Cần hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số

Xử lý nghiêm hành mua bán, rò rỉ, sử dụng trái phép dữ liệu

Cho ý kiến vào dự án Luật Chuyển đổi số chiều 6/11, các đại biểu thảo luận tại Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) đều bày tỏ nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật, Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo Thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường.

Tuy nhiên, theo ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai), phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật đang quá rộng, bao trùm cả Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Cách tiếp cận này tuy toàn diện nhưng dễ dẫn đến tình trạng luật chồng luật khi nhiều lĩnh vực đã hoặc sẽ được điều chỉnh bởi các luật khác, như Luật Dữ liệu, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân…

ĐBQH Lê Thu Hà (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Theo đại biểu, cần xác lập rõ vai trò của luật này như một luật khung, luật nền: luật khung vì định hình cấu trúc thể chế, nguyên tắc, quyền cũng như trách nhiệm chung về chuyển đổi số; luật nền vì kết nối và dẫn dắt các lĩnh vực chuyên ngành để tạo nên tính thống nhất trong toàn bộ hệ thống pháp luật số.

“Phạm vi điều chỉnh nên ưu tiên tập trung vào khu vực công và hệ thống chính trị, tức là chuyển đổi số trong quản trị nhà nước, cung cấp dịch vụ công và tương tác giữa nhà nước với người dân và doanh nghiệp. Còn khu vực kinh tế và xã hội số thì nên được khuyến khích phát triển theo cơ chế chính sách mở, được điều chỉnh dần bằng các luật chuyên ngành khác”, đại biểu đề xuất.

Cũng theo đại biểu Lê Thu Hà, hiện nay các khái niệm như nền tảng số, môi trường số, nhân lực số được dùng trong nhiều luật với những cách hiểu khác nhau. “Điều quan trọng nhất là phải chuẩn hóa khái niệm chuyển đổi số - không chỉ là số hóa dữ liệu mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện hoạt động của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân dựa trên dữ liệu và công nghệ số”.

“Nếu định nghĩa này được thể chế hóa ngay trong Điều 3 dự thảo Luật sẽ trở thành điểm chuẩn để các văn bản pháp luật khác thống nhất về khái niệm”, đại biểu phát biểu thêm.

ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) bổ sung, chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng công nghệ vào quản lý và sản xuất, mà là sự thay đổi toàn diện trong cách sống, làm việc và giao tiếp trên môi trường mạng. Khi mọi dữ liệu về dân cư, tài chính, giáo dục, y tế… đều được kết nối và xử lý trực tuyến, thì an ninh mạng không còn là vấn đề kỹ thuật thuần túy mà đã trở thành vấn đề chính trị, tư tưởng, xã hội và niềm tin của Nhân dân.

ĐBQH Hà Hồng Hạnh (Khánh Hòa) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo giải thích và bổ sung khái niệm “an ninh mạng trong chuyển đổi số” ngay tại Điều 3. Khái niệm này không trùng lặp với Luật An ninh mạng, bởi luật này chủ yếu điều chỉnh hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng, trong khi Luật Chuyển đổi số hướng tới việc xây dựng một môi trường số an toàn, tin cậy để phát triển kinh tế – xã hội. Hai đạo luật này bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau, bảo đảm vừa an ninh vừa phát triển.

Bên cạnh đó, đại biểu Hà Hồng Hạnh đề nghị quy định rõ hơn về bảo vệ dữ liệu cá nhân và dữ liệu công dân. Trong thực tế, nhiều người dân còn e ngại khi sử dụng các dịch vụ công trực tuyến vì lo ngại thông tin bị rò rỉ, bị lợi dụng cho mục đích thương mại hoặc lừa đảo.

Do vậy, đề nghị cần xác định rõ nguyên tắc “bảo vệ dữ liệu cá nhân là bảo vệ quyền con người trong không gian số”; bổ sung trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp khi thu thập, xử lý và chia sẻ dữ liệu; quy định cơ chế giám sát độc lập và minh bạch thông tin để người dân có thể kiểm tra, yêu cầu chỉnh sửa hoặc xóa dữ liệu của mình khi cần thiết.

Đặc biệt, cần có chế tài mạnh tương đương chuẩn mực quốc tế để xử lý nghiêm hành mua bán, rò rỉ hoặc sử dụng trái phép dữ liệu cá nhân.

