Cải tổ vì tương lai

Trong một Bản ghi nhớ mới được gửi đến tất cả các tổ chức và cơ quan trực thuộc trong hệ thống bộ máy tổ chức của Liên hợp quốc, Phụ trách về kiểm soát và giám sát của Liên hợp quốc Chandramouli Ramanathan đã đưa ra mục tiêu và thời gian cụ thể cho kế hoạch tiết kiệm chi tiêu ngân sách.

Bên cạnh đó là kế hoạch tổ chức lại hệ thống các cơ quan trực thuộc, cơ cấu lại chức năng nhiệm vụ của các cơ quan trực thuộc, bố trí sử dụng nguồn nhân lực thích hợp... Qua đó, sử dụng ngân sách hiệu quả mà vẫn bảo đảm hoàn thành các nhiệm vụ cốt lõi.

Theo Bản ghi nhớ này, các cơ quan và tổ chức trực thuộc Liên hợp quốc có thời gian đến ngày 13-6 tới để đưa ra những đề xuất và kế hoạch thực hiện cụ thể những thay đổi về tổ chức cũng như ngân sách nhằm trình Đại hội đồng thông qua vào cuối năm nay.

Trong thực chất, việc này là một cuộc cải cách thể chế đối với Liên hợp quốc. Tiết kiệm ngân sách là một mục tiêu và là một nguyên do, nhưng không phải duy nhất. Nó là bộ phận trong đề xuất của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres được đưa ra hồi tháng 3 năm nay với tên gọi Sáng kiến cải tổ Liên hợp quốc UN80.

Ông A.Guterres chủ ý nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập tạo chuyển biến thật sự cơ bản và rõ nét trong công cuộc cải tổ Liên hợp quốc, vốn được khởi động từ nhiều năm gần đây nhưng đến nay tiến triển vẫn chậm và chưa thực chất.

Ngoài ra còn có hai lý do khác khiến ông A.Guterres phải thúc đẩy mạnh mẽ hơn trước tiến trình cải tổ Liên hợp quốc. Lý do thứ nhất là tuy vẫn đóng vai trò quan trọng đối với thế giới nhưng Liên hợp quốc bị thách thức và cạnh tranh quyết liệt bởi những tổ chức, thể chế và cơ chế hợp tác và liên kết đa phương khác trên thế giới.

Sự cạnh tranh này thể hiện rõ trên phương diện xử lý những cuộc khủng hoảng chính trị an ninh, xung khắc quân sự giữa các quốc gia trên thế giới. Liên hợp quốc phải cải tổ thật sự cơ bản và thực chất để tiếp tục đóng vai trò quyết định nhất trong xử lý những cuộc khủng hoảng này.

Lý do thứ hai là chính quyền mới ở Hoa Kỳ không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng góp tài chính và cam kết đóng góp tài chính cho hoạt động của Liên hợp quốc. Với mức độ 22%, Hoa Kỳ là thành viên đóng góp nhiều nhất cho ngân sách hoạt động của Liên hợp quốc.

Liên hợp quốc phải cải tổ thể chế để ứng phó với tình trạng, chắc chắn sẽ còn kéo dài, đó là có nhiều thành viên không thực hiện hoặc chậm trễ trong việc thực hiện nghĩa vụ đóng góp tài chính cho ngân sách của Liên hợp quốc. Năm ngoái, chỉ có 152 trong tổng số 193 thành viên của Liên hợp quốc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng góp tài chính cho ngân sách hoạt động của Liên hợp quốc.

Theo ông C.Ramanathan, Liên hợp quốc dự kiến giảm chi tiêu từ 15% đến 20% trong ngân sách 3,72 tỷ USD cho năm 2025, giảm từ 2.800 đến 14.000 nhân viên, sáp nhập và bỏ nhiều cơ quan, tổ chức trực thuộc trong hệ thống. Việc tiết kiệm chi tiêu ngân sách sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những chương trình và hoạt động của Liên hợp quốc và đây là điều khó tránh khỏi.

Cải cách thể chế không phải là chuyện dễ dàng đối với Liên hợp quốc. Nhưng xem ra, Liên hợp quốc hiện không còn sự lựa chọn nào khác và vẫn chưa muộn khi làm việc này vào thời điểm hiện tại. Liên hợp quốc phải làm vậy trước hết vì chính tương lai của tổ chức lớn nhất hành tinh này.

Đại sứ Trần Đức Mậu