Cần xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung cho ngành dừa

Thạc sĩ. Thái Nguyễn Quỳnh Thư, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu (Bộ Công Thương) cho biết trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương.

Nâng cao giá trị cây dừa, phát triển kinh tế cho nông dân

- Đề tài “Nghiên cứu chọn tạo giống dừa cho các tỉnh phía Nam” do nhóm nghiên cứu Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu thực hiện đã ứng dụng vào thực tiễn và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Xin bà chia sẻ một số kết quả đạt được từ nghiên cứu này?

Thạc sĩ. Thái Nguyễn Quỳnh Thư: Sau 5 năm triển khai và thực hiện nghiên cứu, nhiệm vụ đã đạt các kết quả như sau: Giống dừa lai Sáp thơm lai tạo trong nước và nhập nội thế hệ F1 trồng tại một số tỉnh phía Nam có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt.

Thạc sĩ. Thái Nguyễn Quỳnh Thư, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu (Bộ Công Thương)

Đơn cử, năng suất của giống dừa lai Sáp thơm thế hệ F1 tại thời điểm kết thúc theo dõi ở tỉnh Tây Ninh là 85,7 quả/cây/năm (16 năm tuổi); giống dừa lai Sáp thơm thế hệ F2 cũng có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt sau 5 năm trồng. Ví dụ, năng suất của giống dừa lai Sáp thơm thế hệ F2 tại tỉnh Tây Ninh thời điểm kết thúc theo dõi là 45,2 quả/cây/năm.

Nhiệm vụ đã nhân giống được 18 cây giống dừa Sáp thơm bằng phương pháp nuôi cấy phôi từ quả dừa vừa sáp vừa thơm mùi lá dứa và đã trồng tại Trung tâm sản xuất Giống Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh. Các cây trồng đã bắt đầu có hoa sau 40 tháng trồng.

Năm 2023, cơ quan chức năng đã ban hành quyết định về việc công nhận 38 cây dừa mẹ trên giống dừa Ta xanh trồng tại tỉnh Bến Tre (nay là tỉnh Vĩnh Long). Ngoài ra, nhiệm vụ đã xây dựng được quy trình kỹ thuật canh tác thời kỳ kiến thiết cơ bản cho dòng dừa Ta chịu mặn.

Đặc biệt, thông qua việc tuyển chọn vườn và chọn cây dừa đạt tiêu chuẩn cây dừa mẹ trong điều kiện xâm nhập mặn, nhiệm vụ đã sản xuất được 631 cây dừa giống chịu mặn. Nhiệm vụ đã chuyển giao cho 6 hộ nông dân 480 cây dừa giống chịu mặn và trồng tổng diện tích là 3,1 ha. Các cây dừa được trồng bước đầu đã thích nghi với điều kiện sinh thái với khả năng sinh trưởng tốt.

Việc triển khai các thí nghiệm trong đề tài như đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của giống dừa lai sáp thơm thế hệ F1 và F2 và sản xuất giống dừa sáp thơm bằng phương pháp nuôi cấy phôi có ý nghĩa lớn, nhằm xây dựng dữ liệu khoa học và duy trì đặc tính quý của giống dừa sáp thơm.

Cùng với đó, việc đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của các vườn dừa chịu mặn, nghiên cứu chế độ bón phân và phòng trừ bọ dừa cho cây dừa rất quan trọng, nhằm xác định những vườn dừa và cây dừa đạt năng suất cao, chất lượng tốt và phù hợp với tiêu chuẩn làm cây dừa mẹ.

Việc sản xuất nguồn giống chất lượng cao, có khả năng chịu mặn và thích nghi tốt trong điều kiện nhiễm mặn phục vụ tích cực cho công tác tái cơ cấu vùng trồng dừa trong tình hình mới.

Thông qua việc khảo sát và đánh giá sinh trưởng kết hợp xây dựng mô hình sản xuất trồng dòng dừa chịu mặn đã góp phần tạo dữ liệu khoa học về sinh trưởng của cây dừa chịu mặn từ thời kỳ kiến thiết cơ bản (từ thời điểm trồng đến 4 - 5 năm sau trồng) và thời kỳ kinh doanh (từ 6 - 7 năm sau trồng), nhất là các chỉ tiêu như thời gian ra hoa, tỷ lệ đậu quả và năng suất thực thu của giống dừa. Qua đó, nâng cao giá trị cây dừa, phát triển kinh tế cho các hộ nông dân.

- Vậyxuất phát từ thực tế nào nhóm nghiên cứu của Viện đã thực hiện đề tài này, thưa bà?

Thạc sĩ. Thái Nguyễn Quỳnh Thư: Theo số liệu thống kê, cây dừa (Cocos nucifera L.) là cây trồng phổ biến tại Việt Nam với diện tích hơn 170 nghìn ha và sản lượng hơn 1,9 nghìn tấn, được trồng nhiều nhất tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và Duyên hải Nam Trung Bộ. Sản lượng dừa ở một số tỉnh khu vực này đã cung cấp lượng lớn nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến như dầu dừa, cơm dừa nạo sấy hay sữa dừa.

