Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và những bài học kinh nghiệm

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, sáng 2/9/1945. (Ảnh: TTXVN)

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một trong những thắng lợi nổi bật và vĩ đại nhất của cách mạng Việt Nam trong thế kỷ XX, là mốc son chói lọi trong lịch sử ngàn năm của dân tộc ta. Đó chính là thắng lợi của trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần đấu tranh quật cường của toàn thể dân tộc Việt Nam trong suốt 15 năm (1930-1945) dưới sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thắng lợi đó đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu mãi mãi soi sáng cho cách mạng Việt Nam trên con đường đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong đó có các bài học chủ yếu là:

Thứ nhất , kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp, chống đế quốc và phong kiến.

Ngay từ khi mới thành lập, trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng đã khẳng định phương hướng phát triển của cách mạng Việt Nam là: “Làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”[i] . Đây chính là sự vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin vào thực tiễn một nước thuộc địa, phong kiến như nước ta, kết hợp giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp, giải phóng con người và giải phóng toàn xã hội. Tuy nhiên, trong quá trình lãnh đạo Nhân dân đấu tranh giành chính quyền (1930 -1945), xuất phát từ thực tế nước ta là một nước thuộc địa, phong kiến, mâu thuẫn dân tộc là mâu thuẫn chủ yếu, nổi lên hàng đầu, Đảng đã linh hoạt trong giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp, giữa chống đế quốc và phong kiến, trong đó xác định đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu, nhiệm vụ đấu tranh giai cấp thực hiện từng bước thích hợp ở từng giai đoạn, tùy thuộc vào tiến trình giải phóng dân tộc.

Sự linh hoạt trong giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa chống đế quốc và phong kiến trên cơ sở kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội đã đáp ứng đúng nguyện vọng thiêng liêng, cấp bách của toàn dân tộc, vì vậy, trong suốt quá trình 15 năm đấu tranh gian khổ, hàng vạn cán bộ, đảng viên và quần chúng cách mạng bị địch bắt, sát hại, nhưng Nhân dân vẫn tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, ra sức chuẩn bị lực lượng khởi nghĩa giành chính quyền. Khi thời cơ tổng khởi nghĩa đến, hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn dân đứng dậy khởi nghĩa theo tinh thần mang sức ta mà tự giải phóng cho ta và đã làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945.

Thứ hai, chú trọng xây dựng, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng vững chắc của khối liên minh công-nông.

Trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của quần chúng Nhân dân trong lịch sử và trong đấu tranh cách mạng, đồng thời kế thừa, phát huy truyền thống đoàn kết của dân tộc, ngay từ khi mới thành lập và trong suốt chặng đường 15 năm lãnh đạo Nhân dân đấu tranh giành chính quyền, đặc biệt trong quá trình chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa, Đảng đã luôn chú trọng việc xây dựng, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng vững chắc của khối liên minh nông - nông làm nòng cốt. Thông qua các hình thức Mặt trận, các đoàn thể và các hội quần chúng, Đảng đã từng bước mở rộng ảnh hưởng, tuyên truyền, vận động, giác ngộ tinh thần cách mạng cho đông đảo các tầng lớp Nhân dân, để từ đó xây dựng lực lượng đông đảo cho cách mạng. Đặc biệt, kể từ khi Đảng quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh (năm 1941) với phương châm “liên hiệp hết thảy các tầng lớp nhân dân, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị nào, giai cấp nào, đoàn kết chiến đấu để đánh đuổi Pháp - Nhật giành độc lập...”[ii], cùng phương thức tổ chức đa dạng, phong phú, Mặt trận Việt Minh đã trở thành nơi quy tụ, tập hợp, đoàn kết được đông đảo các giai cấp, tầng lớp Nhân dân để giải phóng dân tộc khỏi ách áp bức, bóc lột của thực dân Pháp và phát xít Nhật, giành chính quyền về tay Nhân dân.

Thứ ba, kịp thời nắm bắt thời cơ, chủ động, sáng tạo tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền.

