Các nước chống hàng giả nghiêm ngặt thế nào?

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, hàng giả – hàng nhái đang trở thành một vấn nạn xuyên quốc gia, gây tổn hại nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng, doanh nghiệp và uy tín của nền kinh tế. Trước thách thức đó, nhiều quốc gia đã xây dựng các chiến lược chống hàng giả bài bản, đồng bộ và có hiệu quả.

Việc hàng loạt vụ sản xuất và kinh doanh hàng giả được phát hiện tại Việt Nam trong thời gian gần đây đã cho thấy quy mô và sự tinh vi ngày càng tăng của loại hình tội phạm kinh tế này.

Trung Quốc

Trung Quốc từng được xem là một trong những “công xưởng” hàng giả lớn nhất thế giới, khi các mặt hàng nhái, từ thời trang, linh kiện điện tử cho đến thuốc men và thực phẩm, được sản xuất và tuồn ra thị trường với quy mô khổng lồ. Tuy nhiên, trong vòng hơn một thập kỷ trở lại đây, chính phủ Trung Quốc đã triển khai một loạt biện pháp cứng rắn nhằm kiềm chế và đẩy lùi vấn nạn này, từ hoàn thiện hệ thống pháp lý, tăng cường thực thi đến ứng dụng công nghệ và hợp tác với khu vực tư nhân.

Một trong những biện pháp quan trọng nhất là việc Trung Quốc không ngừng hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Luật Nhãn hiệu đã được sửa đổi nhằm tăng mức xử phạt và cho phép cơ quan có thẩm quyền tiến hành các biện pháp cưỡng chế mạnh tay hơn. Các vụ xâm phạm nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự, thay vì chỉ phạt hành chính như trước. Hệ thống tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ cũng được thành lập tại nhiều địa phương lớn như Bắc Kinh, Quảng Châu và Thượng Hải, giúp đẩy nhanh quá trình xét xử và nâng cao tính chuyên môn trong giải quyết tranh chấp.

Chính phủ Trung Quốc đã triển khai một loạt biện pháp cứng rắn nhằm kiềm chế và đẩy lùi vấn nạn hàng giả. Ảnh: Campaign Asia.

Song song với đó, Trung Quốc xây dựng các lực lượng chuyên trách chống hàng giả trong hệ thống công an, hải quan và quản lý thị trường. Những lực lượng này thường xuyên phối hợp với nhau để phát hiện, triệt phá các đường dây sản xuất và phân phối hàng giả quy mô lớn. Hàng loạt chiến dịch truy quét toàn quốc đã được triển khai, nhất là vào những dịp cao điểm như trước Tết.

Một điểm đặc biệt đáng chú ý trong kinh nghiệm chống hàng giả của Trung Quốc là việc tận dụng sức mạnh của các tập đoàn công nghệ, nhất là trên môi trường thương mại điện tử. Các nền tảng lớn như Alibaba, JD.com và Pinduoduo đã thiết lập những hệ thống trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn nhằm phát hiện sớm sản phẩm vi phạm, đồng thời phối hợp với chính quyền để gỡ bỏ gian hàng, truy vết nguồn gốc và hỗ trợ xử lý pháp lý. Nhiều hãng còn triển khai công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng QR code hoặc blockchain, giúp người tiêu dùng xác thực hàng hóa ngay từ khâu mua sắm.

Dù tình trạng hàng giả vẫn tồn tại, nhưng những nỗ lực mạnh mẽ của Trung Quốc đã góp phần giảm thiểu đáng kể mức độ phổ biến của hàng giả trên thị trường nội địa. Đây là bài học đáng chú ý cho các nước đang phát triển trong việc kết hợp chặt chẽ giữa chính sách pháp luật, thực thi nghiêm minh và ứng dụng công nghệ hiện đại vào công tác phòng, chống hàng giả.

Nhật Bản

Nhật Bản là một trong những quốc gia có tỷ lệ lưu hành hàng giả thấp nhất thế giới, nhờ vào hệ thống pháp luật nghiêm minh, ý thức xã hội cao và sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Kinh nghiệm của Nhật Bản trong cuộc chiến chống hàng giả không chỉ dựa vào sự trừng phạt của pháp luật mà còn được xây dựng trên nền tảng văn hóa, giáo dục và công nghệ.

Trước hết, Nhật Bản sở hữu một hệ thống pháp lý rất chặt chẽ về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm Luật Nhãn hiệu, Luật Bằng sáng chế, Luật Thiết kế và các văn bản liên quan đến quyền tác giả. Các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ như sản xuất, tàng trữ hay buôn bán hàng giả đều bị xử lý nghiêm minh, có thể dẫn đến án phạt hình sự và bồi thường dân sự lớn. Ngoài ra, chính phủ Nhật Bản thành lập các đơn vị chuyên trách trong lực lượng cảnh sát và hải quan để giám sát và xử lý các vụ việc liên quan đến hàng giả, nhất là ở các cửa khẩu và trung tâm thương mại lớn.

