Cảnh giác trước 'bẫy cảm xúc' từ những clip do AI tạo ra

Đoạn video ngắn do AI làm về những người thợ xây đọc thơ bình phẩm về vợ và bồ khiến nhiều người tưởng thật (ảnh chụp màn hình)

Trong thời đại công nghệ phát triển chóng mặt như hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang chiếm lĩnh nhiều mặt trong đời sống con người. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực không thể phủ nhận thì công nghệ này cũng đang bị lạm dụng để tạo ra những video clip giả mạo, đánh vào cảm xúc của người xem, dễ gây hiểu nhầm, có nguy cơ tạo ra những hệ lụy không tốt trong xã hội.

Lâu nay khi vào Facebook, tôi thường thấy hiện lên rất nhiều video clip có nội dung về trẻ em. Đó có thể là những đứa trẻ bị khuyết tật, dị dạng hoặc đang bị bắt nạt, thậm chí là bóc lột sức lao động khi còn rất nhỏ, xem rất phản cảm. Là một người có cơ hội tiếp cận với công nghệ mới, tôi nhận ra ngay đó là những video clip do AI tạo ra. Tuy nhiên, tôi để ý thấy, những video clip có nội dung như vậy thu hút sự quan tâm của rất nhiều người, có video clip lên đến hàng triệu lượt xem. Đáng lo là rất nhiều người không phân biệt được những nội dung do AI tạo ra nên đã vào bình luận bày tỏ cảm xúc của mình. Với những nội dung liên quan đến nạn bóc lột trẻ em, nhiều người còn tỏ thái độ gay gắt.

Một số bình luận tán thưởng của người xem vì tưởng rằng đoạn video về những người thợ xây trên là thật

Không chỉ những thước phim ngắn nói về trẻ em mà hầu như nội dung nào liên quan đến đời sống cũng thu hút được sự chú ý của người xem. Tôi cũng để ý thấy một video clip nói về những người thợ xây bình phẩm về vợ và bồ được nhiều người quan tâm. Nội dung của clip này mang tính chất vui vẻ, giải trí. Tuy nhiên, có một bình luận như sau, khiến tôi giật mình: “Mấy bác thợ xây thợ hồ vui vẻ quá chúc các bác luôn mạnh khỏe, lúc nào cũng yêu đời yêu thơ, mà lúc nào cũng nhớ nghĩ thuộc lòng bài thơ này nhé haha”.

Vậy là, từ hình ảnh do AI tạo ra, người xem nghĩ đó là thật và dành cho nhân vật những lời chúc rất thật lòng, hoàn toàn chiếm được sự tin tưởng, cảm xúc của người xem. Có người đã phải thốt lên trong phần bình luận: “Trời ơi thật giả lẫn lộn, hết cứu” hay “Như thật vậy”…

Bên cạnh đó, cũng có không ít video clip mang tính “thật giả lẫn lộn”, với những hình ảnh rõ ràng là do AI tạo ra nhưng nội dung lại không mấy phù hợp. Ai đã từng xem những thước phim ngắn với tựa đề “Mồm lèo” đang lan truyền nhiều trên mạng trong thời điểm này thì sẽ rõ. Nội dung của những clip này làm về một chú mèo có bộ lông vàng óng mượt rất mưu mô xảo quyệt. Chú ta thường xuyên tỏ ra quan tâm, chăm sóc một con vật nào đó để lấy lòng. Sau đó sẽ tìm cách ăn thịt hết “bạn bè, người thân” của con vật đó.

Sở dĩ nhiều đoạn phim ngắn với nội dung ấy đạt đến con số cả triệu lượt xem vì nó đánh mạnh vào cảm xúc, gây tò mò, thích thú. Không ít người đã tỏ ra quan ngại, vào bình luận: “Không nên làm những video như này vì trẻ con chưa hiểu sâu xa, mà kiểu hoạt hình này trẻ em rất thích xem rồi lại làm theo”…

Một hình ảnh trẻ em khuyết tật do AI tạo ra lấy được lòng thương hại của không ít người

Lợi dụng điều đó, không ít cá nhân, tổ chức đã sản xuất ra các clip nhằm mục đích “câu view”, kiếm tiền từ quảng cáo hoặc đơn giản là gây sự chú ý. Họ không quan tâm tới tính đúng sai, tới cảm xúc người xem hay hậu quả xã hội, miễn là nội dung thu hút được tương tác.

Điều này dẫn đến một thực trạng đáng báo động là thông tin giả đang đánh lừa nhận thức của cộng đồng. Đặc biệt, với những người dùng mạng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin hoặc với trẻ em, người cao tuổi. Đây là nhóm đối tượng dễ bị tác động cảm xúc thì các video giả mạo như vậy có thể tạo ra niềm tin sai lệch, tâm lý hoang mang, thậm chí ảnh hưởng đến hành vi và thái độ đối với xã hội.

Clip ngắn về chú mèo lông vàng khiến không ít người lo ngại vì nội dung độc hại với cảm xúc của trẻ em

Để ngăn chặn tình trạng lạm dụng AI tạo clip giả gây tác động tiêu cực, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ từ nhiều phía. Trước hết, các cơ quan quản lý nhà nước cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến việc ứng dụng AI trong sản xuất và chia sẻ nội dung số. Các quy định cần rõ ràng, minh bạch, phân định rõ ranh giới giữa sáng tạo và vi phạm. Đồng thời, các nền tảng mạng xã hội cần có trách nhiệm hơn trong việc kiểm duyệt nội dung, sử dụng các công cụ kỹ thuật để phát hiện và loại bỏ kịp thời các video sai sự thật, độc hại.

Song song đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục kỹ năng số cho người dân. Việc nhận diện nội dung giả, hiểu rõ bản chất của các công nghệ cần được phổ cập thông qua truyền thông, thậm chí là giáo dục chính khóa trong nhà trường. Đây là “lá chắn” đầu tiên và quan trọng nhất để người dùng tự bảo vệ mình trong môi trường số.

Trong không gian mạng, mỗi người dùng vừa là “người tiêu dùng thông tin”, vừa là “người phát tán thông tin”. Vì vậy, sự tỉnh táo, cảnh giác và có trách nhiệm là yếu tố then chốt. Khi gặp những video mang tính giật gân, gây sốc hoặc đánh mạnh vào cảm xúc, người dùng nên dừng lại, kiểm tra nguồn gốc, kiểm chứng thông tin thay vì chia sẻ ngay lập tức. Đừng để cảm xúc nhất thời dẫn dắt hành vi, vô tình trở thành công cụ lan truyền tin giả cho những đối tượng trục lợi.

NGỌC THANH