Cần sớm tháo gỡ vướng mắc kéo dài liên quan các dự án năng lượng tái tạo

Cần sớm tháo gỡ vướng mắc kéo dài liên quan các dự án năng lượng tái tạo. (Ảnh minh họa)

Chờ đợi một giải pháp thỏa đáng

Theo đơn kiến nghị của các NĐT, việc các NĐT đang bị tạm giữ một phần thanh toán tiền điện là không có căn cứ. Cụ thể, các NĐT cho rằng, các dự án đã hoàn thành và vận hành thương mại (COD) theo đúng quy định pháp luật tại thời điểm hoàn thành. Theo đó, tại thời điểm các dự án này được chấp thuận COD, các quy định pháp luật không yêu cầu có văn bản chấp thuận nghiệm thu là điều kiện để được COD.

“Không có cơ sở pháp lý nào để tạm giữ lại một phần tiền mua bán điện, áp dụng biểu giá tạm thời trái với biểu giá đã thỏa thuận trước đó hay ép buộc NĐT ký sửa đổi hợp đồng mua bán điện (PPA)” - thư kiến nghị nêu. Tuy nhiên, theo phản ánh, kể từ kỳ hóa đơn thanh toán tiền điện vào tháng 1/2025, EVNEPTC đã đơn phương tạm giữ lại một phần tiền thanh toán thông qua việc áp dụng biểu giá tạm thời do chính EVNEPTC đề xuất.

Các NĐT cho rằng: Doanh thu từ việc bán điện là nguồn giúp các NĐT duy trì hoạt động của các nhà máy điện, hoàn thành nghĩa vụ thuế đối với các cơ quan nhà nước, thanh toán đúng hạn nợ gốc và lãi vay cho các ngân hàng, đồng thời chi trả tiền lương và phúc lợi cho các nhà thầu và người lao động.

Các NĐT cho rằng, các vấn đề mà họ đang gặp phải như bị giữ lại một phần thanh toán tiền điện, đề xuất nhằm sửa đổi hồi tố ngày COD và điều kiện hưởng giá FIT (giá ưu đãi dành cho các dự án NLTT) là không thỏa đáng.

Trong khi đó, một trong những nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại khoản 2.2 của Mục III Nghị Quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân nêu: “…Có cơ chế đặc thù để xử lý các dự án, hợp đồng tồn đọng kéo dài nhiều năm, gây thất thoát, lãng phí nguồn lực xã hội, cản trở quá trình phát triển của các doanh nghiệp tư nhân, song song với việc xác định vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và cá nhân có liên quan theo quy định của pháp luật; chấm dứt tình trạng cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước chậm thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo các hợp đồng đã ký với các doanh nghiệp tư nhân”. Khoản 2.3 của Mục III trong Nghị quyết 68 cũng nêu: không hồi tố các quy định pháp luật để xử lý bất lợi cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, tại phiên họp thường kỳ tháng 11 ngày 7/12/2024 Chính phủ đã thông qua Nghị quyết (Nghị quyết số 233/NQ-CP), trong đó đồng ý chủ trương về quan điểm, giải pháp và các nguyên tắc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện NLTT như Báo cáo số 1070/BC-BCT ngày 7/12/2024 của Bộ Công Thương đối với các nội dung: bổ sung quy hoạch, thủ tục liên quan đến đất đai, nghiệm thu công trình xây dựng, hưởng giá FIT, dự án điện mặt trời mái nhà. Bộ Công Thương nghiên cứu, rà soát kỹ các trường hợp khó khăn, vướng mắc của dự án điện NLTT, đề xuất các cấp thẩm quyền xử lý từng loại vướng mắc, bảo đảm không xảy ra tiêu cực, lợi ích nhóm, không để lãng phí.

Tại Báo cáo số 321/BC-BCT ngày 12/12/2024 của Bộ Công Thương nêu ra 6 quan điểm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án điện NLTT, trong đó có: Lựa chọn phương án xử lý tối ưu trên cơ sở phân tích, đánh giá, so sánh lợi ích về kinh tế - xã hội và hạn chế tối đa tranh chấp, khiếu kiện, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, đảm bảo an ninh trật tự, an ninh năng lượng quốc gia và hài hòa lợi ích nhà nước - NĐT; Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên thứ 3 ngay tình theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, trong 6 nhóm giải pháp có nêu: Đối với các dự án đang được hưởng giá FIT có vi phạm theo Kết luận của cơ quan có thẩm quyền do không đáp ứng đầy đủ các điều kiện được hưởng giá FIT thì không được hưởng giá FIT ưu đãi mà phải xác định lại giá mua bán điện theo quy định; thu hồi lại các khoản giá FIT ưu đãi đã được hưởng không đúng thông qua bù trừ thanh toán tiền mua điện.

