Cần làm gì để hợp tác công - tư PPP thành kênh huy động bền vững?

Ngày 25-11, Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Đại sứ quán Úc tại Việt Nam tổ chức hội nghị "Đối thoại PPP - Hợp tác, đổi mới, hiệu quả".

Giao thông là lĩnh vực trụ cột của PPP

Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương nhấn mạnh trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại là rất lớn.

Trong khi nguồn lực công hiện mới đáp ứng một phần nhu cầu, việc huy động khu vực tư nhân là yêu cầu tất yếu.

Nói thêm, Thứ trưởng cho biết đối thoại cấp cao về hợp tác công - tư (PPP) năm nay được thiết kế nhằm thảo luận về các lĩnh vực ưu tiên. Theo đó, lĩnh vực giao thông là trụ cột của chương trình PPP khi có nhu cầu vốn cao và khả năng thu hút nhà đầu tư mạnh nhất, từ đường bộ cao tốc, cảng biển, sân bay đến hạ tầng kết nối liên vùng.

"Triển khai PPP trong lĩnh vực giao thông giúp đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm, chia sẻ rủi ro hợp lý giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Đồng thời, tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế và phát triển vùng", Thứ trưởng Phương nói.

Bộ Tài chính xác định ba nhóm lĩnh vực ưu tiên của hợp tác công - tư PPP. Ảnh: M.T

Tiếp đến là lĩnh vực giao thông đô thị tích hợp phát triển đô thị (TOD). Theo Bộ Tài chính, hiện nay, các đô thị lớn của Việt Nam đang đối mặt với nhu cầu cải thiện hạ tầng, phát triển các tuyến metro, hệ thống vận tải công cộng và kết nối đô thị thông minh.

Do đó, đây là một trong những lĩnh vực quan trọng, cần nghiên cứu, xây dựng các giải pháp bền vững để triển khai hạ tầng đô thị quy mô lớn, đồng thời có cơ chế huy động vốn thông qua khai thác quỹ đất và giá trị gia tăng.

Thứ ba là đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hạ tầng xã hội. Theo Thứ trưởng, lĩnh vực này được đánh giá có tiềm năng tạo đột phá, với các mô hình như hạ tầng số cho quản trị quốc gia, dịch vụ công và hợp tác ba bên giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện, trường.

Chính sách đã mở rộng nhưng vẫn cần khắc phục

Những năm gần đây, khung chính sách về PPP không ngừng được hoàn thiện. Luật PPP và các nghị định sửa đổi đã mở rộng tối đa lĩnh vực có thể đầu tư, tăng tính linh hoạt trong cơ chế tài chính và chia sẻ rủi ro, đồng thời rút gọn thủ tục để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư.

Tại hội nghị, ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, cũng đánh giá trong 15 năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến đáng ghi nhận trong xây dựng nền tảng pháp lý và thể chế cho PPP.

Tuy nhiên, ông Shantanu Chakraborty thẳng thắn chỉ rõ các tồn tại, hạn chế cần khắc phục để phát huy hiệu quả khi hợp tác công - tư.

Đầu tiên là năng lực chuẩn bị dự án. Ông Shantanu Chakraborty cho biết nhiều đề xuất của các địa phương vẫn chỉ dừng ở mức ý tưởng, chưa được "đóng gói" thành dự án có khả năng vay vốn.

Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, chỉ rõ những thách thức trong triển khai PPP thời gian qua.

Ngoài ra, cơ chế phân bổ rủi ro còn thiếu rõ ràng. Mô hình doanh thu, cơ chế hỗ trợ của Chính phủ và tính chắc chắn trong thực thi hợp đồng là yếu tố quyết định niềm tin của nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, các lựa chọn tài chính dài hạn cho hạ tầng có vòng đời lớn vẫn còn hạn chế.

"Mặc dù các ngân hàng trong nước ngày càng quen thuộc với PPP, các vấn đề về kỳ hạn vay, khả năng chịu rủi ro và công cụ tài chính phù hợp vẫn là rào cản cho các dự án lớn và dài hạn", ông Shantanu Chakraborty nói.

Tuy nhiên, vị này cho rằng những thách thức trên không phải là điều bất thường. Quốc gia nào cũng gặp phải khi chuyển từ thiết kế chính sách sang triển khai trên quy mô lớn. Với sự hợp tác liên tục, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua và thu hút nhiều hơn nữa dòng vốn đầu tư tư nhân trong những năm tới.

Ông Chakraborty cũng nhấn mạnh nhu cầu huy động nguồn lực rất lớn không chỉ để phát triển hạ tầng kinh tế, mà còn để phục vụ mục tiêu phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu. Để thành công, Việt Nam cần khai mở hiệu quả các nguồn tài chính và tận dụng được sự quan tâm của khu vực tư nhân trong và ngoài nước.

Ngoài ra là sự lãnh đạo mạnh mẽ, khung thể chế vững chắc, năng lực chuẩn bị dự án chất lượng cao cùng các đối tác tin cậy.

"Chúng tôi mong muốn giúp Việt Nam xây dựng một danh mục dự án PPP mạnh, đáng tin cậy và sẵn sàng thu hút vốn tư nhân chất lượng cao", đại diện ADB kỳ vọng.

ADB cũng cam kết tiếp tục đồng hành lâu dài, hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ sinh thái PPP minh bạch, hiệu quả và đổi mới sáng tạo, nhằm huy động tối đa nguồn lực phục vụ phát triển trong giai đoạn tăng tốc của đất nước.

MINH TRÚC