Cảnh giác 'bệnh tử 24 giờ' đe dọa người lớn tuổi

Từ đầu năm đến nay, cả nước ghi nhận ít nhất 2 ca tử vong và 8595 ca mắc não mô cầu, tăng gấp 6 lần74 ca so với cùng kỳ năm 2024 cho thấy mầm bệnh âm thầm lây lan trong cộng đồng. Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi như mới đây, một nữ bệnh nhân 33 tuổi ở Thanh Hóa [1] mắc não mô cầu, hôn mê sâu, phải thở máy, sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng và tử vong. Hay tháng 2/2025, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận một bệnh nhân 48 tuổi suýt chết vì viêm màng não, nhiễm trùng huyết do não mô cầu thể tối cấp. Trước đó, vào năm 2024, một bệnh nhân 52 tuổi nhập Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM do mắc bệnh não mô cầu, qua đời sau 6 giờ dù đã được hồi sức tích cực.

Nguy cơ “bệnh tử 24 giờ” ở người lớn tuổi

BS. Nguyễn Như Điền, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêmTiêm chủng VNVC cho biết, nhiều người lầm tưởng bệnh do não mô cầu chỉ gặp ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên nên không quan tâm phòng ngừa ở người trung niên và lớn tuổi. Thực tế, bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi như haicác ca bệnh kể trên.

Người lớn tuổi vẫn có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn não mô cầu. Ảnh minh họa: Shutterstock

BS. Điền phân tích vi khuẩn lây qua dịch tiết mũi, hầu, họng bắn ra trực tiếp lúc nói chuyện, hắt hơi. Nguồn lây bệnh còn đến từ “người lành mang trùng”, tức người mang vi khuẩn ở hầu họng nhưng không biểu hiện triệu chứng nên khó kiểm soát.

Người lớn tuổi có hệ thống miễn dịch và hô hấp hoạt động kém hiệu quả do quá trình lão hóa và mắc nhiều bệnh lý mạn tính như tim mạch, đái tháo đường, COPD, ung thư… Mầm bệnh có thể xâm nhập từ chính những người thân trong gia đình, những người thường xuyên tiếp xúc với môi trường đông người. Ngoài ra, nguy cơ lây nhiễm còn đến từ việc người cao tuổi đi lại tại các địa điểm quen thuộc như chợ, siêu thị. Những lý do này khiến người cao tuổi dễ tiếp xúc và khó chống lại mầm bệnh xâm nhập gây bệnh.

Ngoài ra, một nghiên cứu trên 3.233 trường hợp mắc não mô cầu xâm lấn tại 30 quốc gia EU cho thấy, tỷ lệ tử vong cao nhất ở các trường hợp từ 65 tuổi trở lên (18%), tiếp theo là nhóm tuổi 50-64 (15%).

Bệnh do não mô cầu diễn tiến nhanh, có thể gây tử vong trong 24 giờ nếu không cấp cứu, điều trị kịp thời. Ảnh minh họa: Shutterstock

BS. Điền cho biết não mô cầu gây ra hai thể bệnh phổ biến gồm viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết hoặc kết hợp cả hai. Các thể bệnh khác ít gặp hơn gồm viêm phổi, viêm khớp, viêm màng ngoài tim…

Ở giai đoạn đầu, bệnh dễ nhầm lẫn với cảm, cúm do có các triệu chứng không điển hình như sốt, mệt mỏi, đau đầu khiến người lớn tuổi dễ chủ quan, nhập viện muộn, tăng nguy cơ biến chứng và tử vong. Hơn nữa, ở người lớn tuổi, hệ miễn dịch suy yếu và mắc nhiều bệnh nền cùng lúc có thể khiến quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn, kéo dài thời gian nằm viện, gây tốn kém chi phí.

Nếu may mắn sống sót, từ 10 - 20% trường hợp chịu những di chứng tàn tật suốt đời như chậm phát triển trí tuệ, điếc, liệt, cắt cụt chi… tạo ra gánh nặng lớn cho gia đình, xã hội. Nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy chi phí chăm sóc bệnh nhân viêm màng não chiếm 83% tổng chi tiêu hàng tháng của hộ gia đình.

Người lớn tuổi có thể đối mặt với những di chứng tàn tật cả đời vì não mô cầu. Ảnh minh họa: Shutterstock

Chủ động phòng ngừa để sống khỏe tuổi xế chiều

Vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó 5 nhóm huyết thanh thường gặp ở Việt Nam là A, B, C, Y, W-135. Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, trong số 163.758 bệnh nhân bị não mô cầu xâm lấn cho thấy tỷ lệ tử vong do nhóm huyết thanh W và C cao nhất, lần lượt chiếm 12,8% và 12,0%, tiếp đến là Y chiếm 10,8% và B chiếm 6,9%.

BS. Điền cho biết, người lớn tuổi không nên xem nhẹ việc phòng bệnh. Vắc xin sẽ giúp tạo lá chắn miễn dịch, hỗ trợ cơ thể có đủ kháng thể chống lại sự tấn công của vi khuẩn não mô cầu.

Người lớn tuổi chủ động bảo vệ sức khỏe bằng vắc xin, tránh xa bệnh do não mô cầu. Ảnh: Mộc Thảo

Hiện Việt Nam đã có các loại vắc xin phòng ngừa 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu, chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ bao gồm: vắc xin phòng nhóm B, vắc xin phòng nhóm B và C, và vắc xin cộng hợp tứ giá ACYW giúp bảo vệ đồng thời 4 nhóm huyết thanh A, C, W, Y; vắc xin phòng nhóm B; vắc xin phòng nhóm B và C. Tại Mỹ, vắc xin phòng nhóm ACYW được chứng minh giảm tới 90% nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu xâm lấn ở các nhóm huyết thanh phổ biến C, Y, W ở thanh thiếu niên và hạn chế lây lan trong cộng đồng. Với người lớn tuổi, lịch tiêm của vắc xin đơn giản, chỉ cần một mũi tiêm.

Người lớn tuổi sống trong môi trường đông người cũng nên chủng ngừa sớm. Ảnh: Mộc Thảo

Bên cạnh vắc xin, người cao tuổi nên có chế độ sinh hoạt lành mạnh, ăn uống đủ chất, hạn chế sử dụng rượu bia, hút thuốc lá, tuân thủ phác đồ điều trị bệnh nền của bác sĩ.

Hoàng Bách