Cần tăng chế tài xử phạt hành vi in lậu, buôn bán sách giáo khoa giả

Vụ việc trên đã thu hút sự quan tâm của dư luận, vì sách giả đang ảnh hưởng lớn tới quyền lợi của giáo viên, học sinh và các nhà xuất bản. Trước thềm năm học mới, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Văn Tùng - Thành viên Hội đồng thành viên, Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) về những giải pháp để ngăn chặn nạn in lậu, sản xuất SGK giả.

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng - Thành viên Hội đồng thành viên, Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

PV:Tình trạng SGK giả trên thị trường đã gây ảnh hưởng ra sao đến hoạt động kinh doanh và uy tín của các nhà xuất bản nói chung và NXBGDVN nói riêng, thưa ông?

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng: Hiện nay, vấn nạn sản xuất, buôn bán sách lậu, sách giả nói chung, trong đó có số lượng không nhỏ là SGK, sách tham khảo... đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nhà xuất bản, đặc biệt là với NXBGDVN. Sách giáo dục của NXBGDVN hiện đang bị in lậu và tiêu thụ lậu đứng đầu về số lượng, địa bàn, về mức độ thiệt hại.

SGK giả làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi chính đáng của giáo viên, tác giả, đơn vị xuất bản, đối tác liên kết, triệt tiêu sự sáng tạo và làm thất thu ngân sách nhà nước; đặc biệt SGK giả có nguy cơ và tác hại nghiêm trọng đến đối tượng sử dụng là học sinh.

Đối với các nhà xuất bản nói chung và NXBGDVN nói riêng, sách giả gây thiệt hại trực tiếp về kinh tế, giảm sút về doanh thu, do các ấn phẩm này thường được bán với chiết khấu cao vì không phải trả các chi phí như bản quyền, dạy thực nghiệm, giới thiệu, tập huấn…

Bên cạnh thiệt hại về kinh tế, SGK giả ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, thương hiệu của NXBGDVN do chất lượng in kém, có sai sót về nội dung, hình thức; giáo viên, học sinh không thể truy cập để sử dụng các học liệu số được NXBGDVN cung cấp. Độc giả khi mua phải những ấn phẩm này cũng sẽ mất lòng tin vào chất lượng sách nói chung.

PV: Xin ông cho biết thêm, việc SGK giả được bày bán trên thị trường đã gây ra những hậu quả tiêu cực gì cho ngành Giáo dục và người tiêu dùng, đặc biệt là các bậc phụ huynh và học sinh?

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng: SGK giả được làm rất tinh vi, mặc dù nhìn bên ngoài giống sách thật, nhưng về chất lượng in sẽ không đạt yêu cầu. Sách giáo dục giả nếu có sai sót về màu sắc, ký hiệu, nét chữ, kiến thức, hay bị thiếu dữ liệu, không cập nhật thông tin… sẽ dẫn đến sai lệch về nội dung (đặc biệt nguy hiểm nếu thiếu đường nét biên giới, vấn đề biển đảo…), ảnh hưởng tới kiến thức tiếp nhận của học sinh.

Với những sách in bị mờ, không đảm bảo quy cách, tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, thể chất của học sinh, nhất là về thị lực.

Sử dụng sách giả, học sinh sẽ không thể truy cập và sử dụng online được các giá trị, tư liệu, tiện ích bổ sung, hỗ trợ cho học sinh. SGK giả là hành vi vi phạm bản quyền nghiêm trọng.

PV: Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân dẫn đến tồn tại vấn nạn in lậu SGK?

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng: Theo tôi, nguyên nhân chính dẫn đến việc còn tồn tại vấn nạn sách lậu, sách giả xuất phát từ lợi nhuận cao; nhận thức, ý thức về bảo vệ bản quyền của một bộ phận người tiêu dùng chưa cao; thiếu sự kiểm soát và chế tài xử phạt…

Với việc làm SGK giả, lợi nhuận càng cao hơn vì các đối tượng in lậu không phải trả các chi phí như bản quyền, dạy thực nghiệm, giới thiệu, tập huấn, truyền thông…

Chi phí in ấn và phân phối sách lậu thường thấp hơn nhiều so với sách thật, đó là cơ hội để những người in sách lậu bán sách với giá thấp hơn, chiết khấu cao hơn nhưng vẫn thu được lợi nhuận lớn.