Tuy nhiên, trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay, Việt Nam có khoảng trên 1 triệu ha đất bị xâm nhập mặn, trong đó khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là một trong 2 đồng bằng lớn bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Dưới tác động của xâm nhập mặn, cây dừa bị ảnh hưởng nghiêm trọng thông qua các biểu hiện như giảm số lượng hoa cái, giảm khả năng đậu quả và năng suất ở mức thấp hơn trung bình tiềm năng của giống.

Vườn giống dừa chịu mặn do Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu tuyển chọn

Bên cạnh đó, dừa Sáp là giống dừa có giá trị kinh tế cao của Việt Nam. Vì vậy, nhu cầu trồng cây dừa Sáp tăng nhanh trong thời gian gần đây. Loại cây này cũng phù hợp điều kiện đất đai và mục đích chuyển đổi cây trồng tại một số tỉnh phía Nam. Trong đó, giống dừa Sáp thơm là giống dừa quý, cơm dừa vừa có sáp vừa có mùi thơm lá dứa nên cần nghiên cứu và đánh giá khả năng thích nghi

Đối với canh tác cây dừa, nhất là trong điều kiện xâm nhập mặn, việc chọn giống tốt và có khả năng thích nghi cao với môi trường bất lợi là một trong những giải pháp quan trọng trong sản xuất.

Một trong những định hướng chọn tạo giống dừa lấy dầu là chọn tạo giống có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, năng suất cao, chống chịu điều kiện mặn và kháng sâu bệnh hại. Việc đánh giá các vườn dừa bị nhiễm mặn và tuyển chọn cây dừa mẹ trong điều kiện nhiễm mặn của nước tưới trong mương vườn dừa rất cần thiết.

Cần quy hoạch vùng trồng dừa gắn với nhà máy chế biến

- Hiện nay, nhu cầu tiêu dùng sản phẩm từ dừa ngày một tăng cao, cơ hội xuất khẩu rộng mở. Để phát triển bền vững hơn ngành dừa trong thời gian tới, bà có kiến nghị gì?

Thạc sĩ. Thái Nguyễn Quỳnh Thư: Đồng bằng sông Cửu Long hiện đang phải đối mặt với nhiều thách thức, biến đổi khí hậu và nước biển dâng đang diễn ra nhanh hơn dự kiến, gây ra nhiều hiện tượng khí hậu cực đoan như bão tố, lũ lụt xảy ra thường xuyên hơn, đồng thời cũng xuất hiện nhiều loại bệnh lạ.

Bên cạnh đó, các hoạt động ở thượng nguồn sông Mê Kông đã gây ra thay đổi về mô hình dòng chảy, giảm tải lượng trầm tích, giảm nguồn lợi thủy sản và mặn xâm nhập sâu hơn. Điều này đòi hỏi công tác quy hoạch đất sản xuất, cơ cấu cây trồng phải thay đổi để thích nghi với biến đổi khí hậu.

Từ những lý do trên, cây dừa trở thành cây trồng tiềm năng nhờ khả năng thích nghi tốt với biến đổi khí hậu. Trong điều kiện của khô hạn, bão tố, đất cát nghèo dinh dưỡng của miền Trung hay lũ lụt, nhiễm mặn, nhiễm phèn ở Đồng bằng sông Cửu Long thì cây dừa vẫn thích nghi và phát triển tốt.

Hiện nay, Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu đã nhân giống được hơn 500 cây dừa Ta có khả năng chịu được xâm nhập mặn vào mùa khô, với độ mặn trên 8‰, góp phần cung cấp cây giống dừa chịu mặn cho sản xuất.

Tuy nhiên, hiện nay, cây dừa cũng như các cây có dầu khác của Việt Nam chưa được quy hoạch vùng trồng cụ thể. Vì vậy, phần lớn dừa được người dân trồng tự phát theo nhu cầu thị trường, dẫn đến cây bị thụ phấn chéo, lai lẫn tự nhiên, năng suất thấp, cây già cỗi, sâu bệnh, chuỗi cung ứng rời rạc, chất lượng giảm sút và cơ sở hạ tầng yếu kém. Giải pháp cho vấn đề này là cần thực hiện quy hoạch vùng trồng dừa gắn liền với nhà máy chế biến và chuỗi cung ứng sản phẩm hoàn chỉnh.

Với lợi thế nghiên cứu thành công giống dừa Sáp nhờ nuôi cấy phôi và đã tuyển chọn 6 giống dừa được Nhà nước công nhận là giống quốc gia, 3 giống dừa lai công nhận sản xuất thử, Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu rất mong muốn phối hợp với địa phương và doạnh nghiệp triển khai xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung cho ngành dừa, thúc đẩy việc hình thành những cánh đồng lớn.

Đồng thời, qua đó thực hiện thành công phương châm liên kết giữa các nhà: Nhà nước - nhà doanh nghiệp - nhà khoa học - nhà nông, tạo nền tảng cho việc xây dựng các thương hiệu, các chứng nhận, truy xuất nguồn gốc. Có như vậy, ngành sản xuất dừa mới thực sự phát triển xứng tầm với tiềm năng của nó.

Xin cảm ơn bà!

Quỳnh Nga