Cần cách tiếp cận công bằng hơn với người kinh doanh nhỏ

Nhưng theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, mức này “không phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế”, “quá thấp so với thực tiễn kinh doanh” và “không công bằng khi so với mức giảm trừ gia cảnh áp dụng cho người làm công ăn lương”.

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi tiếp tục giữ ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm được miễn thuế. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại quy định này có thể tạo thêm gánh nặng cho hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Ảnh minh họa: VGP

Sáng 4-11-2025, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) - một trong những dự luật có tác động trực tiếp đến hàng triệu người dân. Dự thảo luật lần này sửa đổi toàn bộ 35 điều của luật hiện hành, trong đó quy định thuế thu nhập cá nhân với thu nhập từ kinh doanh - dự kiến có hiệu lực thi hành từ đầu năm 2026.

Theo dự thảo luật, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Với nhóm có doanh thu từ 200 triệu - 3 tỉ đồng/năm, thuế được tính theo tỷ lệ phần trăm trên doanh thu. Cụ thể: 0,5% cho phân phối, cung cấp hàng hóa; 1,5% cho sản xuất, vận tải, dịch vụ gắn với hàng hóa; 2% cho dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu; 5% cho hoạt động cho thuê tài sản, đại lý bảo hiểm, xổ số, đa cấp và sản phẩm số; 1% cho các hoạt động kinh doanh khác.

Những cá nhân có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm sẽ tính thuế theo thu nhập thực tế (doanh thu trừ chi phí), với thuế suất 17% cho doanh thu từ 3-50 tỉ đồng và 20% nếu trên 50 tỉ đồng.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính, việc quy định ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm nhằm thống nhất với Luật Thuế giá trị gia tăng là hợp lý về mặt kỹ thuật, nhưng “không phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế”, “quá thấp so với thực tiễn kinh doanh” và “không bảo đảm công bằng khi so sánh với mức giảm trừ gia cảnh áp dụng cho người làm công ăn lương”.

Tính trung bình, doanh thu 200 triệu đồng/năm tương đương 16,6 triệu đồng mỗi tháng, trong khi người làm công ăn lương (theo dự thảo luật) được giảm trừ gia cảnh ở mức thu nhập 15,5 triệu đồng/tháng từ đầu năm 2026. Điểm khác biệt là, người kinh doanh phải chi trả hàng loạt khoản như thuê mặt bằng, điện, nước, nguyên liệu, vận chuyển, nhân công… khiến phần lợi nhuận thực tế còn lại rất thấp. Việc giữ nguyên ngưỡng 200 triệu đồng/năm có thể khiến người kinh doanh nhỏ “bước vào ngưỡng chịu thuế” sớm hơn cả người làm công ăn lương.

Do đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo tính toán, điều chỉnh nâng mức doanh thu không chịu thuế để “bình đẳng và phù hợp hơn với mức giảm trừ gia cảnh”, theo đó, có thể đồng thời điều chỉnh cả mức ngưỡng doanh thu không chịu thuế của Luật Thuế giá trị gia tăng.

Đáng chú ý, Ủy ban Kinh tế và Tài chính không tán thành việc dự thảo luật quy định giao Chính phủ quyền điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế thu nhập của cá nhân kinh doanh. Bởi, đây là vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân, cần được quy định rõ ràng trong luật để bảo đảm tính minh bạch, ổn định và thẩm quyền của Quốc hội.

Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra cũng ghi nhận cơ quan soạn thảo dự thảo luật lần này đã tiếp thu một phần ý kiến thẩm tra sơ bộ để quy định cụ thể tại dự thảo luật lần này về mức ngưỡng doanh thu (3 tỉ đồng) làm cơ sở áp dụng phương pháp tính thuế theo tỷ lệ phần trăm trên doanh thu. Tuy nhiên, các mức thuế suất theo tỷ lệ phần trăm trong dự thảo luật về cơ bản vẫn giữ nguyên như quy định hiện hành, ngoại trừ việc bổ sung mức 5% cho hoạt động cung cấp sản phẩm và dịch vụ số.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý, việc chuyển từ cơ chế thuế khoán sang kê khai doanh thu theo hóa đơn sẽ làm thay đổi đáng kể nghĩa vụ thuế của nhiều cá nhân kinh doanh. Về cơ bản, doanh thu thực tế khi kê khai qua hóa đơn thường cao hơn so với mức khoán mà các cá nhân đang áp dụng, khiến số thuế phải nộp tăng lên. Trong khi đó, các nhóm đối tượng khác như người làm công ăn lương hoặc người có thu nhập cao trong lĩnh vực khoa học - công nghệ lại được giảm nghĩa vụ thuế.

Do vậy, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo cần tính toán, đánh giá kỹ tác động đến ngân sách và đời sống của người nộp thuế, bảo đảm việc sửa đổi chính sách không làm tăng gánh nặng cho số đông cá nhân kinh doanh, đúng với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW và mục tiêu ổn định đời sống cho người dân của Đảng và Nhà nước. Trong trường hợp doanh thu kê khai chênh lệch quá lớn so với mức khoán hiện nay, cơ quan soạn thảo nên xem xét điều chỉnh lại các mức thuế suất để tránh gây thiệt cho cá nhân kinh doanh.

Ngoài ra, một số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng gợi ý bổ sung quy định cho phép các cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm, nhưng có sổ sách kế toán minh bạch, được tính thuế theo thu nhập thực tế (doanh thu trừ chi phí). Đây sẽ là bước khuyến khích các cá nhân thực hiện chế độ hóa đơn, chứng từ và minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, thể hiện tinh thần không đẩy khó cho người dân và doanh nghiệp trong thiết kế chính sách thuế.

Sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này là bài toán chính sách có tác động trực tiếp đến sinh kế hàng triệu cá nhân kinh doanh, những người đang tự tạo việc làm và thu nhập. Nếu ngưỡng 200 triệu đồng/năm tiếp tục được giữ nguyên, rất có thể chính sách thuế mới thay vì “nuôi dưỡng nguồn thu” sẽ lại trở thành gánh nặng lớn với hàng triệu sinh kế nhỏ lẻ, vốn đang là mạch sống của nền kinh tế.

Khi gánh nặng vượt quá sức chịu đựng, người ta có thể rút khỏi khu vực kinh doanh chính thức, chuyển sang hoạt động phi chính thức hoặc thậm chí tạm ngừng sản xuất, buôn bán. Điều này không chỉ khiến nguồn thu ngân sách bị sụt giảm, mà còn làm suy yếu nền tảng của kinh tế hộ cá thể và tiểu thương - khu vực vốn đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm và giữ ổn định xã hội.

Giữa yêu cầu minh bạch hóa và thực tế đời sống còn khó khăn, điều người dân mong đợi là một hệ thống thuế công bằng, hợp lý, dễ hiểu và dễ thực hiện. Một hệ thống thuế như vậy vừa giúp Nhà nước “thu đúng, thu đủ”, vừa tạo động lực cho người dân duy trì, mở rộng sản xuất, kinh doanh để nuôi dưỡng nguồn thu lâu dài.

An Nhiên