Các ngân hàng trung ương vẫn tiếp tục mua vàng

*Nhu cầu vượt ngoài các con số công bố
Theo ước tính của các nhà phân tích tại Goldman Sachs, các ngân hàng trung ương trên toàn cầu đang gom khoảng 80 tấn vàng mỗi tháng, tương đương khoảng 8,5 tỷ USD theo giá hiện tại. Phần lớn hoạt động mua vào này được thực hiện trong bí mật, dù dữ liệu thương mại cho thấy Trung Quốc là một trong những bên mua chính, cùng với các bên mua chưa xác định khác thông qua Thụy Sỹ.

Trang sức vàng được bày bán tại tiệm kim hoàn ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), các ngân hàng trung ương và quỹ đầu tư quốc gia đang mua tổng cộng khoảng 1.000 tấn vàng mỗi năm, chiếm ít nhất 1/4 sản lượng vàng khai thác toàn cầu.

Theo một khảo sát do HSBC thực hiện hồi tháng 1/2025 đối với 72 ngân hàng trung ương, hơn 1/3 trong số đó cho biết có kế hoạch mua thêm vàng trong năm 2025 và không ngân hàng nào có ý định bán ra.
Vàng từ lâu đã được coi là nơi trú ẩn an toàn trong thời kỳ bất ổn địa chính trị. Dù làn sóng mua vàng khởi phát từ trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động cuộc chiến thương mại toàn cầu, nó phản ánh mối lo ngày càng tăng của một số quốc gia về việc phụ thuộc quá nhiều vào đồng USD - đồng tiền dự trữ thống trị thế giới. Việc giá vàng tăng vọt trong vài năm gần đây càng khiến tài sản này thêm hấp dẫn.
Ngân hàng Quốc gia Kazakhstan, từng là một trong những bên bán vàng lớn nhất năm ngoái, hiện đã quay lại vai trò bên mua ròng và dự kiến sẽ tiếp tục bổ sung dự trữ vàng. Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Kazakhstan, Timur Suleimenov, nói: “Vàng thường được coi là tài sản bảo hiểm. Nhưng trong bối cảnh hiện nay - với sự hoảng loạn, thuế quan và tái cấu trúc thương mại toàn cầu - thì nó cũng là một kênh đầu tư không tồi”.
Goldman Sachs cho biết kỳ vọng các ngân hàng trung ương tiếp tục mua mạnh là lý do chính khiến họ giữ nguyên dự báo giá vàng đạt 3.700 USD/ounce vào cuối năm nay. Hôm 3/6, giá vàng giao dịch quanh mức 3.360 USD/ounce, gần đỉnh 3.500 USD/ounce thiết lập hồi tháng 4/2025.
Sau khi Mỹ và các đồng minh đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga vào năm 2022 do xung đột tại Ukraine, tốc độ mua vàng đã tăng gấp đôi. Việc này thúc đẩy nhiều ngân hàng trung ương tính đến việc đa dạng hóa dự trữ, nhất là khi lạm phát leo thang và xuất hiện lo ngại rằng Chính phủ Mỹ có thể đối xử bất lợi với các chủ nợ nước ngoài. Trong bối cảnh đó, vàng trở nên hấp dẫn hơn với các nhà hoạch định chính sách.
Trong thập niên 1990, các ngân hàng trung ương ở Thụy Sỹ, Canada và Anh từng bán tháo vàng, góp phần vào thị trường giá xuống kéo dài cả chục năm. Khi đó, vàng bị coi là “di tích” của quá khứ, không còn hấp dẫn trong hệ thống tài chính ưa chuộng đồng USD.
Hoạt động mua vàng bắt đầu phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, trước khi được thúc đẩy mạnh mẽ bởi các lệnh trừng phạt Nga. Tuy nhiên, phần lớn lượng vàng mua vào kể từ đó không được công bố rộng rãi. Dù giá vàng đã tăng gấp đôi từ cuối năm 2022 đến đầu năm 2025, số liệu mua vàng chính thức chỉ biến động nhẹ.
Số liệu phổ biến nhất hiện nay do Hội đồng Vàng Thế giới thu thập, kết hợp từ dữ liệu công khai, thống kê thương mại và nghiên cứu thực địa. Trong năm 2024, chỉ khoảng 1/3 lượng mua vàng mà tổ chức này phát hiện được công bố chính thức.
Hầu hết ngân hàng trung ương báo cáo lên Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khi bổ sung vàng vào kho dự trữ ngoại hối, nhưng nhiều bên mua khác lại chọn cách giữ kín. Tương tự, các quỹ đầu tư quốc gia cũng ít khi công khai danh mục tài sản của họ.