Nhật Bản là một trong những quốc gia có tỷ lệ lưu hành hàng giả thấp nhất thế giới. Ảnh: Campaign Asia.

Một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của Nhật Bản là sự kết hợp giữa thực thi pháp luật và nâng cao ý thức cộng đồng. Ngay từ cấp phổ thông, giáo dục Nhật Bản đã lồng ghép nội dung về quyền sở hữu trí tuệ, đạo đức tiêu dùng và tôn trọng sản phẩm chính hãng vào chương trình học. Nhờ vậy, người dân Nhật Bản có ý thức rất cao trong việc lựa chọn hàng hóa có nguồn gốc rõ ràng, đồng thời sẵn sàng tố giác các hành vi buôn bán hàng giả cho cơ quan chức năng. Các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng ở Nhật cũng hoạt động rất tích cực trong việc giám sát thị trường, tư vấn pháp lý và phát hiện hàng hóa nghi vấn.

Ngoài ra, Nhật Bản cũng không ngừng ứng dụng công nghệ trong việc phòng chống hàng giả. Các doanh nghiệp lớn tại Nhật thường sử dụng các biện pháp xác thực sản phẩm bằng mã QR, tem chống giả đa lớp, hay công nghệ truy xuất nguồn gốc thông minh. Những giải pháp này không chỉ giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra hàng hóa mà còn hỗ trợ cơ quan chức năng trong công tác giám sát, điều tra.

Kinh nghiệm chống hàng giả của Nhật Bản cho thấy, một xã hội minh bạch, kỷ luật và có hệ thống pháp luật hiệu quả sẽ tạo ra môi trường gần như không có chỗ đứng cho hàng giả.

Singapore

Singapore là một trong những quốc gia đi đầu ở châu Á trong việc xây dựng một môi trường thương mại minh bạch, trong sạch và gần như không có chỗ đứng cho hàng giả. Với vai trò là trung tâm tài chính, thương mại và logistic của khu vực, Singapore đặc biệt chú trọng đến việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và duy trì sự tin cậy trong hệ thống phân phối hàng hóa. Kinh nghiệm chống hàng giả của quốc đảo này là sự kết hợp giữa pháp luật nghiêm khắc, cơ chế thực thi hiệu quả, ứng dụng công nghệ tiên tiến và tinh thần liêm chính của xã hội.

Trước hết, Singapore sở hữu một hệ thống pháp luật rất mạnh về quyền sở hữu trí tuệ, trong đó có các đạo luật về nhãn hiệu, bản quyền, sáng chế và kiểu dáng công nghiệp. Các hành vi sản xuất, phân phối và tàng trữ hàng giả đều bị coi là vi phạm nghiêm trọng và có thể bị xử lý hình sự với mức phạt cao, bao gồm cả án tù. Không chỉ dừng lại ở quy định pháp lý, chính phủ Singapore còn đặc biệt đầu tư cho công tác thực thi.

Việc sản xuất và tiêu thụ hàng giả gần như không có cơ hội tồn tại ở Singapore. Ảnh: Pelago.

Cục Sở hữu trí tuệ Singapore (IPOS) đóng vai trò trung tâm trong việc tiếp nhận, xử lý khiếu nại và phối hợp với các cơ quan như cảnh sát, hải quan và cơ quan quản lý thị trường để điều tra và triệt phá các vụ việc liên quan đến hàng giả. Hệ thống hải quan Singapore được trang bị công nghệ kiểm tra hiện đại và có quyền tạm giữ hàng hóa nghi ngờ vi phạm ngay tại cửa khẩu để kiểm định và xử lý kịp thời.

Một điểm nổi bật trong mô hình của Singapore là vai trò của doanh nghiệp trong phòng chống hàng giả. Các công ty lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực dược phẩm, điện tử và hàng tiêu dùng cao cấp, thường xuyên hợp tác với chính quyền để triển khai các chương trình giám sát thị trường, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và đào tạo nhân viên nhận diện hàng giả. Nhiều thương hiệu sử dụng công nghệ mã hóa QR, tem chống giả tích hợp công nghệ số hoặc thậm chí blockchain để đảm bảo tính xác thực của hàng hóa lưu hành trên thị trường.

Bên cạnh đó, Singapore cũng tích cực tham gia các hiệp định quốc tế về sở hữu trí tuệ như Công ước Paris, Công ước Berne, và Hiệp định TRIPS trong khuôn khổ WTO, qua đó mở rộng khả năng hợp tác và chia sẻ thông tin với các nước khác trong việc truy vết và ngăn chặn hàng giả xuyên biên giới.

Nhờ vào sự kết hợp chặt chẽ giữa pháp luật, thực thi, công nghệ và sự hợp tác công – tư, Singapore đã xây dựng được một môi trường thương mại sạch sẽ, nơi mà việc sản xuất và tiêu thụ hàng giả gần như không có cơ hội tồn tại. Mô hình Singapore là một bài học giá trị cho các quốc gia đang phát triển trong việc xây dựng một hệ thống chống hàng giả toàn diện và hiệu quả.

Thanh Bình