Bước đi lớn, tạo sức mạnh cộng hưởng trong giảm nghèo đa chiều

Đời sống vật chất, tinh thần được nâng lên toàn diện

Thời gian qua, việc triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đạt được nhiều kết quả quan trọng, tích cực góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (giai đoạn 2021 - 2025) đã cơ bản đạt và vượt các mục tiêu, chỉ tiêu được Quốc hội, Chính phủ giao thực hiện giai đoạn 2021 - 2025; Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 giai đoạn I (2021 - 2025) đã hoàn thành 6/9 nhóm mục tiêu đề ra. Những kết quả đạt được đã khẳng định tính đúng đắn của chủ trương, chính sách, góp phần cơ cấu lại, phát triển kinh tế đất nước theo hướng nhanh, bền vững; cơ sở hạ tầng, diện mạo nông thôn, đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn được nâng lên toàn diện; thực hiện được các mục tiêu thiên niên kỷ...

Tuy nhiên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, hiện vẫn còn 4/21 chỉ tiêu thuộc các Chương trình trên chưa hoàn thành. Tính đến hết tháng 10/2025, các bộ, ngành và địa phương đã được phân bổ khoảng 176 nghìn tỷ đồng (đạt 90,4% dự toán), tỷ lệ giải ngân đạt 67,9% và dự kiến đạt cao nhất 75% vào tháng 1/2026. Khoảng 45 nghìn tỷ đồng sẽ phải chuyển sang năm 2026 để tiếp tục thực hiện.

Trong quá trình triển khai còn nhiều tồn tại về cơ chế, hướng dẫn còn chậm; nội dung đầu tư chưa sát thực tiễn; sự trùng lặp giữa các chương trình gây phân tán nguồn lực, ảnh hưởng tiến độ. Theo đó, việc triển khai độc lập 3 Chương trình khiến nguồn lực không tập trung; giải ngân vốn đầu tư công bị chậm; địa phương (cấp xã) nhận nhiều nguồn vốn đầu tư cho hạ tầng gây khó khăn trong khâu lập kế hoạch, báo cáo và huy động vốn đối ứng, gây chồng chéo trong quản lý và giám sát, khó đánh giá hiệu quả của Chương trình, làm giảm hiệu quả đầu tư, không tận dụng được tính bổ trợ giữa các Chương trình.

Trước những bất cập đó, việc hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia là rất cần thiết. Từ đó, có thể thống nhất một cơ chế quản lý, điều hành, tránh phải làm nhiều thủ tục hành chính, ban hành nhiều văn bản hướng dẫn có cùng nội dung thực hiện, nhất là ở cấp cơ sở. Đồng thời, thực hiện thống nhất việc phân cấp và giao nguồn lực cho địa phương làm và chịu trách nhiệm; Trung ương không làm thay dự án và không duyệt từng dự án. “Việc tích hợp không làm giảm các chính sách đang được hưởng mà nhằm tăng hiệu quả đầu tư, đặc biệt ưu tiên nguồn lực cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi - nơi còn nhiều khó khăn, tỷ lệ nghèo cao”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định.

Hướng tới xây dựng nông thôn mới hiện đại và giảm nghèo đa chiều bền vững

Rõ tiêu chí, nguồn lực để đi vào thực chất

Với tính ưu việt của giải pháp này, nhiều ý kiến đa số người dân tán thành chủ trương hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia. Ông Nguyễn Văn Huy, Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên khóa XV cho rằng, chủ trương tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia thành một chương trình thống nhất là một bước đi lớn, đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn phát triển mới. Tuy nhiên, Quốc hội cũng đang xem xét, thông qua chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển, Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Do đó, Chính phủ và các cơ quan tham mưu cần rà soát để tránh chồng chéo, trùng lắp giữa các chương trình mục tiêu quốc gia.

Bên cạnh đó, hiện nay Chương trình đề ra mục tiêu tổng quát và 6 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2030, 4 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2035. Tuy nhiên, trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ chưa ban hành tiêu chí và điều tra đầu kỳ về thực trạng nghèo đa chiều của giai đoạn 2026 - 2030; chưa ban hành tiêu chí về nông thôn mới của giai đoạn tiếp theo và xác định hiện trạng nông thôn mới sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Do vậy, cần tiếp tục rà soát các chỉ tiêu, mục tiêu chung với các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể trong các nội dung để bảo đảm đồng bộ, thống nhất, rõ ràng và logic, khả thi trong quá trình thực hiện. Đồng thời, rà soát lại chỉ tiêu đến năm 2030 bảo đảm đủ hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là cơ sở vật chất của hệ thống cơ sở giáo dục và đào tạo đạt chuẩn để đáp ứng mục tiêu dạy và học; chỉ tiêu 100% người dân tộc thiểu số, người nghèo có bảo hiểm y tế và được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản miễn phí.

Liên quan đến nhiệm vụ của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ (Điều 2), bà Nguyễn Thị Sửu, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Thừa Thiên - Huế cho rằng, dự thảo vẫn thiếu kế hoạch chuyển tiếp và chưa quy định nhiệm vụ lập danh mục văn bản pháp lý cần sửa đổi, trong khi việc hợp nhất 3 chương trình sẽ làm phát sinh khối lượng văn bản rất lớn. Do đó, cần bổ sung quy định: “Chính phủ chỉ đạo lập danh mục văn bản phải sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới để thực hiện Chương trình ngay từ năm 2026”. Bên cạnh đó, mục tiêu hàng năm phải gắn chặt với tiến độ phân bổ vốn; không thể giao chỉ tiêu thu nhập hay giảm nghèo nếu không có nguồn lực tương ứng, vì vậy nên bổ sung: “Thủ tướng giao mục tiêu hằng năm trên cơ sở tiến độ phân bổ vốn và khả năng giải ngân của từng địa phương”.

Để chương trình triển khai hiệu quả, nguồn vốn luôn là vấn đề cần được quan tâm. ĐBQH Thổ Út, Phó Trưởng ban Ban Dân tộc tỉnh Đồng Nai kiến nghị cần giải quyết những vướng mắc về cơ chế, bảo đảm nguồn vốn và hướng dẫn được phân bổ kịp thời, và tăng cường tính thống nhất của chính sách. Đồng thời, nguồn này cũng đề xuất cần làm rõ cơ chế vốn đối ứng cho các hợp phần đầu tư và xem xét phân định lại các khu vực khó khăn, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng các chương trình tích hợp có tính kế thừa cao, hướng tới xây dựng nông thôn mới hiện đại và giảm nghèo đa chiều bền vững.

Hương Giang