Cách Nga biến đổi UAV Shahed của Iran thành vũ khí nguy hiểm hơn với Ukraine

Trong cuộc xung đột với Ukraine, Nga liên tục mở rộng phạm vi và cường độ không kích vào Ukraine, sử dụng công nghệ UAV chủ yếu do Iran cung cấp.

Nga lần đầu tiên triển khai UAV Shahed-131 và UAV Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine vào năm 2022. Đến năm 2023, Moscow đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2 nhưng vẫn mang hình dáng giống thiết bị của Iran.

UAV Shahed của Nga bị Ukraine bắn hạ. Ảnh: Vệ binh Quốc gia Ukraine

Thường được sơn màu đen để khó bị phát hiện vào ban đêm, UAV Geran có thể bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h. Theo tình báo quân sự Ukraine, thông số này tương đương với hiệu suất và thiết kế của UAV Iran.

Theo Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV.

Ông Federico Borsari tại Trung tâm Phân tích chính sách châu Âu (CEPA) cho hay, hệ thống dẫn đường là một trong những nâng cấp lớn của UAV Geran.

Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Song, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa và trong một số trường hợp là các lựa chọn giá rẻ hơn do Trung Quốc sản xuất.

Cũng theo ông Borsari, một số UAV còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video.

Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran mang theo đầu đạn có sức công phá lớn hơn, tăng từ 40 – 50kg lên 80 – 90kg. Theo ông Borsari, chúng cũng có thể chứa một loại chất dễ cháy, gây ra hiệu ứng cháy nghiêm trọng khi phát nổ.

Đa dạng UAV mồi nhử

Bên cạnh những cải tiến không ngừng về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử. Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera.

Theo Viện Khoa học và An ninh quốc tế (ISIS) tại Washington, các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công.

"Gerbera buộc lực lượng phòng thủ Ukraine phải tiêu tốn nguồn lực để theo dõi và tấn công, từ đó tạo điều kiện cho các UAV Shahed và tên lửa của Nga có cơ hội tiếp cận mục tiêu tốt hơn," ông Parakilas giải thích.

Nhiều UAV mồi nhử còn làm nhiệm vụ trinh sát và có thể mang đầu đạn nhỏ, nhưng nhiệm vụ chính của chúng vẫn là làm nhiễu loạn và gây rối hệ thống phòng không của Ukraine. Chiến lược này đã được thể hiện trong cuộc tấn công hôm 4/7, khi Nga phóng hơn 550 vũ khí trên không, bao gồm 330 UAV cảm tử vào Ukraine.

"Chúng đến từ nhiều hướng khác nhau, từ nhiều độ cao khác nhau, từ cực thấp đến cực cao, cũng như tấn công từ nhiều góc độ, khiến công tác phòng không của Ukraine trở nên khó khăn hơn rất nhiều", phát ngôn viên Không quân Ukraine Yurii Ihnat nhấn mạnh.

Do đó, dù Ukraine đã bắn hạ 270 mối đe dọa trên không và gây nhiễu 208 mối đe dọa khác bằng hệ thống tác chiến điện tử, nhưng cuộc tấn công của Nga vẫn khiến 3 người thiệt mạng và 32 người khác bị thương tại Kiev.

Ukraine đã phát triển UAV mang hình dáng giống Shahed để tấn công Nga. Ảnh: Lữ đoàn tác chiến đặc biệt số 12 Azov

Mối lo tiếp theo

Các chuyên gia cho rằng, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử.

Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran 3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực.

Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran 3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Cũng theo ông Sharp, tốc độ sản xuất UAV hiện tại của Nga bao gồm UAV tấn công và mồi nhử đã vượt xa kế hoạch ban đầu của Điện Kremlin. Do đó, việc Moscow sẵn sàng chi khoản tiền "khủng" để nâng cấp những UAV ban đầu được thiết kế để sản xuất với chi phí thấp là điều không chắc chắn.

Minh Thu