Canh tác nông nghiệp dưới 'tán' điện mặt trời

Tấm pin năng lượng mặt trời có thể cung cấp độ che phủ cho canh tác nông nghiệp. Ảnh: Hoàng Anh

Tối ưu hóa không gian nông nghiệp

Gần bốn năm nay, bà con nông dân tại ấp An Hòa, xã Châu Lăng, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang đã trồng các loại hoa màu như dưa leo, bí đao, cà chua, mướp đắng, rau muống dưới các tấm pin năng lực mặt trời, theo chương trình thí điểm của Viện Môi trường nông nghiệp và Viện Nghiên cứu thị trường và thể chế nông nghiệp.

Kết quả cho thấy, một số loại nông sản bao gồm dưa leo, rau muống có năng suất cao hơn đáng kể, tỷ lệ thuận với độ che phủ của tấm pin năng lượng mặt trời. Trong khi đó, bí đao cho năng suất cao khi độ che phủ của tấm pin năng lượng mặt trời đạt 30 – 50%, giảm năng suất khi độ che phủ đạt 70%.

Trước đó, nghiên cứu của Viện Môi trường nông nghiệp chỉ ra, mô hình chăn nuôi theo trang trại kết hợp với pin năng lượng mặt trời cũng cho ra kết quả tích cực về năng suất, đối với nuôi gà thịt, dế và lươn. Chưa kể, tiền thu được từ bán điện cũng là một khoảng lợi nhuận đáng kể, cao gấp nhiều lần so với lợi nhuận từ nông sản cho bà con nông dân.

Nhận xét về kết quả các mô hình thí điểm, PGS.TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường nông nghiệp, đánh giá, việc kết hợp canh tác nông nghiệp với điện mặt trời có nhiều tiềm năng phát triển tại Việt Nam.

Bởi, một số loài cây trồng và vật nuôi cần có độ che phủ nhất định để đảm bảo khả năng sinh trưởng và hạn chế sâu hại, bệnh hại. Cung cấp mái che phủ giúp các loại cây ưa bóng tăng năng suất, duy trì chất lượng tốt, đồng đều, mẫu mã đẹp, còn các loài vật nuôi sẽ được giảm nhiệt độ ban ngày, giữ ấm nhiệt độ vào ban đêm.

Không gian mái che nếu kết hợp pin năng lượng mặt trời sẽ tối ưu hóa được lợi nhuận từ việc bán điện. Theo lãnh đạo Viện Môi trường nông nghiệp, trên khoảng diện tích 400m2, người nông dân có thể kiếm được hàng chục triệu đồng mỗi năm từ bán điện, cao hơn nhiều lần so với mức lợi nhuận vài triệu đồng của canh tác lúa thâm canh.

Thực tế tại ấp An Hòa, 400m2 thí điểm của hai đơn vị nghiên cứu đã cho ra lợi nhuận hơn 100 triệu đồng mỗi năm. Đáng chú ý, theo tính toán của Viện Nghiên cứu thị trường và thể chế nông nghiệp, nếu bán riêng điện mặt trời, bà con chỉ lãi 60 triệu đồng mỗi năm, tức là phần lợi nhuận của nông nghiệp trong mô hình này tương đối đáng kể.

Ông Đỗ Huy Thiệp, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường và thể chế nông nghiệp, bổ sung một điểm tối ưu của mô hình kết hợp nông nghiệp với điện mặt trời là giảm chi phí điện cho các trang trại tiêu thụ nhiều điện và giảm phát thải khí nhà kính, qua đó tăng tính bền vững của nông sản.

Còn nhiều thách thức

Đánh giá cao tiềm năng mô hình nông nghiệp kết hợp điện mặt trời, tuy nhiên, ông Trịnh cho rằng, việc mở rộng mô hình này gặp nhiều thách thức, đặc biệt là về nguồn vốn.

Cụ thể, với công suất khoảng 1MWp điện mặt trời, chi phí đầu tư có thể lên đến 10 tỷ đồng, vượt quá khả năng của các nông hộ.

Chưa kể, theo nghị định 135/2024/NĐ-CP của Chính phủ, quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ, các trang trại, nông hộ chỉ được bán tối đa 20% sản lượng điện mặt trời áp mái lên lưới điện.

Quy định này khiến khả năng thu hồi vốn của các dự án nông nghiệp kết hợp điện mặt trời bị suy giảm đáng kể.

Giải quyết thách thức này, ông Thiệp đề xuất giải pháp cho nông dân thuê đất dưới tán pin năng lượng mặt trời thay vì tự đầu tư. Thực tế, một số nông hộ tại Đồng Tháp đã thực hiện giải pháp này, giúp tiết kiệm đến 150 triệu đồng so với xây dựng chuồng trại thông thường, chưa kể đến việc lắp đặt tấm pin.

Một thách thức khác cho mô hình nông nghiệp kết hợp điện mặt trời là một số loại nông sản không phù hợp, cho kết quả năng suất thấp hơn khi được che phủ.

Nếu lắp đặt điện mặt trời, người nông dân đã cố định mật độ che bóng, do đó bị giới hạn khả năng xoay vòng nhiều loại rau màu khác nhau để tối ưu hóa điều kiện thời tiết và thủy văn trong năm như thói quen lâu đời tại một số vùng.

Ngoài ra, việc sử dụng đất đa mục tiêu, tức là vừa canh tác nông nghiệp, vừa sản xuất điện đang chưa được công nhận bởi pháp luật. Điều này dẫn đến việc nhà đầu tư không biết đất thuộc dự án sẽ được quản lý dưới hình thức nào.

Hoàng Đông