Cảnh báo viêm não Nhật Bản gia tăng ở trẻ 3-5 tuổi

Bệnh tấn công trẻ em, để lại di chứng khó lường

Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương vừa phát đi cảnh báo về tình trạng Viêm não Nhật Bản (VNNB) xuất hiện trở lại và có xu hướng gia tăng ở nhóm trẻ từ 3 đến 5 tuổi, độ tuổi mà bệnh thường diễn biến nặng và dễ để lại nhiều di chứng nguy hiểm.

Chưa kể, một số liệu đáng lo hơn cho thấy, trong tổng số các ca nhập viện, có đến 78% trẻ chưa được tiêm chủng vắc-xin phòng VNNB.

VNNB là truyền nhiễm cấp tính này do vi-rút gây ra, lây truyền chủ yếu qua muỗi Culex, đặc biệt là Culex tritaeniorhynchus. Khi muỗi hút máu từ động vật mang vi-rút và truyền sang người, vi-rút xâm nhập cơ thể qua vết đốt, tấn công hệ thần kinh trung ương và gây tổn thương nghiêm trọng.

Việc tiêm chủng không chỉ bảo vệ sức khỏe của từng trẻ, mà còn là rào chắn vững chắc, bảo vệ cộng đồng trước nguy cơ dịch bệnh lan rộng.

VNNB khởi phát với các triệu chứng như sốt cao đột ngột 39-40°C, đau đầu, tiêu chảy, mệt mỏi, nôn ói và rối loạn tri giác. Nhiều trường hợp tiến triển nhanh sang co giật toàn thân, rối loạn nhịp thở, tiểu tiện không tự chủ, giật rung cơ, thậm chí hôn mê.

Đây là bệnh có tỷ lệ tử vong cao và để lại di chứng nặng nề như liệt chi, yếu cơ, điếc, rối loạn hành vi, chậm phát triển trí tuệ và tổn thương não suốt đời. Phần lớn người nhiễm vi-rút không có triệu chứng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ, dễ nhầm với cảm cúm.

Tuy nhiên, cứ 250 người nhiễm thì có một người diễn tiến nặng khi vi-rút tấn công não, thường từ 5-15 ngày sau khi bị muỗi đốt. Trong số những ca chuyển sang thể viêm não, 20-30% có nguy cơ tử vong, và 30-50% người sống sót chịu di chứng thần kinh, tâm thần kéo dài.

Theo ước tính, khoảng 3 tỷ người sống trong vùng nguy cơ của 24 quốc gia châu Á, trong đó có 700 triệu trẻ em dưới 15 tuổi mắc viêm não Nhật Bản.

GS-TS.Vũ Sinh Nam, Hội Y học Dự phòng Việt Nam cho biết, tỷ suất mắc bệnh dao động từ 1,8 đến 64 ca trên 100.000 dân mỗi năm, và trẻ dưới 15 tuổi là nhóm dễ mắc nhất.

Tại các vùng dịch lưu hành, gần như toàn bộ trẻ em đến tuổi trưởng thành đều có kháng thể dương tính với vi-rút VNNB, cho thấy mức độ phơi nhiễm rất cao. Tuy nhiên, thống kê toàn cầu về tỷ lệ mắc bệnh vẫn chưa rõ ràng do sự khác biệt về giám sát và khả năng xét nghiệm giữa các quốc gia.

Ước tính mỗi năm có khoảng 67.900 ca bệnh, với tỷ lệ tử vong lên đến 30% và khoảng 50% bệnh nhân sống sót phải đối mặt với các di chứng thần kinh nặng nề như rối loạn vận động, động kinh hoặc suy giảm nhận thức.

Một nghiên cứu thực hiện từ tháng 7/2013 đến 5/2017 tại Việt Nam, Lào, Campuchia và Myanmar phân tích 617 bệnh nhân nghi ngờ viêm não bằng các kỹ thuật sinh học phân tử và huyết thanh học, kết quả cho thấy tuổi trung bình bệnh nhân là 6,3 tuổi (dao động từ 0-76 tuổi), 98% có bất thường trên hình ảnh MRI, 57% được xác định căn nguyên gây bệnh, trong đó VNNB chiếm 33%. Tỷ lệ tử vong ghi nhận là 16%, và 49% bệnh nhân để lại di chứng thần kinh.

Còn theo bác sỹ Nguyễn Hồng Hà, chuyên gia truyền nhiễm, hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu do vậy phòng bệnh chủ động bằng vắc-xin là cần thiết. Các biện pháp điều trị chủ yếu nhằm giảm triệu chứng và xử lý biến chứng như hạ sốt, chống co giật, chống phù não, hỗ trợ hô hấp, cân bằng điện giải và dinh dưỡng đầy đủ.

Bệnh nhân cần được chăm sóc nghiêm ngặt tại cơ sở y tế, theo dõi liên tục để tránh diễn tiến nặng, trong khi việc thăm khám định kỳ, theo dõi phục hồi và duy trì tinh thần ổn định đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục.

Chủ động phòng chống bằng vắc-xin

Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương vừa phát đi cảnh báo về tình trạng VNNB xuất hiện trở lại và có xu hướng gia tăng ở nhóm trẻ từ 3 đến 5 tuổi, độ tuổi mà bệnh thường diễn biến nặng và dễ để lại nhiều di chứng nguy hiểm.