Trang sức vàng được bày bán tại Khartoum, Sudan. Ảnh: AFP/ TTXVN

*Quản lý dự trữ: Vàng thay thế USD

Mua vàng ở thị trường quốc tế cũng là cách hợp lý để Trung Quốc chuyển đổi dự trữ ngoại hối từ USD sang vàng. PBoC sở hữu số ngoại hối này và đưa vào bảng cân đối kế toán. Việc quản lý hàng ngày thuộc về Cục Quản lý ngoại hối quốc gia (SAFE), một cơ quan dưới quyền PBoC.
Một lý do khiến lượng mua không được phản ánh đầy đủ trong bảng cân đối của PBoC có thể là vàng được giữ tại một cơ quan chính thức khác. Hiện vàng chỉ chiếm khoảng 6% trong tổng dự trữ của Trung Quốc, so với khoảng 75% ở Mỹ, Đức, Pháp và Italy - các quốc gia còn lưu lại di sản từ chế độ bản vị vàng sau Thế chiến.
Theo ông Daan Struyven, đồng trưởng bộ phận nghiên cứu hàng hóa toàn cầu tại Goldman Sachs, tỷ lệ dự trữ vàng trung bình toàn cầu khoảng 20%, và đây được coi là mục tiêu hợp lý trong trung hạn với các nước mới nổi. Tuy nhiên, ông dự đoán tiến trình này sẽ diễn ra dần dần để tránh gây sốc cho thị trường.
Ngoài Trung Quốc, các ngân hàng trung ương Đông Âu, Trung Đông cũng tăng mạnh dự trữ vàng trong những năm gần đây. Lượng vàng do ngân hàng trung ương sở hữu, xuất khẩu từ Anh và trung chuyển qua Thụy Sỹ, đã tăng mạnh từ sau năm 2022, với hơn 1.200 tấn ghi nhận trong ba năm qua. Số vàng này được cất giữ tại kho ở Thụy Sỹ hoặc chuyển tiếp đến chủ sở hữu cuối cùng.
Với nhiều nhà hoạch định chính sách, việc Mỹ đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga là hồi chuông cảnh tỉnh: đồng USD có thể bị sử dụng như vũ khí. Trong khi đó, vàng được cất giữ trong nước không thể bị tịch thu.
Ngoài nguy cơ bị trừng phạt, việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump từng có ý định làm suy yếu đồng USD hay nghi vấn về sự độc lập của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cũng khiến nhiều định chế lo ngại.
Do đó, tỷ trọng USD trong dự trữ toàn cầu có thể tiếp tục giảm, và có thể xu hướng này còn được đẩy nhanh hơn vài năm gần đây, khi các ngân hàng trung ương chuyển sang đa dạng hóa bằng các đồng tiền khác và vàng. Tuy vậy, các lựa chọn thay thế USD vẫn còn hạn chế do thiếu trái phiếu phát hành bằng các đồng tiền khác. Trong khi đó, dòng vốn đổ vào vàng đang góp phần hỗ trợ đà tăng giá, khiến giá kim loại quý này tăng gấp đôi kể từ cuối năm 2022.
Chuyên gia Hambro nhận định: “Thị trường vàng lớn, nhưng thị trường USD còn lớn hơn rất nhiều. Chỉ cần một dòng tiền nhỏ rời khỏi thị trường USD để đổ vào vàng cũng tạo ra tác động lớn”.

Minh Trang/bnews/vnanet.vn