Căng thẳng với Trung Quốc, doanh nghiệp Nhật Bản tìm đường rời sang Việt Nam, Ấn Độ

Khảo sát mới đây của công ty nghiên cứu Teikoku Databank cho thấy tầm quan trọng của Trung Quốc đối với các doanh nghiệp Nhật Bản ở nước ngoài đã giảm mạnh so với giai đoạn trước đại dịch.

Tỷ lệ doanh nghiệp ưu tiên Trung Quốc giảm khoảng 30% với những công ty sử dụng nước này làm cứ điểm sản xuất và giảm tới 50% với những doanh nghiệp xem đây là thị trường tiêu thụ.

Đây được xem là một thay đổi lớn trong chiến lược của doanh nghiệp Nhật.

Thời gian gần đây, Bắc Kinh liên tục đưa ra các biện pháp đáp trả gay gắt sau phát biểu của Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi tại Quốc hội liên quan đến kịch bản khẩn cấp ở Đài Loan. Tuy nhiên, giới doanh nghiệp Nhật Bản vốn đã sớm tỏ ra thận trọng. Những lo ngại về “rủi ro Trung Quốc” ngày càng gia tăng đang thúc đẩy nhiều công ty chủ động thu hẹp sự phụ thuộc vào thị trường này.

Khi được hỏi về lý do thay đổi ưu tiên, nhiều doanh nghiệp nêu bật rủi ro chính trị. Một công ty bình luận: “Trung Quốc thay đổi luật bất cứ khi nào họ muốn, vì vậy không còn cảm thấy an toàn khi mở rộng hoạt động tại đây”. Nhiều công ty cũng nêu quan ngại về sự suy giảm của nền kinh tế Trung Quốc, trong đó có khủng hoảng kéo dài của thị trường bất động sản.

Bên cạnh đó, những lĩnh vực từng là thế mạnh của Nhật Bản, như robot, máy công cụ, linh kiện, nay cũng đang phải chịu sức ép cạnh tranh lớn từ các đối thủ Trung Quốc có lợi thế về quy mô, tốc độ và hệ sinh thái toàn diện được hỗ trợ bởi nhà nước.

Do đó, doanh nghiệp Nhật nhận thấy việc dựa vào Trung Quốc về nhu cầu, sản xuất và công nghệ không còn khả thi như trước. Đại diện Teikoku Databank nhận định: “Nhận thức về rủi ro quốc gia liên quan đến Trung Quốc đang tăng mạnh trong cộng đồng doanh nghiệp Nhật”.

Vào năm 2019, 23,8% doanh nghiệp được khảo sát coi Trung Quốc là cứ điểm sản xuất quan trọng và 25,9% xem đây là thị trường chủ lực. Nhưng đến nay, tỷ lệ đã lần lượt giảm mạnh xuống còn 16,2% và 12,3%.

Có thể thấy, bước đi đa dạng hóa của doanh nghiệp Nhật Bản không chỉ nhằm giảm rủi ro mà còn là chiến lược để tái xây dựng năng lực cạnh tranh, bảo đảm chuỗi cung ứng thiết yếu và xác lập lại vị thế trong một thế giới công nghiệp đa cực.

Khi được hỏi về các điểm đến tiềm năng trong tương lai, Việt Nam đứng ở vị trí thứ nhất trong vai trò là cứ điểm sản xuất còn Trung Quốc rơi xuống thứ hai. Về thị trường tiêu thụ, Trung Quốc vẫn đứng đầu nhưng Mỹ bám sát phía sau.

Phía Teikoku Databank cho biết: “Thuế quan cao dưới thời chính quyền Donald Trump đã làm giảm lợi thế của Trung Quốc với tư cách là trung tâm sản xuất. Một số doanh nghiệp thậm chí cho rằng các nhà máy từng chuyển sang Trung Quốc có thể sớm quay lại Nhật Bản”.

So với thời kỳ trước đại dịch, ngày càng nhiều doanh nghiệp Nhật Bản mong muốn đa dạng hóa bằng cách mở rộng sang các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam và Ấn Độ.

Khảo sát được thực hiện trực tuyến từ ngày 20 đến 31/10/2025, với 25.111 doanh nghiệp trên toàn Nhật Bản và tỷ lệ phản hồi hợp lệ đạt 41,5%.

Trong khi đó, giữa bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang suy yếu, việc doanh nghiệp Nhật thu hẹp hay rút khỏi nước này sẽ càng gây thiệt hại cho nền kinh tế của quốc gia tỷ dân. Vì vậy, Bắc Kinh dường như đang cân nhắc thận trọng mức độ leo thang áp lực đối với Tokyo.

Mỹ Hân