Lo ngại rủi ro khiếu kiện quốc tế

Liên quan đến vấn đề giải quyết thanh toán và giá cho các dự án NLTT, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã có các báo cáo gửi Bộ Công Thương cập nhật kết quả làm việc đối với các dự án điện NLTT theo Nghị quyết 233. Trong các báo cáo này, EVN cũng cho biết đã đề xuất phương án giải quyết cụ thể với từng loại hình dự án.

Theo đó, EVN nêu giải pháp, 25 nhà máy/phần nhà máy mặt trời (tổng công suất 1278MWp) đang thanh toán theo giá FIT1 sẽ tạm thanh toán theo giá FIT2 do thời gian cấp có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu rơi vào thời điểm hưởng FIT2. 93 nhà máy/phần nhà máy mặt trời (tổng công suất 7.257MWp) đang thanh toán theo giá FIT (bao gồm FIT1 và FIT2) sẽ tạm thanh toán theo giá trần chuyển tiếp, do có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu sau thời điểm FIT2 hết hiệu lực.

14 nhà máy/phần nhà máy gió (tổng công suất 649MW) đang thanh toán theo giá FIT sẽ tạm thanh toán theo giá trần chuyển tiếp. Đối với các nhà máy điện chưa có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu, EVN sẽ tạm thanh toán chi phí vận hành và bảo trì.

Tuy nhiên, với giải pháp này, Bộ Công Thương nhận định, các báo cáo của EVN chưa bảo đảm theo yêu cầu của Nghị quyết 233, theo hướng "lựa chọn phương án xử lý tối ưu trên cơ sở phân tích, đánh giá, so sánh lợi ích về kinh tế - xã hội và hạn chế tối đa tranh chấp, khiếu kiện, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư; bảo đảm an ninh trật tự, an ninh năng lượng quốc gia và hài hòa lợi ích Nhà nước - NĐT.

Đáng chú ý, EVN cho biết, tại các biên bản làm việc và văn bản chính thức, các NĐT đều đề cập và bảo lưu quyền khiếu nại, khiếu kiện trong trường hợp EVN thực hiện tạm thanh toán. EVN cho rằng, rủi ro về khiếu kiện, tranh chấp (bao gồm khiếu kiện quốc tế) là hoàn toàn có thể xảy ra ở quy mô lớn. Do đó, EVN kiến nghị, Bộ Công Thương xem xét, phối hợp với các Bộ liên quan, đánh giá tổng thể về tác động về kinh tế - xã hội, rủi ro khiếu kiện trong nước và quốc tế, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư đối với phương án do EVN đề xuất. Từ đó quyết định phương án tối ưu để chỉ đạo và hướng dẫn EVN thực hiện.

Mới đây nhất, EVN cũng đã có văn bản yêu cầu EVNEPTC khẩn trương rà soát, nghiên cứu, chuẩn bị các căn cứ pháp lý, đối chiếu quy định pháp luật và Nghị quyết 233 để thực hiện và chuẩn bị sẵn sàng cho các tình huống phát sinh; Bảo đảm việc thực hiện tuân thủ quy định pháp luật và chỉ đạo của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Trường hợp cần thiết, EVNEPTC chủ động lựa chọn đơn vị tư vấn luật uy tín, có năng lực, kinh nghiệm để hỗ trợ EVNEPTC các vấn đề pháp lý trong quá trình giải quyết tồn tại của các dự án NLTT, bảo đảm quyền lợi hợp pháp và chính đáng của Nhà nước, tập đoàn và người sử dụng điện.

Liên quan đến việc giải quyết các vướng mắc kéo dài này, mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã yêu cầu phải tiếp tục được xử lý nhanh hơn, quyết liệt hơn những khó khăn, vướng mắc này; Trách nhiệm của Bộ, ngành, địa phương nào thì các cơ quan đó phải bắt tay vào xử lý, tháo gỡ trên tinh thần có hướng đi, phương án, thời gian hoàn thành cụ thể, rõ ràng.

Ông Bùi Quốc Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực: Đề nghị phối hợp đánh giá về khả năng khiếu kiện quốc tế

Hoàng Tú