Cân bằng giữa tính nghiêm minh và tính nhân đạo

Quy định này tạo nên một khung pháp lý rõ ràng hơn, giúp các tổ chức tín dụng có cơ sở hợp pháp trong xử lý nợ xấu, đồng thời góp phần khơi thông dòng vốn bị “đóng băng”.

Bên cạnh tính đột phá, quy định mới cũng đặt ra những yêu cầu rất chặt chẽ về điều kiện và trình tự thực hiện. Tổ chức tín dụng chỉ được quyền thu giữ tài sản bảo đảm khi hợp đồng bảo đảm có thỏa thuận cụ thể về quyền này, tài sản đã phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, thông tin thu giữ được công khai minh bạch và việc ủy quyền thu giữ phải đúng đối tượng... Đây là hàng rào pháp lý cần thiết, nhằm tránh việc lạm quyền hoặc xử lý nợ theo hướng cực đoan, đồng thời bảo đảm quyền lợi của người bị thu giữ - vốn là một chủ thể yếu thế hơn trong quan hệ tín dụng.

Đằng sau những quy định tưởng chừng mang tính kỹ thuật, lại ẩn chứa chiều sâu nhân văn rõ nét. Pháp luật Việt Nam chưa bao giờ cho phép việc thu hồi tài sản bảo đảm trở thành biện pháp “đẩy người dân vào đường cùng”. Những tình huống nhạy cảm như tài sản bảo đảm là nhà ở duy nhất, công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất, hoặc tài sản đang trong quá trình tranh chấp, kê biên, liên quan án hình sự đều phải được xem xét thận trọng. Bởi mục tiêu cuối cùng không chỉ là thu hồi vốn, mà còn là giữ gìn công bằng xã hội, bảo vệ quyền được an cư, sinh kế và tái cơ hội cho người dân. Luật mới vì vậy không chỉ là công cụ xử lý nợ xấu, mà còn là tuyên ngôn về sự cân bằng giữa tính nghiêm minh và tính nhân đạo.

Tuy nhiên, để quy định mới sớm đi vào đời sống, cần nhanh chóng ban hành nghị định hướng dẫn thi hành. Theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước, dự thảo Nghị định quy định điều kiện tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ đang được hoàn thiện, dự kiến trình Chính phủ ban hành trong thời gian tới. Đây là bước quan trọng nhằm cụ thể hóa trình tự thu giữ, cách thức công khai thông tin, quy định trách nhiệm của các bên liên quan.

Cùng với đó, các tổ chức tín dụng phải chủ động rà soát lại toàn bộ hợp đồng bảo đảm, bổ sung thỏa thuận về quyền thu giữ theo quy định mới, đồng thời nâng cao năng lực pháp chế nội bộ để bảo đảm mọi bước thu giữ hợp pháp, công khai và minh bạch. Ngân hàng Nhà nước cần đẩy mạnh đào tạo, tập huấn, kiểm tra việc triển khai tại các chi nhánh, công ty xử lý nợ, tránh hiện tượng lạm dụng hoặc gây bức xúc xã hội. Chính quyền cơ sở - nơi trực tiếp chứng kiến và xác nhận việc thu giữ - cũng cần được hướng dẫn rõ về trách nhiệm phối hợp, để quá trình diễn ra trật tự, an toàn và đúng pháp luật.

Song song, cần khuyến khích cơ chế hòa giải và thương lượng trước khi thu giữ tài sản. Khi cả ngân hàng và người vay cùng tìm được “điểm cân bằng lợi ích”, những vụ việc gây áp lực cho các bên liên quan chắc chắn sẽ giảm. Một chính sách nhân văn là chính sách biết lắng nghe, và pháp luật chỉ thực sự "sống" khi được thực hiện bằng tinh thần hiểu người, chứ không chỉ bằng văn bản.

Việc bổ sung Điều 198a vào Luật Các tổ chức tín dụng là một tín hiệu tích cực, thể hiện quyết tâm xử lý hiệu quả hơn nữa “cục máu đông” nợ xấu vốn tồn tại nhiều năm. Đây cũng là bước khẳng định Việt Nam đang tiệm cận với thông lệ quốc tế, trong khi vẫn giữ được bản sắc riêng: Thượng tôn pháp luật, song luôn đặt con người ở trung tâm của mọi chính sách. Và để tinh thần ấy lan tỏa, điều cần nhất lúc này chính là hành động quyết liệt, đồng bộ từ các cơ quan chức năng, để pháp luật không chỉ “đúng”, mà còn “đẹp” trong thực tiễn cuộc sống.

Đoàn Nam