trạm dịch vụ V52 đã được giải thưởng Top 3 điểm dừng chân phục vụ khách du lịch tốt nhất Việt Nam năm 2019, được trao tại Lễ vinh danh doanh nghiệp du lịch hàng đầu và trao tặng Giải thưởng Du lịch Việt Nam 2019 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Bên cạnh đó, công tác vận hành và bảo trì tuyến đường đã được chú trọng từ khi đưa vào khai thác, với hệ thống quy định, quy trình chuyên nghiệp, tuân thủ các tiêu chuẩn hiện hành, với hệ thống máy, thiết bị chuyên dụng được đầu tư và trang bị đồng bộ như: xe tuần tra, xe quét hút, rửa đường, xe cẩu… và đội ngũ kỹ sư, cán bộ, nhân viên có chuyên môn và kinh nghiệm… đã góp phần đảm bảo an toàn giao thông, nâng cao chất lượng công trình. Tuyến đường đã vinh dự được các cơ quan Nhà nước, các đơn vị trong và ngoài nước đến tìm hiểu, tham quan và trao đổi kinh nghiệm trong quản lý vận hành và bảo trì đường cao tốc.

Trạm dịch vụ hiện đại trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Đặc biệt, từ ngày 15/8/2025, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng trở thành tuyến đầu tiên tại Việt Nam thí điểm quy định cấm xe tải chạy vào làn 1 - làn sát dải phân cách, để giảm thiểu tai nạn giao thông. Đây là biện pháp cần thiết, phù hợp xu hướng quản lý an toàn tại nhiều quốc gia có hệ thống cao tốc hiện đại.

Từ ngày 19/9/2025, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã chính thức cấm xe tải và xe khách trên 29 chỗ, xe khách giường nằm chạy trên làn số 1. Đây được xem là cơ sở để Cục Đường bộ nghiên cứu, nhân rộng áp dụng tại các cao tốc khác, góp phần nâng cao an toàn giao thông cả nước.

Sẽ ứng dụng AI vào quản lý, vận hành

Chia sẻ về định hướng phát triển, lãnh đạo VIDIFI cho hay, hiện nay bên cạnh việc quản lý tuyến đường của mình, VIDIFI đã phát triển thành đơn vị quản lý, vận hành, bảo trì chuyên nghiệp, có năng lực tham gia nhiều dự án trọng điểm khác. Đơn vị đấu thầu và quản lý thêm gần 100 km cao tốc Bắc - Nam, mở rộng hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực vận hành hạ tầng giao thông.

ITS được lắp đặt từ những ngày đầu khai thác hiện nay đã bộc lộ hạn chế do tốc độ công nghệ phát triển quá nhanh. VIDIFI đang lập dự án nâng cấp toàn diện ITS, trọng tâm là tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý, vận hành. Ứng dụng AI vào việc giám sát lưu lượng, tốc độ, điểm ùn tắc, tai nạn; nhận diện phương tiện; phát hiện vi phạm; cảnh báo thời tiết bất lợi.

Dữ liệu được phân tích tự động, gửi cảnh báo đến trung tâm điều hành, hiển thị trên bảng điện tử dọc tuyến, đồng thời thông báo đến người dân qua ứng dụng, website, SMS. Hệ thống còn được lập trình sẵn kịch bản xử lý tự động, giảm thiểu sự can thiệp thủ công và tăng tương tác với người sử dụng.

“Trong tương lai, khi barrier thu phí được loại bỏ, AI sẽ đóng vai trò then chốt trong tự động hóa giám sát, thống kê, cảnh báo, giúp tinh gọn nhân sự nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả. VIDIFI cũng dự kiến ứng dụng AI trong quản lý tài sản, bảo trì kết cấu hạ tầng, tăng tuổi thọ công trình, giảm chi phí vận hành”, lãnh đạo VIDIFI nói.

Từ một dự án BOT thử nghiệm, tuyến đường nay không chỉ mang lại lợi ích kinh tế - xã hội trực tiếp, mà còn tạo nền tảng cho một đội ngũ quản lý, vận hành cao tốc chuyên nghiệp của Việt Nam. 10 năm khai thác cao tốc Hà Nội - Hải Phòng không chỉ được ghi dấu bằng những con số ấn tượng về lưu lượng và doanh thu, mà còn khẳng định giá trị của tầm nhìn chiến lược, quyết tâm đổi mới và sự đồng hành của người dân, cơ quan quản lý.

Lộc Liên