Đề xuất lập Quỹ phát triển hạ tầng số quốc gia

Một vấn đề cũng nhận được sự quan tâm của đại biểu là chính sách của Nhà nước đối với chuyển đổi số.

Đại biểu Lê Thu Hà cho rằng, mặc dù dự thảo Luật đã thể hiện được tinh thần hỗ trợ song còn khá dàn trải và thiếu công cụ đủ mạnh để thực hiện.

Chuyển đổi số cần tốc độ và tính linh hoạt nhưng trong thực tế cơ chế đầu tư công và đấu thầu đang trở thành một rào cản về thể chế. Khẳng định như vậy, đại biểu đề nghị bổ sung vào Điều 4 dự thảo Luật một khoản riêng về cơ chế đặc thù cho phép thuê dịch vụ công nghệ thông tin áp dụng mô hình hợp tác công tư (PPP), triển khai cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) trong lĩnh vực công nghệ số; đặc biệt là thành lập Quỹ phát triển hạ tầng số quốc gia để hỗ trợ các địa phương khó khăn thu hẹp khoảng cách số giữa vùng miền.

“Cơ chế này không chỉ bảo đảm tính khả thi về tài chính mà còn thể hiện tư duy phát triển bao trùm, công bằng trong không gian số”, đại biểu Lê Thu Hà tin tưởng.

Các đại biểu tham gia thảo luận ở Tổ 4 chiều 6/11. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Hà Hồng Hạnh bày tỏ tán thành với nội dung dự thảo Luật tại Điều 4 và Điều 23 quy định chính sách của Nhà nước về chuyển đổi số và hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong chuyển đổi số, song đại biểu lưu ý cần quan tâm đến hỗ trợ tài chính và phi tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, gồm chế độ: vay ưu đãi, hỗ trợ triển khai giải pháp hoạch định nguồn lực doanh nghiệp, quản lý khách hàng, internet vạn vật và dịch vụ đám mây.

Bởi lẽ, đây là nhóm thường gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận công nghệ mới, đặc biệt là còn hạn chế nguồn lực để đầu tư vào hạ tầng số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, an toàn thông tin và sản xuất thông minh.

Nhà nước nên khuyến khích liên kết doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp lớn, trung tâm dữ liệu, hoặc khu công nghệ số để chia sẻ hạ tầng, dữ liệu và kinh nghiệm chuyển đổi số.

Các giải pháp hỗ trợ trên sẽ phần nào giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực số, giảm khoảng cách số và tăng khả năng cạnh tranh, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế số toàn diện, đại biểu Hà Hồng Hạnh tin tưởng.

Quy định rõ trách nhiệm minh bạch thuật toán

Ngoài ra, đại biểu Lê Thu Hà lưu ý, một vấn đề mới nhưng rất cốt lõi là quản trị quyền lực số.

“Ai chịu trách nhiệm khi nền tảng số thao túng dữ liệu, khi thuật toán tạo thành định kiến và khi thông tin sai lệch lan truyền?”.

Đặt câu hỏi như vậy, đại biểu cho rằng dự thảo Luật chưa làm rõ trách nhiệm của chủ sở hữu, chủ quản nền tảng số cũng như chưa xác lập cơ chế bảo vệ người dùng và quyền công dân số.

Do vậy, đại biểu kiến nghị bổ sung các hành vi bị cấm (Điều 5) như: lợi dụng nền tảng số, thuật toán, AI để thao túng dữ liệu, phân biệt đối xử gây ảnh hưởng sai lệch đến nhận thức xã hội hoặc không thực hiện yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm của cơ quan có tầng quyền.

Cùng với đó, tại Chương IV về nền tảng số, dự thảo Luật cần quy định rõ trách nhiệm minh bạch thuật toán đối với nền tảng có quy mô lớn, cơ chế cung cấp dữ liệu khi được yêu cầu hợp pháp và bổ sung quyền công dân số, quyền được bảo vệ dữ liệu, quyền truy cập thông tin, quyền tham gia và giám sát hoạt động chính quyền số.

“Xây dựng lòng tin của người dân trong không gian số chính là thước đo thành công của chuyển đổi số quốc gia”, đại biểu Lê Thu Hà nhấn mạnh.

Đan Thanh