Cách Ukraine hoán cải tên lửa nhằm vá lỗ hổng phòng không

Theo National Interest, tên lửa R-73 được Liên Xô phát triển vào cuối thập niên 1980, nổi bật nhờ hệ thống dẫn đường hồng ngoại và khả năng cơ động cao. Với tầm bắn khoảng 20km và khả năng khóa mục tiêu theo tín hiệu nhiệt, R-73 được xem là một trong những tên lửa không đối không tầm ngắn hiệu quả nhất trong phân khúc của nó.

Tên lửa R-73 được lắp trên hệ thống Osa-AKM của Ukraine - Ảnh: Yahoo News

Tuy nhiên, Ukraine đang chuyển đổi vai trò của R-73 từ không đối không sang nhiệm vụ phòng không đa nền tảng, nhằm bổ sung cho mạng lưới phòng thủ còn nhiều hạn chế về số lượng và chủng loại.

Một trong những nỗ lực kỹ thuật đáng chú ý là việc kết hợp tên lửa R-73 vào hệ thống tên lửa đất đối không (SAM) tầm ngắn 9K33 Osa-AKM. Thay vì sử dụng tên lửa 9M33 truyền thống, lực lượng Ukraine với sự hỗ trợ của các tổ chức kỹ thuật nội địa, đã hoán cải các bệ phóng Osa để có thể triển khai R-73.

Các phiên bản Osa cải tiến này có thể mang theo hai tên lửa R-73 gắn trên ray phóng, được vận hành bởi kíp chiến đấu cơ động. Việc thay đổi này giúp tăng tính linh hoạt cho hệ thống, đặc biệt trong tác chiến cơ động nhanh, cũng như giúp tránh bị phản công từ đối phương.

Bên cạnh hệ thống Osa, lực lượng Ukraine cũng phát triển hệ thống Dragon H73, một tổ hợp phòng không di động tích hợp hai tên lửa R-73 trên khung gầm xe Humvee do Mỹ sản xuất. Thiết kế này tận dụng lợi thế cơ động cao và dễ triển khai trong địa hình phức tạp, phù hợp để đối phó với mục tiêu bay thấp như máy bay không người lái và trực thăng.

Khả năng dẫn hướng hồng ngoại của R-73 cho phép hệ thống Dragon H73 nhắm bắt mục tiêu một cách chính xác mà không cần radar dẫn đường, qua đó giảm thiểu phát xạ điện tử và tăng khả năng sống sót trên chiến trường.

Ngoài ra, Ukraine còn tích hợp tên lửa R-73 vào các nền tảng máy bay không người lái trên biển. UAV Magura- do Ukraine phát triển, đã được trang bị tên lửa R-73 để thực hiện các nhiệm vụ phòng không tầm thấp ở khu vực Biển Đen.

Mặc dù đã có một số thành công bước đầu, việc sử dụng R-73 làm tên lửa phòng không không phải không có nhược điểm. Về nguyên lý, R-73 được tối ưu hóa để tiêu diệt mục tiêu bay có độ cơ động cao nhưng tốc độ tương đối thấp như máy bay chiến đấu, trực thăng hoặc UAV.

Khi áp dụng để đánh chặn các tên lửa đạn đạo tốc độ siêu thanh, khả năng của R-73 trở nên hạn chế đáng kể. Đó là những loại vũ khí có tốc độ cao, quỹ đạo bay khó dự đoán và thường có hệ thống đánh lừa cảm biến nhiệt, làm giảm hiệu quả của đầu dò hồng ngoại của R-73.

Hơn nữa, việc chuyển đổi chức năng từ không đối không sang đất đối không đòi hỏi phải can thiệp kỹ thuật vào cơ cấu điều khiển, phóng và dẫn đường, điều này làm giảm tính ổn định và độ chính xác so với các hệ thống SAM chuyên dụng.

Việc hoán cải và tái sử dụng tên lửa R-73 cho các mục đích phòng không trên nhiều nền tảng từ xe cơ giới đến UAV, cho thấy một mức độ linh hoạt và sáng tạo kỹ thuật đáng kể trong điều kiện thiếu hụt hệ thống phòng không chuyên dụng.

Tuy nhiên, R-73 chỉ có thể đóng vai trò như một phần bổ sung tạm thời, không thể thay thế hoàn toàn các hệ thống SAM hiện đại trong việc chống lại các mối đe dọa phức tạp như tên lửa hành trình tốc độ cao hoặc vũ khí siêu thanh.

Hoàng Vũ