Bước chuyển tích cực

Liên hợp quốc (LHQ) ra tuyên bố hoan nghênh thỏa thuận ngừng bắn trên toàn lãnh thổ Li-bi là một “sự kiện lịch sử”. Thỏa thuận này giúp tháo ngòi “quả bom hẹn giờ” ở Li-bi, ngăn chặn nguy cơ xảy ra cuộc chiến tranh ủy nhiệm, trong bối cảnh các thế lực bên ngoài tăng cường hỗ trợ các phe phái đối địch ở Li-bi và can thiệp ngày càng sâu vào tình hình quốc gia Bắc Phi này.

Chính phủ Ðoàn kết dân tộc Li-bi (GNA) được LHQ công nhận và lực lượng tự xưng Quân đội quốc gia Li-bi (LNA) hậu thuẫn chính quyền ở miền đông đã tuyên bố các lệnh ngừng bắn riêng rẽ trên khắp cả nước. GNA kêu gọi phi quân sự hóa thành phố chiến lược Xơ-tê, nơi đang trong tình trạng tranh chấp giữa các lực lượng đối lập. GNA hối thúc LNA chấm dứt lệnh phong tỏa các mỏ dầu, đồng thời kêu gọi tổ chức bầu cử tổng thống và quốc hội vào tháng 3-2021. Ðể thể hiện thiện chí, Chỉ huy trưởng Lực lượng bảo vệ lắp đặt dầu khí ở miền đông Li-bi cho biết, các nhóm trung thành với Tướng K.Háp-ta chỉ huy LNA đã thông báo dỡ bỏ lệnh phong tỏa áp đặt đối với các mỏ dầu và bến cảng, đồng thời nối lại việc xuất khẩu và sản xuất dầu thô. Việc mở cửa trở lại các mỏ dầu và cảng sẽ cho phép sử dụng dầu thô lưu trữ trong các kho chứa dầu để phục vụ sản xuất nhiên liệu cho các nhà máy điện và giải tỏa việc người dân bị cắt điện trong thời gian dài.

Tập đoàn Dầu mỏ quốc gia của Li-bi hoan nghênh các đề xuất từ hai phía xung đột nhằm dỡ bỏ lệnh phong tỏa dầu mỏ kéo dài bảy tháng qua và chuyển doanh thu từ dầu mỏ vào một tài khoản ngân hàng đặc biệt cho đến khi đạt được thỏa thuận chính trị. Lệnh phong tỏa do LNA và các đồng minh áp đặt đã làm giảm sản lượng dầu mỏ của Li-bi từ khoảng 1,2 triệu thùng/ngày xuống dưới 100.000 thùng/ngày, gây thiệt hại hơn tám tỷ USD. Là quốc gia có trữ lượng dầu mỏ dồi dào nhất châu Phi, nền kinh tế Li-bi gần như phụ thuộc hoàn toàn vào xuất khẩu dầu mỏ và dầu mỏ cũng là một trong những yếu tố gây tranh chấp quyết liệt giữa các phe phái xung đột ở nước này.

Thỏa thuận ngừng bắn trên khắp Li-bi đạt được trong bối cảnh quốc gia Bắc Phi cận kề một cuộc chiến tranh với sự tham gia của các nước hậu thuẫn hai phe phái đối địch. Ai Cập đã có những động thái chuẩn bị sẵn sàng cho một cuộc can thiệp quân sự nếu cần thiết, sau khi Thổ Nhĩ Kỳ đưa binh sĩ và trang thiết bị quân sự tới hậu thuẫn lực lượng GNA để thực hiện các cuộc tiến công chống LNA. GNA đã ký kết với Ca-ta và Thổ Nhĩ Kỳ một thỏa thuận nhằm gửi các cố vấn quân sự và huấn luyện cho các lực lượng vũ trang của GNA. Thỏa thuận về hợp tác quốc phòng ba bên này giúp củng cố sức mạnh của GNA. Trong khi đó, LNA, lực lượng nhận được sự hậu thuẫn của Nga, Ai Cập, Pháp, cũng tăng cường các chiến dịch chống lực lượng GNA, làm leo thang căng thẳng ở thành phố Xơ-tê và nhiều vùng lãnh thổ của Li-bi. Thành phố ven biển Xơ-tê của Li-bi có nguy cơ trở thành “điểm nóng” xung đột khi Ai Cập từng tuyên bố Xơ-tê là “giới hạn đỏ”. Quốc gia láng giềng sẵn sàng can thiệp quân sự vào Li-bi nếu Xơ-tê bị đánh chiếm bởi GNA với sự hậu thuẫn của các lực lượng nước ngoài.

Trước những diễn biến ngày càng nguy hiểm ở Li-bi, cộng đồng quốc tế tích cực tham gia các cuộc dàn xếp nhằm hướng tới một thỏa thuận ngừng bắn. Thổ Nhĩ Kỳ và Nga nổi lên là những nhà trung gian hòa giải chính trong cuộc xung đột tại Li-bi. Ngay trước khi các phe phái ở Li-bi đạt được thỏa thuận, Tổng thống Nga V.Pu-tin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ T.Éc-đô-gan đã điện đàm về tình hình tại Li-bi, trong đó hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh cần có các bước đi thực tế nhằm đạt được lệnh ngừng bắn bền vững ở quốc gia Bắc Phi. Bộ trưởng Ngoại giao Ðức H.Ma-át cũng vừa tới thăm Tơ-ri-pô-li và cảnh báo Li-bi đang đối mặt “sự yên ắng giả tạo”. Theo quan chức ngoại giao Ðức, các thế lực bên ngoài vẫn “tiếp tục trang bị vũ khí trên quy mô lớn cho nước này”. Béc-lin khẳng định vấn đề quan trọng hiện nay đối với Li-bi là giải quyết xung đột và bày tỏ ủng hộ ý tưởng thiết lập vùng phi quân sự quanh thành phố Xơ-tê.

Quan chức cấp cao thuộc Phái bộ hỗ trợ LHQ tại Li-bi X.Uy-li-am kêu gọi các bên đối địch ở Li-bi thể hiện trách nhiệm với người dân nước này. Tổng thống Ai Cập A.Xi-xi hoan nghênh các tuyên bố của hội đồng Tổng thống và Hạ viện Li-bi kêu gọi thực hiện ngừng bắn cũng như chấm dứt các chiến dịch quân sự trên toàn lãnh thổ quốc gia Bắc Phi, coi đây là một bước đi quan trọng hướng tới khôi phục sự ổn định ở Li-bi. Dù còn không ít khó khăn và thách thức trong thực thi các lệnh ngừng bắn, song việc đạt được một thỏa thuận như vậy bước đầu giúp hạ nhiệt căng thẳng, là bước chuyển tích cực mở đường cho các bước tiếp theo trên lộ trình thúc đẩy hòa bình ở Li-bi.

THANH THỦY