Cánh cửa hòa bình vẫn đóng chặt sau chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine

Nga đầu tuần này đã công bố một văn kiện được gọi là "yêu cầu ngừng bắn", dưới dạng một bản ghi nhớ do các đặc phái viên Moscow trình bày tại Istanbul. Tuy được mô tả là một nỗ lực nhằm "chấm dứt xung đột", tài liệu này vấp phải sự nghi ngờ từ các nước phương Tây, vốn cho rằng nội dung văn kiện thiên về các điều kiện áp đặt hơn là một đề xuất đối thoại mang tính xây dựng.

Bản ghi nhớ bao gồm một loạt điều khoản gây tranh cãi trong bối cảnh hiện nay: Ukraine phải rút quân khỏi một số khu vực lãnh thổ đang tranh chấp, giải giáp phần lớn lực lượng vũ trang, từ bỏ việc gia nhập các tổ chức quân sự quốc tế, đồng thời chấp nhận vị thế trung lập vĩnh viễn. Ngoài ra, văn kiện yêu cầu tiếng Nga được công nhận là ngôn ngữ chính thức tại Ukraine và kêu gọi cấm mọi hình thức tôn vinh hoặc cổ súy các biểu tượng liên quan đến Chủ nghĩa quốc xã.

Trong khi Nga tuyên bố đây là những bước cần thiết để “xóa bỏ tận gốc nguyên nhân xung đột” thì nhiều nhà phân tích cho rằng việc đưa ra các điều kiện một chiều, thiếu khả năng thỏa hiệp như vậy càng làm tăng nghi ngờ về thiện chí đàm phán của Moscow.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters

Rất ít nhà quan sát tin rằng chiến dịch "Mạng Nhện" – chiến dịch tấn công sâu vào lãnh thổ Nga bằng UAV của Ukraine sẽ buộc Điện Kremlin thay đổi lập trường. Và đúng như dự đoán, Nga vẫn giữ thái độ cứng rắn. Với kế hoạch 12 điểm, Nga không chỉ muốn hợp thức hóa việc sáp nhập Crimea năm 2014, mà còn đưa ra kiểm soát toàn bộ các vùng lãnh thổ phía Đông Ukraine như Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson – nơi vẫn đang diễn ra giao tranh dữ dội. Tuy nhiên, phần lớn các khu vực này chưa hoàn toàn nằm trong tay Moscow.

Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, cho biết bản ghi nhớ là “một lộ trình nhằm chấm dứt xung đột”, nhưng cũng cảnh báo không nên kỳ vọng vào “đột phá tức thì” và khẳng định Moscow đang “kiên nhẫn chờ đợi phản hồi từ Ukraine”.

Câu hỏi đặt ra lúc này không chỉ là liệu Ukraine có thể hoặc có sẵn sàng chấp nhận các điều kiện được nêu trong bản ghi nhớ hay không, mà còn là: liệu có bên nào, kể cả chính quyền Nga, thực sự kỳ vọng rằng Kiev sẽ đáp ứng những yêu cầu đó hay không.

Nhưng bất kể câu trả lời của Kiev ra sao, nhiều khả năng lập trường của Moscow sẽ không thay đổi. Theo ông James Nixey - chuyên gia nghiên cứu tại tổ chức Chatham House ở London, việc phái đoàn Nga đưa ra một bản ghi nhớ như vậy đã làm rõ một thực tế: "Moscow sẽ không bước vào đàm phán thực chất cho đến khi những đòi hỏi cốt lõi của họ được chấp nhận gần như nguyên vẹn". Quan điểm này cũng phản ánh tâm thế nhất quán của Điện Kremlin kể từ đầu cuộc chiến, nơi mà thuật ngữ "đàm phán" thường được sử dụng như một công cụ gây sức ép, hơn là một tiến trình tìm kiếm giải pháp trung lập.

Trong bối cảnh đó, bản ghi nhớ trình tại Istanbul được nhiều nhà quan sát xem là một phép thử chính trị nhằm đo phản ứng của Kiev, đồng thời gửi thông điệp đến các bên trung gian, đặc biệt là Mỹ, rằng bất kỳ tiến trình nào cũng sẽ phải xoay quanh định nghĩa “hòa bình” do Nga đặt ra.

Cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev, hiện là phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga cũng không úp mở về quan điểm thực sự của Moscow. Trên Telegram, ông Medvedev viết: “Đàm phán không có giá trị gì nếu dựa trên những điều kiện viển vông do người khác áp đặt. Mục tiêu của chúng tôi là nhanh chóng chấm dứt xung đột".

Giữa lúc chiến sự vẫn khốc liệt và tiến trình hòa đàm đang tắc nghẽn, mọi con mắt lại hướng về phía Washington – nơi Tổng thống Donald Trump, người từng cam kết sẽ kết thúc chiến tranh trong vòng 24 giờ, đang ngày càng tỏ ra thất vọng với cả hai bên tham chiến. Đã có lúc ông ám chỉ sẽ rút lui khỏi nỗ lực làm trung gian.

Một số nguồn tin từ giới ngoại giao cho rằng có khả năng sẽ diễn ra thêm một cuộc trao đổi tù binh trong tương lai, hoặc thậm chí một cuộc gặp cấp cao giữa hai nhà lãnh đạo Nga-Mỹ. Và nếu bản ghi nhớ của Nga được trình lên bàn làm việc của ông Trump thì phản ứng của Nhà Trắng có thể tạo ra bước ngoặt đáng kể không chỉ đối với hướng đi của cuộc chiến mà còn đối với trật tự ngoại giao đang hình thành sau hơn ba năm xung đột.

Diệp Thảo/VOV.VN (tổng hợp) Theo NBC News, TASS