'Cái chết của vua câm'

Thứ nhất là những vấn đề nhức nhối trong đời sống xã hội đương đại của nước ta, với những cảnh huống éo le, những số phận trớ trêu, nghiệt ngã. Thứ hai, đó là mảng đề tài quen thuộc và cũng là thế mạnh của tác giả với nhiều truyện ngắn liên quan đến vấn đề môi trường.

“Cái chết của vua câm” vừa là tên một truyện ngắn, vừa là tên chung cho cả tập sách. Đây là một trong số những truyện ngắn khá hay trong tập sách này của tác giả Nguyễn Văn Học.

Chuyện kể về cái chết bí ẩn, đầy oan khuất của một vị lãnh đạo nhà hát nọ. Ông này biết quá nhiều chuyện sai trái về cấp trên của mình nhưng đã chọn im lặng để đổi lấy sự thăng tiến. Chuyện kể có những chỗ gay cấn, có những lối rẽ đường đột. Và điều quan trọng là tác giả đã có ý thức rõ ràng ngay từ đầu trong việc giấu ý tưởng của mình, làm cho câu chuyện có một cái kết thật bất ngờ và thú vị.

Tác giả cũng dành một phần lớn dung lượng, với 8/14 truyện, để viết về vấn đề đang nổi cộm hiện nay. Đó là môi trường sống của con người trên hành tinh chúng ta đang hằng ngày, hằng giờ bị đe dọa với các truyện như “Hoa giấy thơm”, “Bay lên từ nước”, “Chổi khóc”, “Máu chiêng”, “Nhạc Beethoven trên bãi rác”, “Giọng chim”, “Trời chang chang nắng”, “Bên tai hoa nở”, “Chín chín nỗi buồn dưới đáy sâu”...

Trong số đó có hai truyện viết khá mới lạ, cuốn hút. “Bay lên từ nước” kể về một làng quê sống trong vùng ô nhiễm nặng từ chất thải công nghiệp và sự tàn phá, hủy hoại rừng nguyên sinh. Đến mức, có quá nhiều người ở cái làng này sinh ra như là những quái thai, đã được Nguyễn Văn Học kể lại một cách đầy ma mị, mang tính chất liêu trai thời hiện đại.

“Chổi khóc” là câu chuyện kể về vợ chồng ông Động, bà Thiềm. Ông Động vốn là một cán bộ về hưu rồi "chuyển ngạch sang nghề quét rác tại nhà". Có lẽ chỉ trừ lúc ăn cơm là không thấy ông quét. Kể cả ban đêm, cứ tỉnh dậy lúc nào là ông quét lúc ấy, từ trong nhà ra ngoài sân, ngõ, quanh khuôn viên.

Chuyện được kể lại như một vở kịch ngắn gồm có năm nhân vật: Ông Động, bà Thiềm, Cây khế, Người bán chổi và Cái chổi. Họ đối đáp qua lại với nhau xung quanh chuyện mua chổi và hành nghề quét rác của ông Động. Là một truyện ngắn được trình bày dưới hình thức một vở kịch, nên kịch tính không hiển lộ qua các lớp lang, cũng như qua ngôn ngữ đối thoại giữa các nhân vật. Quét rác, mới nghe qua, ai cũng nghĩ đây là việc làm vệ sinh, bảo vệ môi trường sống cho con người. Đặc biệt ở đây có sự tham gia của hai nhân vật phiếm dụ là Cây khế và Cái chổi. Hai nhân vật này đóng vai trò vừa như người làm chứng, vừa như người dẫn dắt câu chuyện.

14 truyện ngắn trong tập “Cái chết của vua câm” được tác giả viết khá đều tay. Quan trọng hơn là truyện nào cũng có “chuyện”. Có thể nói tập sách đánh dấu một bước tiến mới của Nguyễn Văn Học trong địa hạt truyện ngắn.

Tác giả đã chú ý quan tâm khai thác sự vận động tâm lý để khắc họa tính cách nhân vật hơn là miêu tả dáng vẻ bề ngoài. Và điều thú vị là nhà văn luôn có ý thức “giấu” ý tưởng của mình để kích thích sự tò mò của người đọc, nên ít nhiều có những sự bất ngờ.

Đỗ Ngọc Yên