Bước ngoặt cải cách quản trị quốc gia

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: DUY LINH)

Đây là một quyết sách lịch sử, đánh dấu bước ngoặt trong cải cách quản trị quốc gia, mở ra không gian phát triển mới, khơi thông các nguồn lực, hướng tới một Việt Nam hiện đại, tinh gọn và phát triển bền vững.

Với số tỉnh giảm từ 63 xuống 34, đây là lần đầu tiên trong gần nửa thế kỷ, Việt Nam thực hiện một cuộc quy mô lớn đến vậy.

Trước đây, số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh của cả nước là 38 vào năm 1976 (bao gồm 35 tỉnh và 3 thành phố trực thuộc Trung ương: Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh), và lên 63 vào năm 2020 (bao gồm 58 tỉnh và 5 thành phố trực thuộc Trung ương: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ), phản ánh nhu cầu quản lý và phát triển kinh tế-xã hội phù hợp với từng thời kỳ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu phát triển nhanh, bền vững, mô hình hành chính cũ bộc lộ nhiều hạn chế, cho nên việc điều chỉnh, sắp xếp lại là tất yếu.

Trước đó, ngày 13/2/2025, tham gia thảo luận ở tổ về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi); dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, bày tỏ: “Tôi cho rằng đây là điều người dân mong đợi lâu rồi. Với việc tinh gọn tổ chức bộ máy này, tiết kiệm tiền chỉ là một phần thôi, quan trọng hơn cả là hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả bộ máy, đưa đất nước phát triển lên. Đây là điều mong mỏi nhất”.

Ngay sau khi Nghị quyết 202 có hiệu lực, ngày 13/6/2025, Kết luận số 167-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về chủ trương thực hiện , đưa vào hoạt động đồng thời cấp tỉnh, cấp xã từ ngày 1/7/2025 cũng được ban hành.

Theo Bộ Nội vụ, sắp xếp lại bộ máy hành chính các tỉnh, thành phố dự kiến tiết kiệm khoảng 38.100 tỷ đồng/năm trong giai đoạn 2026-2030, thông qua giảm chi phí hành chính và biên chế, bao gồm 18.449 biên chế cấp tỉnh và 110.786 biên chế cấp xã. Những nguồn lực tiết kiệm được sẽ tái đầu tư vào các lĩnh vực trọng điểm như giáo dục, y tế, và hạ tầng, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế bền vững.

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh: “Việc sáp nhập các tỉnh là một cuộc cách mạng tổ chức bộ máy nhằm mang lại cuộc sống hạnh phúc và ấm no cho nhân dân”.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định: “Sự kết hợp, hợp nhất các tỉnh, thành phố không chỉ là phép cộng về diện tích, dân số mà còn là phép nhân của GDP”.

Nhiều chuyên gia, nhà hoạch định chính sách cũng đồng quan điểm rằng Nghị quyết 202 mang lại những lợi ích lâu dài cho đất nước. Nghị quyết 202 mới ban hành nên việc triển khai trên thực tiễn ắt sẽ gặp những khó khăn, thách thức. Do đó, một bộ phận cán bộ, viên chức, người dân ít nhiều bị ảnh hưởng từ việc tinh gọn hệ thống bộ máy chính trị và sáp nhập đơn vị hành chính nảy sinh tâm tư. Như việc lo ngại về sự xáo trộn trong công việc, phải thích nghi với môi trường làm việc mới nhiều áp lực, nhiều cạnh tranh.

Bên cạnh đó, một số người dân cũng lo ngại về việc “mất tên” quê hương khiến nguy cơ mất bản sắc văn hóa địa phương sau khi sáp nhập tỉnh. Trên một số diễn đàn mạng xã hội, những chia sẻ như “quê tôi sẽ không còn trên bản đồ” hay “liệu di sản văn hóa có được giữ gìn?” nhận về nhiều bình luận, chia sẻ.

Tuy nhiên, sự tiến bộ, cường thịnh của đất nước luôn rất cần mỗi cá nhân, mỗi nhóm cộng đồng hy sinh lợi ích riêng, thậm chí sẵn sàng chấp nhận về mình những thiệt thòi để hướng tới lợi ích chung của toàn xã hội; tuyệt đối tránh lối tư duy, hành xử cực đoan, làm cản trở sự phát triển.

Công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng, Nhà nước đóng vai trò then chốt, nhằm xóa bỏ tâm lý lo lắng, chán nản, tạo sự đồng thuận, từ đó huy động các tầng lớp nhân dân cùng tham gia những công việc của đất nước, theo đúng phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng”.