Ngoài ra, việc thực thi các quy định về bản quyền và chống sách in lậu còn chưa đủ mạnh, thiếu nhân lực và công nghệ để kiểm soát. Một số đối tượng lợi dụng những kẽ hở trong luật pháp để in và phát hành sách lậu. Đồng thời, trong thị trường vẫn luôn tồn tại một bộ phận khách hàng muốn mua sách với giá thành rẻ do họ chưa có ý thức về bảo vệ bản quyền, họ cũng chưa hiểu rằng sử dụng sách lậu, sách giả là tiếp tay cho hành vi vi phạm pháp luật. Họ đơn giản coi việc mua sách lậu là cách để tiết kiệm tiền mà không nghĩ đến hậu quả lâu dài.

Thêm nữa, SGK bị làm giả thường được in và phát hành nhanh chóng ngay tại thời điểm kết thúc năm học và chuẩn bị bước sang năm học mới, nhằm đáp ứng nhu cầu tức thì của thị trường trước khi sách thật có thể được phân phối rộng rãi.

Thị trường có cung, có cầu ắt tạo cơ hội cho sách lậu phát triển. Những lý do và động cơ này đã tạo nên một môi trường thuận lợi cho sự tồn tại lâu dài của việc in và phát hành sách lậu, sách giả, gây nhiều thiệt hại cho các nhà xuất bản.

Giáo viên, phụ huynh và học sinh nên mua sách tại hệ thống phân phối chính thức của NXB Giáo dục Việt Nam và các nhà xuất bản.

PV: Ông đánh giá như thế nào về hiệu quả của các quy định pháp luật hiện hành trong việc chống SGK giả? Khung pháp lý của chúng ta hiện đã đủ mạnh, đủ sức răn đe chưa, thưa ông?

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng: Theo tôi, các quy định của pháp luật hiện hành để ngăn chặn nạn SGK giả là chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe. Thứ nhất, chúng ta thiếu kiểm soát và chế tài. Việc thực thi các quy định về bản quyền và chống sách in lậu còn yếu, thiếu nhân lực và công nghệ để kiểm soát. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động in và phát hành sách lậu. Thứ hai, một số đối tượng lợi dụng những kẽ hở trong luật pháp để in và phát hành sách lậu vì các mức xử phạt chưa đủ sức răn đe.

Những lý do và động cơ này tạo nên môi trường cho việc in và phát hành sách lậu, gây ra nhiều thiệt hại cho các nhà xuất bản, trong đó có NXBGDVN.

PV: Trước ma trận sách thật – giả lẫn lộn như hiện nay, NXBGDVN đã có những chương trình, kế hoạch như thế nào để nâng cao nhận thức của giáo viên, học sinh và phụ huynh về việc phân biệt SGK thật và giả?

PGS.TS Nguyễn Văn Tùng: Để nâng cao nhận thức của bạn đọc, đặc biệt là với giáo viên, phụ huynh và các em học sinh trong việc nhận thức đúng và phân biệt SGK thật và giả, NXBGDVN đã thực hiện nhiều biện pháp sau:

Chú trọng tuyên truyền, nâng cao ý thức bạn đọc về tác hại của sách giả, sách lậu thông qua các buổi trưng bày nhận diện sách thật, sách giả do Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước và các cục quản lý thị trường địa phương tổ chức. Chúng tôi thường xuyên cử cán bộ tham gia hội nghị tập huấn nghiệp vụ phòng chống in lậu, các cuộc hội thảo về chống sách lậu, sách giả; đồng thời, thông qua kênh thông tin của NXBGDVN và các kênh thông tin đại chúng khác, NXBGVN đã khuyến cáo các giáo viên, phụ huynh và học sinh tìm mua sách tại hệ thống phân phối chính thức của NXBGDVN, các công ty Sách - Thiết bị trường học địa phương, không mua sách từ các nguồn trôi nổi trên thị trường để tránh mua phải sách in lậu, sách giả.

Theo tôi, để ngăn chặn tiến tới đẩy lùi nạn in lậu sách cần phải có thêm những biện pháp mạnh mẽ, triệt để và đồng bộ. Đặc biệt, cần tăng cường áp dụng các hình phạt nghiêm khắc đối với hành vi sản xuất, phân phối và tiêu thụ sách lậu, sách giả. Các mức phạt hiện nay đối với hành vi này theo tôi chưa đủ mạnh và đủ sức răn đe với các đối tượng.

Đồng thời, công tác chống nạn sách lậu, sách giả cũng rất cần sự vào cuộc, hỗ trợ và đẩy mạnh truyền thông từ phía các cơ quan thông tấn, báo chí để nâng cao ý thức người tiêu dùng.

PV:Xin trân trọng cảm ơn ông!

My Nguyễn (thực hiện)