Thời cơ là một vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt trong nghệ thuật chỉ đạo cách mạng. Muốn có thời cơ thì phải biết tạo ra thời cơ và khi thời cơ đến thì phải tận dụng và tranh thủ thời cơ, không được bỏ lỡ. Cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền Tháng Tám 1945 là một minh chứng sinh động về sự nhạy bén trong nhận định và chỉ đạo chớp thời cơ khởi nghĩa của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, việc nắm bắt thời cơ được thể hiện ngay khi Đảng đưa ra những dự báo về tình thế cách mạng để dân tộc Việt Nam vùng lên giành chính quyền về tay Nhân dân. Khi phát xít Nhật nổ súng lật đổ thực dân Pháp ở Đông Dương (ngày 09-3-1945), với Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (ngày 12-3-1945), Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương mở rộng đã nhận định tình hình và dự đoán hai tình huống có thể diễn ra: thứ nhất là, quân Đồng minh vào Đông Dương đánh Nhật; thứ hai là, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh. Và tình hình đã diễn ra đúng như dự đoán thứ hai của Đảng, ngày 14-8-1945, phát xít Nhật tuyên bố đầu hàng đồng minh vô điều kiện đã khiến cho quân Nhật ở Đông Dương hoang mang cực độ, đồng thời chính phủ thân Nhật ở Việt Nam cũng hoàn toàn tê liệt. Đến đây, kẻ thù của cách mạng Việt Nam đã suy yếu, không còn có khả năng thống trị như cũ được nữa, thời cơ “ngàn năm có một” cho Nhân dân ta giành chính quyền đã xuất hiện, đòi hỏi Đảng phải quyết định hành động mau lẹ và kiên quyết. Nếu không kịp thời phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền thì “vạn năm” cũng không thể được bởi lúc này quân Tưởng và Anh đang sẵn sàng nhảy vào Việt Nam để giải giáp quân đội Nhật nhưng thực chất là để thực hiện âm mưu mới của chủ nghĩa đế quốc trên danh nghĩa Đồng minh.

Trước tình thế vô cùng khẩn cấp và thuận lợi đó, Đảng đã quyết định phát động toàn dân đứng lên tổng khởi nghĩa giành chính quyền và chỉ từ ngày 14 đến ngày 28-8-1945, với sự kết hợp linh hoạt các hình thức, phương pháp đấu tranh cả đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang, tuyên truyền kết hợp với bạo lực cách mạng, nhằm phân hóa, cô lập kẻ thù, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành giành thắng lợi một cách nhanh, gọn, không đổ nhiều máu và thành công triệt để.

Thứ tư, xây dựng Đảng vững mạnh, trung thành vô hạn với dân tộc và giai cấp.

Khi Cách mạng Tháng Tám nổ ra, lúc đó Đảng ta mới 15 tuổi, với gần 5.000 đảng viên, nhưng đã lãnh đạo toàn dân tộc làm cuộc cách mạng giành thắng lợi. Thành công đó là nhờ Đảng được xây dựng trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trí tuệ sáng suốt, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Đảng đã nắm vững thời cơ, kiên định, giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, định ra đường lối, phương pháp cách mạng đúng đắn. Đặc biệt, Đảng có đội ngũ cán bộ, đảng viên tiên phong, gương mẫu, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân; luôn gắn bó mật thiết với Nhân dân, được Nhân dân tin tưởng và đi theo. Nhờ đó, khi Đảng kêu gọi Nhân dân đứng lên làm cuộc cách mạng thì muôn người như một, đoàn kết thành sức mạnh vô cùng to lớn đập tan ách thống trị của thực dân, phong kiến, đưa dân tộc bước vào kỷ nguyên mới độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, đưa dân tộc Việt Nam đứng vào hàng ngũ những dân tộc tiên phong trong đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.

Như vậy, có thể khẳng định rằng, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một trong những mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Tám mươi năm qua, kể từ ngày Cách mạng Tháng Tám thành công đến nay, cách mạng Việt Nam đã đi qua nhiều giai đoạn, nhiều bước ngoặt và vượt qua nhiều thử thách lớn, giành được nhiều thắng lợi to lớn kể cả trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, cũng như trong xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhìn lại thực tiễn 80 năm qua, kể từ khi Cách mạng Tháng Tám thành công đến nay càng thấy rõ tầm vóc và giá trị to lớn những bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Tám đối với những thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Năm tháng có thể lùi xa, nhưng những bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị, nhất là hiện nay khi nước ta đang tiếp tục đẩy mạnh toàn diện sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế với nhiều cơ hội, nhưng cũng có nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, hơn bao giờ hết, phải phát huy cao độ truyền thống yêu nước và cách mạng, tinh thần đoàn kết, trách nhiệm, nỗ lực phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Trong mọi hoàn cảnh, phải luôn kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, kiên trì thực hiện đường lối đổi mới; không ngừng củng cố và tăng cường sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế; chủ động, nhạy bén trong nắm bắt thời cơ vận hội phát triển đất nước; không ngừng nâng cao trí tuệ, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, bản lĩnh và phẩm chất đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên để lãnh đạo toàn dân tiếp tục thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng trong thời kỳ mới.

ThS. Lê Ái Bình (Trường Chính trị tỉnh Thanh Hóa)

-----------------------------------

[i] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia, H.2002, t.2, tr.2

[ii] Đảng Cộng sản Việt Nam - Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000, t7, tr.149