Buông lỏng quản lý hoạt động cơ sở thu mua gỗ keo tràm - Bài 2: Tăng cường trách nhiệm trong quản lý hoạt động trạm cân

Hoạt động của các trạm cân gần các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ cần được đảm bảo an toàn giao thông

Cạnh tranh không công bằng

Mới đây, Công ty TNHH ReNen đã có tờ trình gửi UBND thành phố Huế về việc “Đề nghị hạn chế cấp phép trạm thu mua gỗ trên địa bàn huyện Nam Đông cũ”. Dự án (DA) Nhà máy sản xuất viên nén năng lượng tại huyện Nam Đông cũ (nay là xã Khe Tre, thành phố Huế) của Công ty TNHH ReNen được UBND tỉnh (nay là UBND thành phố) cấp Quyết định chủ trương đầu tư số 2390/QĐ-UBND ngày 25/10/2018; được UBND tỉnh (nay là UBND thành phố) phê duyệt Chủ trương đầu tư điều chỉnh số 682/QĐ UBND ngày 1/4/2021.

Ông Hồ Quốc Thịnh, Giám đốc Công ty TNHH ReNen cho biết, Công ty TNHH ReNen đang sử dụng trên 50 lao động, chủ yếu là người địa phương, trong đó có 20 - 30% là đồng bào dân tộc thiểu số. Số lượng lao động có thể tăng lên 70 - 100 người theo khả năng đáp ứng nguyên liệu cho sản xuất. Bằng hoạt động sản xuất, kinh doanh trực tiếp trên địa bàn, công ty đã thực sự nâng cao giá trị cây keo cho người dân. Ước tính với giá trị tăng thêm từ 3 - 5%, người trồng keo huyện Nam Đông (cũ) thu được nhiều hơn từ 7 - 10 tỷ đồng/năm so với khi chưa có nhà máy. Nhà máy cũng giúp người dân biến các phế phẩm rừng trồng bán lấy tiền thay vì phải đốt bỏ như trước đây, góp phần giảm bớt nguy cơ cháy rừng do đốt thực bì, bằng cách thu gom về bán cho nhà máy.

Theo ông Hồ Quốc Thịnh, trước đây, UBND tỉnh (nay là UBND thành phố) đã chủ trương bố trí hợp lý các cơ sở sản xuất chế biến gỗ rừng trồng phù hợp với vùng nguyên liệu. Việc đặt nhà máy sản xuất viên nén năng lượng ReNen tại địa bàn huyện Nam Đông (cũ), các ban ngành của thành phố đã tính toán kỹ lưỡng khả năng cung ứng nguyên liệu tại chỗ cho nhà máy. Với quy hoạch hợp lý này, Nhà nước đã giúp người dân tránh thế độc quyền của doanh nghiệp, mang lại lợi ích hài hòa, công bằng, hợp lý; đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh và trật tự xã hội mà không cần phải có các trạm thu mua gỗ nhỏ lẻ tự phát, trái phép, nguy cơ gây mất an toàn giao thông, vệ sinh môi trường, vi phạm pháp luật về sử dụng đất.

Hoạt động chế biến gỗ tại nhà máy sản xuất viên nén năng lượng ở xã Khe Tre

Tuy nhiên, hơn 2 năm trở lại đây, tình hình sản xuất, kinh doanh của công ty đang khó khăn, năng lực đóng góp ngân sách giảm hẳn, thậm chí có nguy cơ phải đóng cửa bởi một nguyên nhân hết sức cơ bản là thiếu nguyên liệu.

Ông Hồ Quốc Thịnh cho rằng, trên địa bàn mọc lên ngày càng nhiều trạm cân thu mua gỗ rừng trồng trái phép, chở đi các địa phương khác. Trong bán kính 5km có đến 8 điểm thu mua gỗ và nhiều điểm đang chuẩn bị xây dựng. Điểm chung của các cơ sở thu mua này là không đảm bảo quy định pháp luật về quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đấu nối giao thông… nhưng vẫn ngang nhiên hoạt động.

“Việc trạm cân keo mọc lên quá dễ dàng đã thực sự gây nên khó khăn rất lớn cho nhà máy. Một nhà máy với quy mô hàng trăm tỷ đồng, công nghệ hiện đại từ châu Âu, tuân thủ các quy định pháp luật, tạo việc làm cho người dân địa phương, đóng góp ngân sách nhà nước hàng chục tỷ đồng nay lâm vào tình thế phải cạnh tranh nguyên liệu với hàng loạt trạm thu mua gỗ trái phép, đóng thuế (nếu có) chưa tới 10 triệu đồng mỗi tháng. Quy mô nhỏ, đầu tư đơn giản, lại có thể cơ động chuyển vị trí là lợi thế rất lớn cho trạm thu mua không phép trong việc cạnh tranh nguồn hàng với nhà máy”, ông Thịnh nói.

Một doanh nghiệp sản xuất, chế biến dăm gỗ trên địa bàn Phú Lộc cũng đưa ra so sánh: Cứ 100 triệu đồng tiền gỗ keo mua vào, nhà máy tạo được giá trị thuế trên dưới 10 triệu đồng (10% VAT) để đóng góp vào ngân sách nhà nước, trong khi cũng lượng gỗ này đi vào trạm cân, mức thuế nộp khoảng từ 100-200 ngàn đồng.

