Cần tổ hợp báo chí hiện đại, nhân văn

Mô hình tổ hợp báo chí là lời giải quan trọng để tái cấu trúc hệ sinh thái báo chí đô thị. Các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội và các đô thị hình thành sau sáp nhập tỉnh cần tiên phong xây dựng tổ hợp báo chí hiện đại, hướng tới tính chuyên nghiệp, đa nền tảng và tự chủ tài chính.

Ông Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP.HCM (giữa), chụp ảnh cùng các đại biểu tham quan gian trưng bày báo Pháp Luật TP.HCM, tại Hội Báo toàn quốc 2025. Ảnh: ĐẮC LAM

Lập hội đồng biên tập cho tổ hợp

Hiện nay, TP.HCM có khoảng 160 cơ quan báo chí Trung ương đặt văn phòng đại diện, 15 cơ quan báo chí trực thuộc TP.HCM, Trung tâm Báo chí và hệ thống thông tin cơ sở.

Tuy nhiên, nếu xét về mức độ ảnh hưởng trong dòng chảy thông tin quốc gia thì còn khá hạn chế. Chưa kể mô hình tổ chức hiện nay còn rời rạc, manh mún. Trong khi đó, nguồn thu truyền thống từ quảng cáo sụt giảm nghiêm trọng, từ mức 70%-80% trước đây nay chỉ còn 30% khiến các báo rất khó khăn trong việc duy trì hoạt động, chưa nói tới đầu tư chuyển đổi số hay nâng cao chất lượng nội dung.

Do vậy, cần một mô hình tổ hợp báo chí, nơi kết nối nhiều đơn vị truyền thông, các doanh nghiệp quảng cáo, tổ chức sự kiện, thậm chí cả ngân hàng, tập đoàn xây dựng… cùng vận hành trong một cấu trúc lớn hơn, có chiến lược dài hơi và khả năng chia sẻ nguồn lực.

TS NGUYỄN THANH HÒA, chuyên gia lĩnh vực báo chí và truyền hình

Qua tiếp cận với các mô hình tổ hợp ở nước ngoài, tôi thấy chúng ta có thể hình dung tổ hợp như một mạng lưới, trong đó từng cơ quan báo chí thành viên vẫn giữ bản sắc, tôn chỉ riêng nhưng được định hướng chung bởi một hội đồng biên tập hoặc ban giám đốc, phía dưới là các tổng biên tập lãnh đạo các đơn vị thành viên. Hội đồng biên tập có thể do các tổng biên tập bầu ra, sẽ thay cơ quan chủ quản (Thành ủy, Tỉnh ủy) để điều phối, xử lý nghiệp vụ chuyên môn, giảm áp lực cho Thành ủy, Tỉnh ủy và giúp mô hình vận hành linh hoạt hơn.

Nếu cơ quan chủ quản tiếp tục ôm hết việc quản lý trực tiếp thì sẽ bị quá tải, nhất là khi phát sinh các vấn đề hành chính nhỏ mà chỉ nên định hướng chiến lược, không sa vào quản lý vi mô từng đầu việc báo chí.

Giao khung giờ ít người xem cho doanh nghiệp

Về tài chính, tổ hợp có thể vận hành theo nhiều hình thức như thu phí theo kiểu truyền hình cáp để bạn đọc trả phí hằng tháng; dựa vào quảng cáo; tổ chức sự kiện để tạo nguồn thu… Đây là những cách làm bấy lâu nay, hiện vẫn có thể áp dụng nhưng không lâu bền.

Thay vào đó, chúng ta có thể nghiên cứu cách làm của một đài truyền hình thuộc Tập đoàn truyền thông Hồ Nam, Trung Quốc. Đài này đã xây dựng ứng dụng công dân tích hợp, cung cấp các dịch vụ công, tiện ích đời sống và trải nghiệm giải trí thông qua một giao diện thống nhất, lấy người dùng làm trung tâm, với sự tích hợp hơn 2.050 dịch vụ chính phủ điện tử và 235 dịch vụ công cộng và xã hội. Tính đến quý IV-2023, ứng dụng này đã thu hút hơn 11,5 triệu người dùng, chiếm gần 96% dân số của địa phương đó, trở thành một công cụ thiết yếu trong đời sống hằng ngày.

Một điểm đáng chú ý là hiện nay chúng ta quá tập trung vào 20% doanh nghiệp lớn và 20% doanh nghiệp này quyết định 80% doanh thu của cơ quan báo chí, trong khi phần lớn doanh nghiệp còn lại ít được khai thác.

Các nước như Thái Lan, Trung Quốc sẵn sàng giao khoán các khung giờ ít người xem để doanh nghiệp nhỏ vào sản xuất, rao vặt, bán hàng... tạo nguồn lực rất thực tế cũng là cách làm đáng để nghiên cứu vì dễ thực hiện.

Quan trọng nhất vẫn là nội dung

Như mọi người đã biết, cả nước có hơn 101 triệu dân, hơn 120 triệu thuê bao di động và hơn 70 triệu người kết nối Internet tạo ra không gian mạng quá lớn, có tính mở toàn diện, cho thấy mức độ hội nhập của Việt Nam (VN) là tầm cỡ, nhất là sau khi sáp nhập tỉnh, TP. Do đó, các cơ quan báo chí cần tư duy lại thế mạnh của mình, nhìn ra được bức tranh mới.

Các sinh viên tham quan tại Hội báo toàn quốc 2025

Tổ hợp truyền thông hay báo chí phải mang tính hiện đại, hướng tới nhân văn, tính giá trị cao của tin tức. Do vậy, cần nâng cao tính chuyên nghiệp, chuyên bản của PV, tạo hệ sinh thái PV, nhà báo có uy tín, thương hiệu cá nhân. Có nghĩa là trong mô hình tổ hợp, bên cạnh việc xây dựng thương hiệu cho từng cơ quan báo chí thì PV phải tạo dựng thương hiệu cho mình.

Tôi cho rằng trong bối cảnh mới phải dẹp được nạn tin giả, tin sai sự thật. Thống kê cho thấy 50,4% người hoạt động trên mạng xã hội là con người thật, còn lại 49,6% là robot mạng, thu thập thông tin, giúp trả lời câu hỏi và phần lớn được thiết kế ra để gieo rắc thông tin tiêu cực hoặc thu thập thông tin xấu.

Báo chí hay truyền thông, quan trọng nhất vẫn là nội dung để thông điệp của chính quyền đi xuống tới người dân. Bởi hiện nay có sự hình thành của nhiều cộng đồng dân cư trên mạng. Nếu báo chí chính thống không chi phối được dòng chủ lưu thời sự thì dần dần các nhóm đó sẽ lấn át và bạn đọc sẽ bị sao nhãng với những thông điệp của chính quyền, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước.

Ngoài ra, báo chí đa ngành cần là nơi nghiên cứu, đưa ra đề xuất, giải pháp. Chẳng hạn như báo Pháp Luật TP.HCM với thế mạnh của mình cần nghiên cứu khung pháp lý cho những vấn đề mới như AI, chuyển đổi số… còn nếu chỉ đưa sự kiện thì khó thu hút bạn đọc.

Một nhà báo hiện nay phải đa năng, xây dựng cho mình quy trình làm việc mới để cho ra sản phẩm có năng suất, chất lượng cao hơn.•

TS NGUYỄN THANH HÒA, chuyên gia lĩnh vực báo chí và truyền hình