Các ngành trọng điểm của TP.HCM: Dịch vụ phải là động lực tăng trưởng chính

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TP.HCM

Kể từ năm 2000 đến nay, kinh tế TP.HCM đã dịch chuyển mạnh sang khu vực dịch vụ, nhất là từ năm 2010. Tỷ phần của cả công nghiệp và nông nghiệp đều giảm. Cụ thể, tỷ phần dịch vụ trong GRDP đã tăng từ 51,6% vào năm 2000 lên 56% năm 2010, 71,5% năm 2019 và tiếp tục tăng sau đại dịch Covid-19 để đạt mức 74,4% năm 2023. Công nghiệp đã giảm từ đóng góp gần một nửa GRDP vào năm 2000 xuống còn ¼ vào năm 2023. Tỷ phần nông nghiệp giảm ba lần và hiện chỉ còn 0,6%.

Với gần 4,7 triệu người làm việc vào năm 2023, khu vực dịch vụ chiếm 65,5%, công nghiệp chiếm 33,3%, và chỉ có 1,3% lực lượng lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp. Vào năm 2023, bình quân một người lao động tạo ra 347 triệu đồng GRDP, trong đó, khu vực dịch vụ là 395 triệu đồng, công nghiệp 261 triệu đồng và nông nghiệp 158 triệu đồng. Như vậy, năng suất lao động của dịch vụ cao hơn hẳn công nghiệp và nông nghiệp.

Do nông nghiệp gần như không còn nên quá trình tăng năng suất theo hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động từ công nghiệp sang dịch vụ sẽ tiếp tục trong thời gian tới ở TP.HCM. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nội ngành cũng là một xu hướng trong thời gian tới như phân tích ở các phần tiếp theo.

GRDP bình quân/lao động phân theo khu vực kinh tế

GRDP và thu nhập bình quân một lao động phân theo ngành kinh tế (triệu đồng/lao động)

Phân tích các ngành dịch vụ của TP.HCM

Có sự chênh lệch rất lớn trong đóng góp giữa các ngành. Tài chính, ngân hàng (TC - NH) và bảo hiểm dẫn đầu với 1.743 triệu đồng, cao gấp 5 lần so với mức 347 triệu đồng trung bình toàn Thành phố. Tiếp đến là thông tin truyền thông (TTTT) gấp gần 3 lần, chuyên môn và khoa học - công nghệ (KH - CN) hơn hai lần, y tế gần hai lần, bất động sản (BĐS) cao hơn khoảng 40%, vận tải kho bãi gần 25% và nghệ thuật gần 20% con số bình quân toàn Thành phố.

Ở phía ngược lại, hành chính, giáo dục, bán buôn, bán lẻ, du lịch, và dịch vụ khác đang là các ngành có GRDP/lao động thấp hơn mức trung bình, dao động từ 47-344 triệu đồng. Trong đó, hành chính, giáo dục và bán buôn, bán lẻ có giá trị lần lượt là 344, 325 và 248 triệu đồng, vẫn chưa tạo khoảng cách quá xa so với mặt bằng chung. Một số dịch vụ khác chiếm thiểu số trong đóng góp giá trị gia tăng bình quân, bằng 1/5 và du lịch xếp ở vị trí cuối cùng với 47 triệu đồng/người, chỉ bằng 1/7 mức trung bình của cả địa phương.

Thu nhập bình quân trên một lao động trong các doanh nghiệp (DN) tuy không tạo ra khoảng cách lớn như GRDP nhưng sự phân hóa cũng khá rõ. Cao nhất là TTTT với mức 273 triệu đồng; tiếp theo là TC - NH với 245 triệu đồng, gấp 1,5 lần so với mặt bằng chung. Tiếp theo lần lượt là KH - CN 216 triệu đồng, y tế 215 triệu đồng, BĐS 210 triệu đồng, nghệ thuật 195 triệu đồng, giáo dục 173 triệu đồng, và vận tải kho bãi 168 triệu đồng. Ngược lại, các ngành như bán buôn, bán lẻ, hành chính, nhóm dịch vụ khác và du lịch có mức thu nhập khá thấp. Thấp nhất vẫn là ngành du lịch.