Vì vậy, để nhà máy có thể duy trì hoạt động, duy trì việc làm cho tập thể người lao động, tiếp tục mang lại lợi ích thiết thực cho người dân trồng keo trên địa bàn…, và tiếp tục được đóng góp ngân sách nhà nước, một số doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực này đề nghị UBND thành phố cho chủ trương hạn chế cấp phép trạm cân keo, kiểm soát các trạm cân trái phép để tạo cân bằng cung cầu, tạo môi trường công bằng cho doanh nghiệp được hoạt động sản xuất, kinh doanh theo định hướng chiến lược và tầm nhìn quy hoạch của UBND thành phố.

Nhà máy sản xuất viên nén năng lượng ở xã Khe Tre khó khăn tìm nguồn nguyên liệu do các trạm cân gỗ “mọc” lên nhiều ở các xã vùng Nam Đông

Đưa vào khuôn khổ

Hoạt động kinh doanh thu mua keo tràm là hoạt động kinh doanh có điều kiện. Thế nhưng, khảo sát cho thấy, các quy định của pháp luật gần như “về sau” khi các trạm cân này đã đi vào hoạt động nhiều năm.

Ông Hoàng Ngọc Hòa, Phó Chủ tịch UBND phường Phong Thái cho biết, trên địa bàn phường có 5 cơ sở thu mua keo tràm có gắn cân tải trọng nằm trên các tuyến tỉnh lộ, đường do UBND phường quản lý và chủ yếu thực hiện trên diện tích đất ở, đất tái định cư, kho bãi lán trại. Trên địa bàn xã Phong Sơn cũ (nay là phường Phong Thái) có khoảng 5.367ha rừng sản xuất, thu nhập người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp, việc mở các cơ sở thu mua keo tràm có gắn trạm cân tạo công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên, các chủ cơ sở đến nay vẫn chưa chuyển đổi mục đích sử dụng đất đúng quy định của pháp luật, chưa đảm bảo thủ tục pháp lý về sử dụng đất.

Tháng 9/2025, đoàn kiểm tra liên ngành xử lý vi phạm về trật tự xây dựng, trật tự đô thị, phường Phong Thái đã có biên bản làm việc với hai cơ sở thu mua keo tràm có gắn cân tải trọng tại TDP Cổ Bi 3, TDP Sơn Quả và yêu cầu chấm dứt hoạt động các trạm cân này. Trong đó, trạm cân ở TDP Cổ Bi 3 nằm trên tuyến Tỉnh lộ 11B và chưa được Sở Xây dựng cấp phép đấu nối giao thông. Vị trí được thực hiện trạm cân trên lô đất số 151, tờ bản đồ số 65 thuộc xã Phong Sơn (cũ) với diện tích hơn 1.234m2 đất ở của ông Hà Thúc Hồng. Hộ cá nhân này vẫn chưa lập phương án sử dụng đất kết hợp đa mục đích trình các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

“Để đưa các điểm thu mua gỗ vào khuôn khổ, UBND phường sẽ tiếp tục kiểm tra, hướng dẫn thủ tục để các trạm cân hoạt động đảm bảo theo các quy định của pháp luật. Đồng thời, lập đoàn công tác, rà soát lại hoạt động thu mua nguyên liệu khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật, hướng dẫn các cơ sở kinh doanh chuyển đổi mục đích sử dụng đất đúng quy định và kiên quyết xử lý những sai phạm trong hoạt động thu mua keo tràm tại địa phương”, ông Hòa cho biết.

Trong khi đó, trên địa bàn huyện Nam Đông, A Lưới (cũ), hàng loạt chủ cơ sở thu mua keo tràm đã được chính quyền địa phương hướng dẫn lập, phê duyệt đề án sử dụng đất đa mục đích cũng như cấp các giấy phép kinh doanh, đấu nối giao thông sau khi đã đi vào hoạt động nhiều năm. Ông Cao Bé, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Đông thông tin, trên địa bàn có 4 trạm cân keo tràm đang hoạt động và hoàn thiện các thủ tục để đi vào hoạt động. Từ khi thực hiện việc sáp nhập các đơn vị hành chính và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, xã Nam Đông tiếp tục có các quyết định phê duyệt phương án sử dụng đất kết hợp đa mục đích đối với các cơ sở thu mua keo tràm trên địa bàn.

Theo ông Cao Bé, việc lập đề án sử dụng đất đa mục đích nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và tạo khung pháp lý chặt chẽ cho việc sử dụng đất kết hợp nhiều mục đích khác nhau tại địa phương. Trong đó, quy định rõ ràng các điều kiện, phạm vi và nghĩa vụ tài chính khi sử dụng đất đa mục đích; đảm bảo đất đai được sử dụng đúng mục đích, tránh tình trạng lãng phí hoặc sử dụng sai mục đích quy định.

Mục tiêu chính là giúp người dân và doanh nghiệp mở các cơ sở thu mua keo tràm có gắn cân tải trọng tận dụng diện tích đất hiệu quả hơn, phát triển các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp; đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững và quan trọng là tuân thủ các quy định pháp pháp luật về đất đai, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn. Các hoạt động sử dụng đất đa mục đích, đặc biệt là các mục đích kinh doanh, dịch vụ sẽ làm tăng nguồn thu từ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất cho địa phương.

Bài, ảnh: HÀ NGUYÊN