Các môn lựa chọn kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025: không đánh đố, tăng tư duy

Năm 2025, năm đầu tiên đề thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các môn thi được ra theo cấu trúc mới với định hướng đánh giá năng lực. Đề thi có độ phân hóa phù hợp, không nặng đánh đố, đòi hỏi có tư duy sâu về môn học và gắn liền với thực tế đời sống.

Câu hỏi gắn với thực tiễn

Theo các thầy cô Hệ thống giáo dục HOCMAI, đề thi tốt nghiệp THPT 2025 yêu cầu thí sinh hiểu sâu sắc bản chất môn học. Đề thi các môn có cấu trúc tương tự cấu trúc đề tham khảo mà Bộ GD&ĐT đã công bố. So với các năm trước, đề thi có thêm các dạng trắc nghiệm mới là trắc nghiệm đúng sai, trắc nghiệm trả lời ngắn. Các câu hỏi này đòi hỏi các thí sinh phải hiểu sâu bản chất, hạn chế việc thay ngược đáp án hoặc khoanh lụi, góp phần làm tăng tính phân hóa của đề.

Thí sinh hoàn thành bài thi tự chọn sáng 27/6. Ảnh: Ngọc Tú

Tỷ lệ câu hỏi theo cấp độ tư duy của các môn lý, hóa, sinh chủ yếu là: biết/hiểu/vận dụng tương ứng tỷ lệ: 40%/30%/30%; được thiết kế phù hợp với năng lực của thí sinh và mục tiêu phân hóa để xét tốt nghiệp, xét tuyển đại học... Các câu hỏi vận dụng không còn nặng về mặt tính toán thuần túy, thay vào đó thí sinh cần phải hiểu sâu sắc bản chất môn học mới làm được bài.

Với môn hóa, đề thi đánh giá đúng, đủ các năng lực đặc thù của môn học: năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học (đọc được danh pháp của chất, viết được công thức…), năng lực nghiên cứu và thực hành hóa học, năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học... Các câu hỏi chủ yếu thuộc chương trình lớp 12, một số ít câu hỏi có sự liên quan đến lớp 10 và lớp 11. Ngoài ra, đề thi xuất hiện nhiều câu hỏi gắn với thực tiễn cuộc sống, khoa học và công nghệ.

Môn vật lý, các câu hỏi gắn kiến thức vật lý với các bối cảnh có ý nghĩa, tạo ra tình huống thực tiễn và giàu giá trị giáo dục.

Một điểm mới đáng chú ý trong đề thi năm nay là dạng câu hỏi chùm – một ngữ liệu đi kèm 2 câu hỏi thành phần; các câu liên tiếp cùng xoay quanh một chủ đề giúp đánh giá năng lực tư duy theo chuỗi. Dạng câu hỏi này giúp làm tăng các chỉ báo năng lực và mức độ cho một ngữ liệu, từ đó có được nhiều góc nhìn cho một vấn đề.

Với môn sinh, đề thi giảm tối đa dạng câu hỏi thiên về tính toán phi sinh học, thay vào đó là những câu hỏi yêu cầu lập luận khoa học, xử lý dữ liệu, phân tích biểu đồ, đúng với tinh thần học để hiểu và vận dụng, không chỉ học để nhớ.

So với các năm trước, đề thi 2025 cho thấy sự chuyển biến rõ rệt. Các câu hỏi được thiết kế để không chỉ yêu cầu ghi nhớ kiến thức, mà buộc học sinh phải giải thích hiện tượng sinh học trong ngữ cảnh cụ thể; phần phân tích số liệu – biểu đồ – bảng thông tin sinh học xuất hiện với mật độ cao hơn, yêu cầu thí sinh xử lý dữ liệu, rút ra quy luật hoặc dự đoán xu hướng. Mức độ phân hóa được thể hiện rõ nét ở nhóm câu vận dụng. Những câu hỏi khó không đánh đố theo kiểu bẫy, mà đòi hỏi tư duy hệ thống, kết nối kiến thức từ nhiều chủ đề, đồng thời hiểu bản chất của các hiện tượng sinh học.

Yêu cầu tư duy lập luận, giải quyết vấn đề

Với các đề thi thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, đề lịch sử có nhiều thay đổi đáng chú ý như: gia tăng tỷ trọng câu hỏi sử dụng đoạn tư liệu, yêu cầu thí sinh phân tích thông tin, vận dụng kiến thức đã học, thí sinh không cần “học thuộc” nhiều sự kiện mà cần sử dụng những tư liệu lịch sử có sẵn để suy luận, giải quyết vấn đề.

Thí sinh rạng rỡ sau khi hoàn thành kỳ thi. Ảnh: Duy Khánh

Đề thi xuất hiện những nội dung mang tính thời sự, phù hợp với tình hình thực tế như vấn đề hội nhập quốc tế. Xu thế tích hợp được thể hiện rõ trong đề thi, các câu hỏi không chỉ thuần lịch sử mà có sự kết hợp với kiến thức địa lý.

Đề thi có mức độ phân hóa cao, đặc biệt trong phần trắc nghiệm đúng sai, thí sinh phải hiểu rõ các khái niệm lịch sử “hội nhập quốc tế sâu rộng”, “ba vùng chiến lược” “song song” kết hợp”, bản chất của các sự kiện hiện tượng lịch sử mới đưa ra được nhận định đúng hay sai. Điểm trung bình của thí sinh môn sử có thể từ 6,5 - 7,5 điểm.

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, sự thay đổi đặc biệt năm ở môn địa lý khi không cho phép thí sinh mang theo Atlat địa lý Việt Nam vào phòng thi; đề thi cũng không chứa câu hỏi trực tiếp yêu cầu sử dụng Atlat. Tuy vậy, năng lực sử dụng công cụ địa lý của thí sinh vẫn được đánh giá đầy đủ thông qua nhiều dạng câu hỏi khai thác biểu đồ, bảng số liệu và những câu hỏi tính toán.

Việc tăng cường các câu hỏi yêu cầu học sinh vận dụng kỹ năng tính toán trong đề thi địa lý được xem là một bước chuyển quan trọng của đề. Thay đổi này góp phần xóa bỏ định kiến lâu nay rằng địa lý chỉ là môn học thuộc lòng, đồng thời khẳng định tính chất khoa học của bộ môn – một lĩnh vực nghiên cứu tự nhiên và kinh tế – xã hội. Đây cũng là cách đánh giá sát năng lực cần hình thành ở học sinh sau quá trình học tập.

Một điểm khác của đề chính thức so với đề tham khảo là đã hạn chế các câu hỏi về địa danh và những “cái nhất” của các đối tượng không gian địa lý phù hợp với xu thế sáp nhập đang diễn ra.

Điểm mới của kỳ thi năm này là xuất hiện 2 môn thi lựa chọn thuộc Chương trình giáo dục phổ thông 2018, đó là môn tin học, giáo dục kinh tế và pháp luật.

Theo các thầy cô giáo, đề thi tốt nghiệp THPT 2025 ở các môn tự chọn tuy có nhiều thay đổi trong cấu trúc và nội dung nhưng đề thi vẫn đảm bảo tính phân hóa, phù hợp cho cả mục tiêu xét công nhận tốt nghiệp và xét tuyển đại học.

Nam Du