Bước đi chiến lược của Kazakhstan

Bởi tuyên bố của Kazakhstan không chỉ cho thấy nỗ lực mở rộng không gian địa lý của Hiệp định Abraham, mà còn phản ánh những dịch chuyển địa chính trị và lợi ích ở khu vực rộng lớn trải dài từ Địa Trung Hải tới Trung Á.

Sau những nỗ lực của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump thảo luận với một số quốc gia Trung Á về việc mở rộng Hiệp định Abraham, Bộ Ngoại giao Kazakhstan mới đây đã có thông báo chính thức về việc gia nhập hiệp định. Bộ Ngoại giao Kazakhstan nhấn mạnh, quyết định quan trọng này được đưa ra vì lợi ích của Kazakhstan và hoàn toàn phù hợp chính sách đối ngoại cân bằng, mang tính xây dựng và yêu chuộng hòa bình của Astana. Việc gia nhập Hiệp định Abraham cũng sẽ củng cố hợp tác giữa Kazakhstan với các nước, phù hợp các mục tiêu chiến lược của quốc gia.

Được ký năm 2020 trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Hiệp định Abraham là tập hợp các thỏa thuận bình thường hóa quan hệ ngoại giao và thúc đẩy hợp tác khu vực giữa Israel và các quốc gia có đông người Hồi giáo, gồm Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain, Maroc và Sudan. Với thông báo vừa đưa ra, Kazakhstan trở thành quốc gia đầu tiên tham gia Hiệp định Abraham trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump.

Lựa chọn quan trọng của Kazakhstan diễn ra trong bối cảnh Trung Đông chứng kiến nhiều dịch chuyển và biến động. Trong bối cảnh xung đột dai dẳng, nhiều quốc gia trong khu vực nhấn mạnh nhu cầu ổn định và đẩy mạnh phát triển kinh tế, đồng thời cân nhắc lại cách tiếp cận trong quan hệ với Israel. Tuy nhiên, Kazakhstan gia nhập Hiệp định Abraham không phải là tiến trình "bình thường hóa quan hệ" mà là nhằm tìm kiếm các cơ hội mới, vì thực tế, quan hệ ngoại giao giữa Kazakhstan và Israel đã được thiết lập vào năm 1992 và vẫn được duy trì. Ngoài việc là một tuyên bố chính trị về định hướng ngoại giao, thông báo gia nhập Hiệp định Abraham còn được xem là bước đi chiến lược nhằm mở rộng không gian hợp tác và đa dạng hóa quan hệ quốc tế của Kazakhstan.

Với trữ lượng dầu khí lớn và vị trí địa chính trị quan trọng, khu vực Trung Á nổi lên như điểm giao cắt của các chiến lược năng lượng toàn cầu. Chọn gia nhập thỏa thuận Abraham, Astana nhấn mạnh lợi ích kinh tế là một trong những yếu tố then chốt. Kazakhstan mong muốn thu hút đầu tư từ các đối tác Trung Đông và Israel, nhất là trong lĩnh vực năng lượng sạch, công nghệ nước, nông nghiệp và an ninh lương thực. Việc tham gia hiệp định cũng khẳng định chính sách đối ngoại “đa hướng” mà Kazakhstan theo đuổi, đồng thời gia tăng uy tín quốc tế của quốc gia Trung Á, khi truyền tải thông điệp Astana sẵn sàng đóng vai trò cầu nối đối thoại và hợp tác.

Sau thông báo từ phía Kazakhstan, Trung Đông và Trung Á, hai khu vực từng “tách biệt” về chính trị và kinh tế, đứng trước những cơ hội kết nối mới, nhất là về hợp tác năng lượng xuyên biên giới, lĩnh vực là sở trường của Trung Á, hay công nghệ và đổi mới sáng tạo, vốn là thế mạnh của Israel. Dù vậy, theo giới quan sát, thách thức cũng không ít đối với nỗ lực mở rộng Hiệp định Abraham và hợp tác trong khuôn khổ thỏa thuận này, nhất là trong bối cảnh quan hệ với Israel cũng chịu tác động từ thực tế vấn đề Palestine chưa được giải quyết. Việc Kazakhstan có thể tận dụng một cách hiệu quả tiềm năng hợp tác với các quốc gia tham gia hiệp định phụ thuộc nhiều vào sự khéo léo của Kazakhstan trong cân bằng giữa lợi ích kinh tế và các nguyên tắc về chính trị.

Bắt đầu như một sáng kiến hòa bình, Hiệp định Abraham nay chứng kiến những nỗ lực mở rộng hướng tới mô hình hợp tác kiểu mới. Việc mở rộng hiệp định phản ánh một xu thế lớn hơn, đó là hợp tác vì lợi ích và phát triển chung. Nếu xu hướng này được duy trì, thế giới có thể chứng kiến một “vòng cung hợp tác” mới, kéo dài từ Địa Trung Hải qua Vịnh Persian đến Trung Á, với tiềm năng dồi dào về năng lượng và kinh tế.

THỂ TRẦN