TS Nguyễn Đức Lộc, chuyên gia truyền thông chính sách, Viện Nghiên cứu Xã hội và Phát triển nhận định: “Xây dựng niềm tin và sự đồng thuận của người dân là yếu tố sống còn để các chính sách lớn đi vào thực tiễn. Một chiến lược truyền thông minh bạch, gần gũi, kết hợp với các kênh truyền thông hiện đại như mạng xã hội, sẽ giúp xóa bỏ hiểu lầm và tạo động lực để người dân cùng chung tay thực hiện”.

Mặt khác, địa lý hành chính mới đặt ra nhiều thách thức, cần sự nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị: điều chỉnh hàng loạt quy định pháp lý; sự khác biệt về trình độ phát triển kinh tế giữa các tỉnh sáp nhập, giữa các tỉnh đồng bằng và miền núi; bảo đảm dịch vụ công không bị gián đoạn...

Theo Bộ Nội vụ, sự đồng thuận cao của 96,19% số cử tri được ghi nhận trong các cuộc khảo sát trước khi thông qua Nghị quyết 202, là điểm tựa tinh thần vững chắc để triển khai thành công việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Dù đối mặt với nhiều thử thách, Nghị quyết 202 hứa hẹn mang lại những hiệu quả to lớn. Trước tiên, sáp nhập tỉnh tạo ra các đơn vị hành chính mới với quy mô dân số và diện tích lớn hơn, giúp tối ưu hóa quy hoạch và phát triển kinh tế vùng.

TS Trần Hữu Hiệp phân tích: Hải Phòng và Hải Dương sáp nhập sẽ hình thành cụm đô thị, cảng biển 4,1 triệu dân, bảo đảm luồng hàng hải thẳng vào tam giác kinh tế Hà Nội-Lạng Sơn-Hạ Long. Quy hoạch giao thông, công nghiệp và logistics được kết nối, hình thành “trục xương sống” cao tốc ven biển, rút ngắn 20% chi phí vận chuyển nông sản vào cảng nước sâu Lạch Huyện.

Tương tự, tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, thành phố Cần Thơ mới (trên cơ sở sáp nhập thành phố Cần Thơ, tỉnh Sóc Trăng và tỉnh Hậu Giang) giờ đây sẽ tạo thành hạt nhân của vùng châu thổ, phát huy vai trò động lực vùng, tạo ra không gian mới, nguồn lực mới cho phát triển vùng và quốc gia. Không gian lãnh thổ hơn 6.300km² giờ đây sẽ được kết nối thẳng luồng Quan Chánh Bố ra Biển Đông, Biển Tây; kéo theo là sự phát triển của du lịch sinh thái sông nước, logistics nông sản, cảng nước sâu Trần Đề.

Theo Viện Phát triển Quản lý Quốc tế (IMD), năm 2024, Việt Nam đã tăng lên vị trí thứ 20/67 quốc gia về năng lực cạnh tranh toàn cầu, nhưng cần cải cách mạnh mẽ hơn để thu hút đầu tư nước ngoài. Tinh gọn bộ máy hành chính là một bước đi quan trọng để cải thiện môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, giảm thiểu chồng chéo chức năng, tăng cường phối hợp liên vùng trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, và bảo vệ môi trường.

Để triển khai thông suốt Nghị quyết 202, các cơ quan chức năng phải nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý, ban hành văn bản hướng dẫn, và xây dựng lộ trình cụ thể; đẩy mạnh đào tạo cán bộ đáp ứng yêu cầu quản lý trong các đơn vị hành chính mới, đặc biệt trong các lĩnh vực quy hoạch vùng và liên kết vùng. Liên quan vấn đề bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, việc sáp nhập tỉnh tạo cơ hội để quảng bá và bảo tồn văn hóa địa phương trên phạm vi rộng lớn hơn.

Theo đó, việc các tỉnh sau khi hợp nhất sẽ có điều kiện tích hợp nguồn lực, xây dựng không gian rộng lớn hơn, thúc đẩy du lịch và giao lưu văn hóa; thuận tiện xây dựng chính sách đặc thù để hỗ trợ bảo tồn văn hóa tại địa phương, góp phần nâng cao thương hiệu văn hóa quốc gia. Nghị quyết 202 không chỉ là một quyết sách hành chính mà còn là biểu tượng khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới, đòi hỏi sự đồng lòng, quyết tâm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân.

Với mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045, tinh gọn bộ máy hành chính sẽ là nền tảng để Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng, từ nguồn lực con người, tài nguyên thiên nhiên, đến vị thế địa chính trị. Một hệ thống quản trị hiện đại, hiệu quả sẽ giúp đất nước đáp ứng các yêu cầu của thời đại, hướng đến các mục tiêu phát triển bền vững.

HƯƠNG VIỆT