Cận cảnh 'con đường thiêng' đầy bí ẩn ở Mỹ Sơn

Như Báo Người Lao Động đã thông tin, vừa qua, Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học đã tổ chức hội thảo báo cáo kết quả khai quật nghiên cứu khảo cổ học kiến trúc đường dẫn vào thánh địa Mỹ Sơn.

Theo Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn, từ tháng 7 đến cuối tháng 11-2025, đơn vị và Viện Khảo cổ học triển khai chương trình hợp tác khai quật nhằm nghiên cứu kiến trúc tuyến đường thiêng nối từ tháp K vào khu trung tâm Mỹ Sơn.

"Con đường thiêng" vừa được phát hiện tại Mỹ Sơn

Kết quả bước đầu đã làm xuất lộ dấu tích kiến trúc của con đường thiêng dẫn từ tháp K vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn có độ dài đã được xác định trên 150 m. Đây là vết tích của một trong những công trình kiến trúc chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử tồn tại của di tích từ trước đến nay.

PGS-TS Ngô Văn Doanh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Viện Khoa học xã hội Việt Nam), khẳng định kể từ khi người Pháp phát hiện khu đền tháp Mỹ Sơn vào cuối thế kỷ 19, việc phát lộ con đường thiêng dẫn vào khu di tích Mỹ Sơn chính là sự kiện khảo cổ học lớn nhất Việt Nam thời hiện đại.

Theo PGS-TS Ngô Văn Doanh, sự độc đáo của con đường không chỉ thể hiện ở loại hình di tích kiến trúc mà còn ở vị trí con đường dẫn vào những khu đền tháp. Đây là những điều trước đây do những nguyên do khác nhau các nhà nghiên cứu người Pháp chưa biết tới.

Bên cạnh đó, sự phát hiện của 5 vị trí khung cửa phía bên phải tường bao con đường cũng đặt ra nhiều vấn đề thú vị cần tiếp tục nghiên cứu.

Một số hình ảnh về "con đường thiêng" vừa được khai quật khảo cổ học:

Kiến trúc đường dẫn từ tháp K vào khu đền tháp trung tâm của Thánh địa Mỹ Sơn được Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học nghiên cứu thăm dò lần đầu tiên vào tháng 6-2023 và khai quật lần đầu vào tháng 3-2024 với diện tích 220 m2. Năm 2025 tiếp tục thăm dò, khai quật khảo cổ với tổng diện tích 770 m2 nhằm tiếp tục nghiên cứu làm rõ hơn về phế tích kiến trúc đường dẫn từ tháp K vào Thánh địa Mỹ Sơn của người Chămpa xưa.

Di tích xuất lộ trong khu vực khai quật là một đoạn kiến trúc đường dẫn phía đông tháp K dài 75 m, có hướng Đông - Tây lệch về phía Bắc 450 độ. Kết quả này đã nâng tổng diện tích con đường đã được làm rõ tính từ chân tháp dài 132 m. Cấu trúc cắt ngang con đường rộng phủ bì 9 m, lòng đường rộng 7,9 m, bề mặt bằng phẳng, cấu tạo từ cát sỏi và gạch vụn được đầm chặt, có độ dày từ 0,15 - 0,2 m; tường bao hai bên đường được xếp từ các hàng gạch, do yếu tố thời gian một số đoạn đã bị xô lệch, nghiêng đổ; móng tường được gia cố bằng lớp đầm sỏi cuội và bột gạch.

Những dấu tích còn lại trên hai bức tường bao phía Bắc và phía Nam tiếp tục được làm rõ ghi nhận tường Bắc được xây liền và có cao độ móng cao hơn; tường Nam nằm trên nền địa hình thấp hơn và có tạo các cửa/cổng ra vào ở một số vị trí cố định.

Bên cạnh sự hiện diện phổ biến của các loại gạch và đá xây dựng kiến trúc đường dẫn, đợt công tác đã phát hiện một số mảnh vỡ của đồ đất nung và gốm men có niên đại từ thế kỷ X đến thế kỷ XII.

Hiện tại, đã xác định có 4 vị trí được đặt các cửa cổng trên tường bao phía Nam. Tại vị trí cửa cổng còn dấu tích thanh đà cửa bằng đá có lỗ mộng vuông để dựng trụ đá và lỗ mộng tròn để đặt trụ xoay của cánh cửa.

Kết quả thăm dò, khai quật năm 2025, đã bổ sung những tư liệu quý xác định về chức năng tôn giáo của phế tích là con đường thiêng - con đường dẫn Thần linh, Vua chúa và Tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Thánh địa Mỹ Sơn ở khoảng thế kỷ XI - XII.

Những nghiên cứu so sánh bước đầu cũng ghi nhận con đường thiêng hay con dường hành lễ liên quan đến các nghi lễ Ấn Độ giáo mới được phát hiện ở khu di tích Mỹ Sơn là duy nhất trong hệ thống di tích văn hóa Champa, khác hẳn với các địa điểm khác bởi đây là con đường dẫn vào một khu di tích. Ở những di tích khác các con đường được thiết kế theo trục đi thẳng từ ngoài vào đền tháp trung tâm.

Trần Thường