Can thiệp sớm giúp trẻ chậm phát triển ngôn ngữ tiến bộ từng ngày

Các chuyên gia hướng dẫn, can thiệp giúp trẻ bạo dạn hơn

Gần một năm đưa con tới trị liệu tại Bệnh viện Nhi Hà Nội, chị Hoàng Tư (Hà Nội) vẫn nhớ như in cảm giác vỡ òa hạnh phúc khi con trai cất tiếng gọi mẹ. Trước đó, bé có những dấu hiệu bất thường như đi kiễng chân, nhón gót và chậm nói khi đã hơn hai tuổi, khiến chị lo lắng và quyết định đưa con đi khám để được can thiệp sớm.

Theo lời khuyên của bác sĩ, trẻ dưới ba tuổi chưa thể đưa ra chẩn đoán chính xác hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu có điều kiện, gia đình nên cho trẻ tham gia các chương trình can thiệp càng sớm càng tốt để đạt hiệu quả tối ưu. Tin tưởng vào chuyên môn của đội ngũ y bác sĩ, chị Tư bắt đầu hành trình đưa con đi trị liệu đều đặn tại bệnh viện.

Dù nguyên nhân khiến bé chậm hơn so với các bạn đồng trang lứa chưa được xác định rõ, chị vẫn kiên trì thực hiện phác đồ can thiệp ngôn ngữ và vận động mà bác sĩ đưa ra. Với chị, mỗi bước tiến của con, dù nhỏ đến đâu, cũng trở thành động lực lớn lao. Chị chia sẻ rằng nhiều phụ huynh thường kỳ vọng việc can thiệp sẽ giúp trẻ nói nhanh, nhưng các bác sĩ luôn giải thích rõ ràng rằng sự tiến bộ phụ thuộc vào từng trẻ và cần thời gian. So với những ngày đầu, con trai chị đã cải thiện đáng kể: vận động linh hoạt hơn, mạnh dạn hơn và bắt đầu nói được những câu đôi.

Tại Đơn nguyên Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Nhi Hà Nội, mỗi ngày có hàng chục trẻ đến khám với nhiều vấn đề như chậm nói, giảm tương tác, tăng vận động hoặc giảm chú ý. Không ít trẻ lớn cũng gặp rối loạn tâm lý do áp lực học tập hay mâu thuẫn bạn bè, trong đó tỉ lệ trẻ chậm phát triển ngôn ngữ ngày càng được ghi nhận nhiều hơn.

Một phụ huynh khác đưa con đến khám tại đây cho biết bé có những biểu hiện không giống các bạn tự kỷ, song sự chậm nói và kém tập trung khá rõ. Sau một tuần học can thiệp tại bệnh viện, mức độ tập trung của con cải thiện đáng kể, và phụ huynh đã có thể dạy thêm các từ đơn cho con tại nhà. Theo họ, sự hướng dẫn tận tình của các y bác sĩ giúp gia đình chủ động hơn trong việc đồng hành cùng trẻ.

ThS.BS Cao Thị Thu, Đơn nguyên Sức khỏe tâm thần, cho biết rối loạn phát triển bao gồm nhiều mã bệnh như rối loạn phổ tự kỷ hay chậm phát triển trí tuệ. Để đi đến chẩn đoán, bác sĩ cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố chu sinh, tiền sử và bệnh sử của trẻ. Nếu nghi ngờ nguyên nhân liên quan đến di truyền, trẻ sẽ được chỉ định làm thêm các xét nghiệm sàng lọc. Các nguyên nhân trước sinh có thể bao gồm bất thường gen, các bệnh lý di truyền, hội chứng nhiễm sắc thể X dễ gãy hoặc hội chứng Down.

Chậm phát triển ngôn ngữ là tình trạng trẻ chậm đạt được các mốc ngôn ngữ, bao gồm cả khả năng tiếp nhận và diễn đạt. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói, phản ứng với người đối diện, chậm ghép từ thành câu, vốn từ hạn chế và diễn đạt vụng về. Theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ, việc theo dõi các mốc phát triển rất quan trọng. Trẻ 12 tháng tuổi cần biết chỉ tay và sử dụng cử chỉ để thể hiện nhu cầu; 16 tháng tuổi bắt đầu nói từ đơn; 24 tháng tuổi có thể nói được từ đôi.

Can thiệp ngôn ngữ là phương pháp điều trị chính cho trẻ chậm nói. Trong mỗi buổi học, các chuyên gia sẽ hướng dẫn trẻ luyện tập từ những âm tiết đơn giản, sau đó mở rộng sang từ vựng trong các tình huống giao tiếp thực tế. Với trẻ nhỏ, trò chơi tương tác, bài hát và kể chuyện giúp trẻ nhận diện âm thanh và từ ngữ dễ dàng hơn. Khi trẻ lớn hơn hoặc có vấn đề nghiêm trọng về ngôn ngữ, quá trình trị liệu có thể kéo dài với lộ trình rõ ràng, từng bước hỗ trợ trẻ nhận diện âm thanh, học ngữ pháp và sử dụng câu phức.

Trong quá trình can thiệp, gia đình đóng vai trò rất quan trọng. Cha mẹ cần kiên trì bởi việc điều trị chậm nói là hành trình dài và mỗi trẻ có tốc độ tiến bộ khác nhau. Sự nóng vội, so sánh hay áp lực có thể khiến trẻ mất động lực giao tiếp. Việc phối hợp chặt chẽ với chuyên gia trị liệu, tuân thủ kế hoạch can thiệp và duy trì luyện tập tại nhà sẽ giúp trẻ cải thiện tốt hơn.

Một trong những lưu ý quan trọng là hạn chế trẻ tiếp xúc quá nhiều với thiết bị điện tử. Thay vào đó, cha mẹ nên dành thời gian giao tiếp trực tiếp với trẻ qua các hoạt động như đọc sách, trò chuyện, chơi tương tác hay hát. Đây là môi trường ngôn ngữ phong phú, giúp trẻ chủ động giao tiếp và phát triển khả năng diễn đạt tự nhiên hơn.

Hành trình can thiệp sớm có thể kéo dài và nhiều thử thách, nhưng với sự kiên trì của gia đình và đồng hành của chuyên gia, trẻ chậm nói hoàn toàn có thể đạt được những bước tiến rõ rệt.

Minh Nhật