Chưa kể, một số liệu thống kê đáng tin cậy vừa được công bố khiến bất cứ phụ huynh nào cũng phải giật mình khi trong tổng số trẻ nhập viện vì VNNB, có tới 78% chưa từng được tiêm chủng đầy đủ.

Thực tế này không chỉ là lời cảnh báo đối với từng gia đình mà còn là hồi chuông báo động về nguy cơ sức khỏe cộng đồng. Khi tỷ lệ tiêm chủng chưa cao, virus dễ dàng lây lan, tạo điều kiện cho các đợt bùng phát bệnh diễn ra nhanh và khó kiểm soát.

Điều này đồng nghĩa với việc một phần lớn trẻ em, những mầm non tương lai của đất nước, đang phải đối mặt với nguy cơ biến chứng nặng nề, từ tổn thương thần kinh lâu dài đến những hệ lụy có thể ảnh hưởng suốt đời.

Việc tiêm chủng không chỉ bảo vệ sức khỏe của từng trẻ, mà còn là rào chắn vững chắc, bảo vệ cộng đồng trước nguy cơ dịch bệnh lan rộng. Sự chậm trễ hay thiếu quan tâm trong việc tiêm chủng đồng nghĩa với việc mở cửa cho mầm bệnh xâm nhập, khiến gánh nặng y tế, chi phí điều trị và hậu quả lâu dài cho xã hội tăng lên một cách đáng báo động.

Vì vậy, nâng cao nhận thức về tiêm chủng không chỉ là trách nhiệm của mỗi gia đình mà còn là nghĩa vụ y tế cộng đồng, nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những hiểm họa tiềm ẩn của bệnh viêm não Nhật Bản.

Dữ liệu từ các nghiên cứu tại Philippines, Hàn Quốc và Việt Nam đều khẳng định hiệu quả cao của vắc-xin viêm não Nhật Bản, không chỉ giúp giảm số ca mắc mà còn tiết kiệm chi phí điều trị, giảm tải cho hệ thống y tế.

Hiện Việt Nam có ba loại vắc-xin phổ biến: Jevax (Việt Nam) tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi, phác đồ cơ bản gồm ba mũi, tiêm nhắc lại mỗi 3 năm; Jeev (Ấn Độ) tiêm cho người từ 12 tháng đến 49 tuổi, gồm hai mũi cơ bản, tiêm nhắc theo hướng dẫn dịch tễ; và Imojev (Thái Lan) tiêm cho người từ 9 tháng tuổi, trẻ từ 9-18 tuổi cần hai mũi cách nhau một năm, người ≥18 tuổi chỉ cần một mũi duy nhất.

Trong 3 loại vắc-xin nêu trên thì vắc-xin Imojev (Thái Lan), loại vắc-xin phòng viêm não Nhật Bản dành cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và người lớn, đang nhận được sự quan tâm đặc biệt từ người dân Việt Nam nhờ hiệu quả cao, an toàn và tiện lợi. Vắc-xin này đang được tiêm tại nhiều hệ thống tiêm chủng trên cả nước trong đó có hệ thống tiêm chủng Long Châu.

Được sản xuất tại Thái Lan bởi tập đoàn Sanofi Pasteur, vắc-xin Imojev sử dụng công nghệ sống giảm độc lực, tái tổ hợp, nuôi cấy trên tế bào Vero, giúp cơ thể nhanh chóng tạo miễn dịch chủ động chống lại virus gây bệnh, đồng thời duy trì khả năng bảo vệ lâu dài. Đây là lý do khiến Imojev trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu của gia đình Việt trong chương trình tiêm chủng phòng viêm não Nhật Bản.

Vắc-xin được chỉ định cho trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên và người lớn, với liều lượng 0,5 ml/liều: trẻ dưới 18 tuổi tiêm 2 mũi, mũi thứ hai cách mũi đầu 1 năm; người từ 18 tuổi trở lên tiêm 1 mũi duy nhất.

Với những trường hợp đã tiêm một số mũi vắc-xin Jevax trước đó, bác sỹ sẽ tư vấn phác đồ tiêm Imojev phù hợp để đảm bảo hiệu quả tối ưu. Vắc-xin chống chỉ định với người dị ứng với các thành phần của vắc-xin, người suy giảm miễn dịch, nhiễm HIV/AIDS kèm suy giảm miễn dịch, và phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú.

Bên cạnh tiêm phòng, việc phòng chống muỗi cũng đóng vai trò quyết định. Người dân cần mặc quần áo dài tay, sử dụng kem hoặc thuốc chống muỗi, ngủ màn cả ban ngày và ban đêm, dọn dẹp nhà cửa, chuồng trại, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, lắp lưới cửa sổ và phun thuốc diệt muỗi định kỳ, hạn chế ra ngoài vào lúc chập tối hoặc nơi nước đọng, bụi rậm, ao hồ.

Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ như sốt cao không hạ, đau đầu dữ dội, nôn nhiều, co giật hoặc rối loạn tri giác, cần đưa trẻ hoặc người lớn đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, giảm nguy cơ tử vong và hạn chế tối đa di chứng.

Viêm não Nhật Bản là bệnh nguy hiểm, diễn tiến nhanh, khó lường và để lại hậu quả lâu dài. Việc kết hợp tiêm chủng đầy đủ với biện pháp phòng tránh muỗi là yếu tố quan trọng để bảo vệ trẻ em và cộng đồng khỏi căn bệnh này.

D.Ngân