Một số ngành tại TP.HCM thể hiện sự chênh lệch rõ rệt giữa số lao động và hiệu quả kinh tế. TC - NH chỉ sử dụng khoảng 2% tổng số lao động đang làm việc của toàn Thành phố nhưng giá trị gia tăng tạo ra lại cao nhất. Ngược lại, ngành sử dụng nhiều lao động nhất là bán buôn, bán lẻ, tuy tập trung gần 1/4 lượng lao động nhưng hiệu quả vẫn thấp hơn so với mặt bằng chung. Đáng chú ý, lượng nhân sự tập trung trong ngành du lịch là 512.000 người, chiếm 11% tổng số lao động, chỉ xếp sau bán buôn, bán lẻ nhưng lại có kết quả kinh doanh khiêm tốn nhất trong nhóm dịch vụ.

Các ngành trọng điểm của TP.HCM

Theo số liệu từ Báo cáo VNR500, DN thuộc các ngành trọng điểm của TP.HCM không thể hiện sự vượt trội so với mặt bằng chung của cả nước. Trong số 29 DN cơ khí lớn nhất cả nước, có 6 DN đặt trụ sở tại TP.HCM, chiếm tỷ lệ 20,7%, trong đó 5 DN hoạt động trong lĩnh vực sản xuất và lắp ráp ô tô. Trong danh sách các DN hoạt động trong lĩnh vực điện tử - công nghệ thông tin, có 5 trong số 18 DN lớn nhất đặt trụ sở tại TP.HCM, chiếm tỷ lệ 27,8%. Về lĩnh vực hóa dược - cao su nhựa, trong tổng số 19 DN sản xuất, kinh doanh sản phẩm nhựa trên cả nước, có 5 DN đến từ TP.HCM, chiếm tỷ lệ 26,3%. Cuối cùng là ngành chế biến lương thực - thực phẩm, sở hữu nhiều DN của TP.HCM nằm trong danh sách của VNR500 nhất với con số 24 trên 82 DN, chiếm 29,3%.

Xét theo yếu tố khách quan, 4 ngành công nghiệp trọng điểm nói tren đều sở hữu số lượng DN đáng kể nhưng lại chưa thể bằng tỷ phần số DN đang hoạt động tại TP.HCM so với cả nước trong năm vừa qua là 30,7%. Với những thông tin có sẵn cho thấy, đây không phải là các ngành tạo ra nhiều giá trị gia tăng hay thu nhập cao.

Đánh giá chung

TP.HCM đã có nhiều nỗ lực trong việc xác định và phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm, song bối cảnh kinh tế ngày càng thay đổi đặt ra yêu cầu cần có sự điều chỉnh linh hoạt và phù hợp. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Thành phố cho thấy sự nổi lên mạnh mẽ của khu vực dịch vụ, với đóng góp GRDP và năng suất lao động vượt trội. Dịch vụ như một động lực tăng trưởng chính, trong khi tỷ trọng công nghiệp và nông nghiệp giảm dần. Điều đáng quan tâm là sản phẩm công nghiệp trọng điểm đã không để lại dấu ấn rõ ràng đối với sự phát triển của kinh tế Thành phố.

Hướng phát triển chính của kinh tế TP.HCM trong thời gian tới vẫn là dịch vụ. Sự dịch chuyển nội ngành trong khu vực dịch vụ sẽ là xu hướng. Việc tập trung khai thác các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như TC - NH, TTTT và KH - CN là điều cần thiết. Các ngành bán buôn, bán lẻ và du lịch cũng cần nâng cao giá trị gia tăng bằng việc chuyển từ phần lớn là nhỏ lẻ sang quy mô lớn.

Để có thể đạt được mục tiêu, TP.HCM cần linh hoạt trong hoạch định chính sách, chú trọng vào chuyển đổi cơ cấu nội ngành và ứng dụng công nghệ hiện đại. Điều này không chỉ giúp khai thác tối đa lợi thế vốn có mà còn đảm bảo vị thế dẫn đầu của Thành phố trong phát triển kinh tế bền vững của cả nước.

Huỳnh Thế Du - Tuấn Kiệt