Các hiệp hội kiến nghị gì về Chiến lược logistics Việt Nam?

Tư duy chiến lược mới và vai trò dẫn dắt của cộng đồng doanh nghiệp

Tại Hội nghị triển khai Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050 do Bộ Công Thương tổ chức chiều 21/11, ông Đào Trọng Khoa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) đánh giá, Chiến lược logistics quốc gia 2025 – 2035, tầm nhìn 2050 là văn bản “có ý nghĩa lịch sử”, khi lần đầu tiên ngành sở hữu một khung định hướng dài hạn - toàn diện - đồng bộ cho ngành logistics Việt Nam. Theo ông, chiến lược này tạo định vị rõ ràng cho logistics là ngành kinh tế quan trọng, giá trị gia tăng cao, giữ vai trò động lực thúc đẩy thương mại, đầu tư, sản xuất và xuất nhập khẩu.

Ông Khoa cũng nhấn mạnh dấu ấn FIATA World Congress 2025 - sự kiện được đánh giá là một trong những kỳ Đại hội thành công nhất trong 99 năm lịch sử FIATA khi không chỉ là niềm tự hào của ngành mà còn cho thấy vị thế ngày càng cao của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là nền tảng giúp doanh nghiệp logistics tự tin bước vào giai đoạn mới của Chiến lược.

Theo Chủ tịch VLA, ngành dịch vụ logistics Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng 14 - 16%/năm, quy mô 70 - 80 tỷ USD, với hơn 45.000 doanh nghiệp tham gia. Riêng VLA có hơn 800 hội viên nắm giữ 70 - 80% thị phần cốt lõi. Hiệp hội đã chủ động triển khai sớm: đưa Chiến lược vào chương trình hành động; thúc đẩy Đề án Logistics Xanh – ESG và Đề án AgriLogistics; thành lập Văn phòng đại diện tại Cần Thơ; ra mắt Trung tâm Đổi mới sáng tạo Logistics; phối hợp phổ biến chiến lược tới cộng đồng doanh nghiệp.

Bà Đặng Minh Phương, đại diện Hiệp hội Logistics và Cảng biển Việt Nam cho rằng chi phí logistics của Việt Nam vẫn cao hơn nhiều nước trong khu vực. Mấu chốt, theo bà, nằm ở sự “không đồng bộ” giữa quy hoạch và triển khai. Quy hoạch đã có, nhưng tiến độ các dự án hạ tầng cửa ngõ, cảng biển, vận tải liên vùng vẫn chậm, chưa tạo được nền tảng giảm chi phí thực sự.

Ông Trần Đức Nghĩa - Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hà Nội

Quan điểm này tương đồng với nhận định của ông Trần Đức Nghĩa - Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hà Nội, người cho rằng Việt Nam có vị thế địa lý chiến lược nhưng nhiều quy định hiện hành lại “làm suy giảm lợi thế”. Vận tải, giám sát, hải quan, kiểm tra chuyên ngành vẫn còn bất cập, khiến doanh nghiệp "rất vất vả" trong triển khai. Ông nhấn mạnh, nếu doanh nghiệp tuân thủ đủ quy định mà vẫn không thể vận hành hiệu quả, nghĩa là chính sách cần được rà soát lại.

Cả hai đại diện hiệp hội đều chung quan điểm: muốn giảm chi phí, phải xử lý đồng thời “hạ tầng - thể chế - kết nối”.

Nếu Chủ tịch VLA nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo và kế hoạch xây dựng Bộ chỉ số năng lực cạnh tranh logistics (LCI) thì bà Đặng Minh Phương lại chỉ ra khoảng cách rất lớn giữa nhu cầu chuyển đổi số và tốc độ triển khai thực tế.

Theo bà, nhiều nền tảng đã có, nhiều chương trình đã ban hành, nhưng 80 - 90% doanh nghiệp vẫn vận hành bằng điện thoại, excel hoặc các công cụ phân tán. Do đó, bà đề xuất xây dựng kho dữ liệu logistics và cảng biển thống nhất; tăng tốc chương trình chuyển đổi số; chuẩn hóa quy trình vận tải và giao nhận; hình thành “đội tuyển quốc gia” – nguồn nhân lực quan trọng về logistics số.

Ông Trần Đức Nghĩa bổ sung góc nhìn quan trọng: Việt Nam không thể xây dựng một chiến lược hay đầu tư nào nếu không có “dữ liệu chuẩn hóa”. Ông đề nghị Bộ Công Thương chủ trì bộ chỉ số logistics quốc gia với quyền thu thập và chuẩn hóa dữ liệu để làm căn cứ đánh giá năng lực ngành và xây dựng chính sách dựa trên thực tiễn.

Phát triển xanh và đầu tư nguồn nhân lực: Điều kiện để tiến xa

Chiến lược nhấn mạnh phát triển logistics xanh, bà Đặng Minh Phương cho rằng đây là nhiệm vụ khó nhưng bắt buộc. Ba yếu tố phải được thúc đẩy song song: vận tải xanh (đường thủy, sắt), nhiên liệu xanh - sạch - tái tạo và số hóa - tinh giản thủ tục giấy tờ. Tuy nhiên, bà cho biết chính sách xanh hiện “khó triển khai” vì thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa trung ương và địa phương.

Ông Khoa với hai đề án trọng tâm ESG và AgriLogistics của VLA đồng thời chia sẻ góc nhìn về nhân lực. Bà Phương cũng nhấn mạnh nhân lực là “điểm nghẽn lớn nhất”: thị trường nhân lực logistics mới phát triển 10 năm, chất lượng và số lượng đều thiếu hụt. Theo bà, doanh nghiệp phải đầu tư dài hạn cho đào tạo, còn Nhà nước cần khẩn trương ban hành khung năng lực và xây dựng hệ sinh thái đào tạo - thực hành - ứng dụng.

Các ý kiến này đều trùng khớp với định hướng Chiến lược khi phát triển nguồn nhân lực, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đều là nhóm nhiệm vụ trọng tâm.

Thêm nữa, ông Trần Đức Nghĩa đề nghị xem lại tiêu chí quy hoạch trung tâm logistics quốc gia theo Quy hoạch 1012. Theo ông, tiêu chí dựa trên đất đai không còn phù hợp. Điều quan trọng không phải đất rộng bao nhiêu mà là khả năng kết nối vận tải đa phương thức.

Ông dẫn nghiên cứu quốc tế mà mình từng tham gia khảo sát cho thấy luồng hàng quốc gia hiện tập trung lớn nhất tại TP. Hồ Chí Minh, tiếp theo là miền Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long, nghĩa là quy hoạch phải dựa trên thực tiễn vận hành, không thể chỉ dựa vào diện tích đất.

Quan điểm này bổ sung cho kiến nghị của VLA: khi các địa phương xây dựng đề án trung tâm logistics, VLA cần được tham gia ngay từ đầu để đảm bảo mô hình phù hợp thực tiễn.

Từ góc nhìn của ba hiệp hội lớn, có thể thấy cộng đồng doanh nghiệp logistics đã đưa ra hệ thống kiến nghị toàn diện, tương thích trực tiếp với các nhóm nhiệm vụ của Chiến lược là giảm chi phí; hoàn thiện hạ tầng và thể chế; chuẩn hóa dữ liệu; chuyển đổi số mạnh mẽ; phát triển xanh; nâng cao chất lượng nhân lực; điều chỉnh quy hoạch theo thực tiễn luồng hàng.

Bảo Ngọc