Cần tạo cho người dân thói quen sử dụng gạch không nung

Một trong những giải pháp nổi bật là đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp, người dân ưu tiên sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường, điển hình là gạch không nung. Đây không chỉ là hành động bảo vệ môi trường, còn thể hiện quyết tâm xây dựng một Lào Cai phát triển hài hòa, bền vững và mang đậm bản sắc riêng.

Các cơ sở sản xản xuất gạch không nung trên địa bàn tỉnh gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ.

Gạch nung truyền thống đã được sử dụng từ lâu đời, trở thành vật liệu chủ lực trong ngành xây dựng. Nguyên liệu chính để sản xuất gạch nung là đất sét và đất nông nghiệp. Trước đây, toàn bộ đất làm gạch là đất màu mỡ nhất, lấy từ ven sông hoặc ao hồ, ruộng vườn. Việc khai thác phục vụ sản xuất gạch đã ảnh hưởng trực tiếp đến quỹ đất canh tác và làm suy giảm nguồn tài nguyên đất tự nhiên. Quá trình sản xuất gạch nung truyền thống đòi hỏi một lượng than đốt rất lớn, kéo theo việc phát thải đáng kể khí CO₂ - yếu tố làm gia tăng hiệu ứng nhà kính và tình trạng nóng lên toàn cầu. Không chỉ vậy, công đoạn nung gạch còn tạo ra khói bụi và khí độc hại, ảnh hưởng trực tiếp đến không khí và sức khỏe cộng đồng.

Kiến trúc sư Nguyễn Ngọc Cảnh - Đại học Xây dựng Hà Nội, cho biết: Những căn nhà xây bằng gạch nung có hiệu suất cách nhiệt kém, cần một lượng lớn năng lượng để duy trì nhiệt độ trong nhà ổn định. Chính vì điều đó, chủ nhân của nhà xây gạch nung sẽ tốn tiền điện, để sưởi ấm và làm mát.

Công trình xây dựng nhà ở sử dụng gạch không nung.

Nắm bắt xu thế phát triển của thị trường, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chủ động đầu tư các dây chuyền sản xuất gạch không nung quy mô lớn, tiêu biểu như Đồng Tiến, Tuổi Trẻ, Bảo Hưng… Bên cạnh đó, còn có hàng trăm cơ sở sản xuất gạch không nung tầm trung và nhiều xưởng gạch bê tông quy mô nhỏ hoạt động tại địa phương, góp phần tạo nên hệ sinh thái sản xuất vật liệu xây dựng đa dạng.

Tuy nhiên, nhiều dự án sản xuất gạch không nung vẫn chỉ tồn tại mà không phát triển, trong khi tốc độ phát triển ngành xây dựng luôn đạt trên dưới 10% năm, tốc độ đô thị hóa nhanh, nhu cầu kiên cố hóa nhà ở lớn. Mấu chốt của tình trạng nói trên là do thói quen của người sử dụng.

Tại các cửa hàng vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh đều bày bán gạch nung, rất ít gạch không nung. Chị Hồng Quyên - chủ cửa hàng vật liệu xây dựng tại phường Âu Lâu, chia sẻ: “Tôi làm thương mại, gạch nào bán chạy, có lời thì tôi kinh doanh. Thực tế, người dân chọn lựa gạch không nung rất ít. Gia đình tôi cũng sản xuất gạch không nung nhưng khách mua chủ yếu về dùng xây hàng rào, công trình tạm hoặc người nghèo”.

Nhiều chủ hộ đang trong quá trình xây dựng nhà ở chia sẻ quan điểm thận trọng khi lựa chọn giữa gạch nung và gạch không nung. Ông Nguyễn Mạnh Hùng (phường Nam Cường) cho biết: Xây nhà để ở cả đời, tôi vẫn ưu tiên gạch nung truyền thống cho yên tâm, chứ ít ai nghĩ đến việc dùng gạch bê tông...

Tương tự, ông Lý Văn Minh (xã Tân Hợp) chia sẻ quan điểm cân bằng hơn nhưng vẫn chịu tác động từ tâm lý chung: Tôi nghĩ gạch gì cũng được, chỉ cần chắc và bền. Nhưng thợ xây và hàng xóm bảo gạch không nung nặng, dễ lún nứt, nên tôi chọn gạch nung truyền thống để xây nhà.

Trong khi đó, anh Nguyễn Sỹ Hiền (xã Cát Thịnh) thẳng thắn: Từ trước đến nay gia đình tôi đều dùng gạch nung. Nhà cửa vẫn vững chắc, bền bỉ, nên lần này tôi cũng tiếp tục chọn loại gạch truyền thống.

Thực tế cho thấy, có nhiều lý do đưa ra để biện minh cho việc không sử dụng gạch không nung, phần lớn xuất phát từ tâm lý quen dùng gạch nung truyền thống, hoặc dựa trên các quan niệm thiếu cơ sở khoa học, chẳng hạn như: tường sẽ nặng hơn, kém bền, dễ nứt…

Phần lớn các lo ngại về gạch không nung chủ yếu xuất phát từ thói quen sử dụng chứ không dựa trên đánh giá kỹ thuật thực tế. Trong khi soi chiếu bằng các tiêu chuẩn chuyên ngành, gạch không nung hoàn toàn đáp ứng, thậm chí vượt trội so với gạch nung ở nhiều chỉ tiêu quan trọng.

Thực tế cho thấy, để bảo vệ tài nguyên và môi trường hiệu quả, ngoài việc bắt buộc sử dụng gạch không nung đối với các công trình sử dụng vốn ngân sách, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính dài hạn và bền vững. Trước hết, tăng cường tuyên truyền, vận động người dân hiểu đúng và tin tưởng vào lợi ích thiết thực của gạch không nung. Nhà nước cần tiếp tục có chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất gạch không nung; siết chặt quản lý hoạt động sản xuất gạch nung, chấm dứt hoạt động của những cơ sở hết phép hoặc không phép; xử lý nghiêm tình trạng tự ý thu gom đất để sản xuất gạch nung.

Lê Đình Phiên