Bùng nổ hợp tác kinh tế toàn cầu vì thuế đối ứng của ông Trump

Hiệp định Thương mại Tự do giữa khối Mercosur và EVFTA được ký kết tại Brazil. Ảnh: Reuters.

Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tái đắc cử vào tháng 11 năm ngoái, Liên minh châu Âu đã ký 3 hiệp định thương mại tự do với khối Thị trường Chung Nam Mỹ (Mercosur), Mexico và với Indonesia, đồng thời khối này đang nhắm tới một thỏa thuận thứ 4 với Ấn Độ trước cuối năm nay, theo Reuters.

Mercosur cũng đã hoàn tất một thỏa thuận thương mại với Hiệp hội Mậu dịch Tự do châu Âu gồm 4 nước Iceland, Liechtenstein, Na Uy, và Thụy Sỹ. Đồng thời, khối Mercosur cũng khởi động lại các cuộc đàm phán với Canada vốn bị đình trệ từ năm 2021.

Ấn Độ và New Zealand nối lại công cuộc đàm phán sau một thập niên gián đoạn, trong khi Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất ký 3 hiệp định thương mại chỉ trong một ngày vào tháng 1.

Bỉ cũng tuyên bố rõ ràng rằng việc tìm kiếm liên minh mới là phản ứng trước các mức thuế với hàng hóa EU do Mỹ áp đặt ở mức khoảng 15%, mà EU cho là "vô lý", và trước tình trạng xuất khẩu dư thừa cũng như các hàng rào thuế quan của Trung Quốc đối với khoáng sản quan trọng phục vụ mục tiêu chuyển đổi xanh của châu Âu.

Những hiệp định thương mại mới có thể chưa đủ bù đắp tổn thất do chính sách bảo hộ của Mỹ gây ra, nhưng chúng đã thúc đẩy các nền kinh tế khác phải chung tay hành động. Ủy viên thương mại EU Maros Sefcovic nói với các nghị sĩ hồi tháng trước rằng Mỹ, dù chiếm 17% thương mại của EU trong năm ngoái, nhưng "không phải là sân chơi duy nhất". Ông nhấn mạnh khối cũng cần quan tâm đến 83% còn lại và kêu gọi các nước thành viên tiếp tục đa dạng hóa quan hệ mậu dịch.

Thông điệp này đã được nhiều nước tiếp thu, trong đó có Ấn Độ và Pháp là những nước từng phản đối thỏa thuận EU - Mercosur nhưng nay có dấu hiệu bớt cứng rắn. Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới Ngozi Okonjo-Iweala hoan nghênh xu hướng này miễn là các thỏa thuận tuân thủ quy tắc của WTO.

"Các thành viên đàm phán nhiều thỏa thuận hơn với nhau thì giúp đa dạng hóa thương mại và hỗ trợ WTO. Điều đó không đối nghịch với WTO vì hầu hết hiệp định này được xây dựng trên nền tảng của chúng tôi", bà nói.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, trong ngắn hạn, các liên minh thương mại mới khó có thể bù đắp phần hao hụt thương mại với Mỹ vì thuế quan. Nguyên nhân là tác động của thuế quan Mỹ xuất hiện ngay tức thì, trong khi lợi ích từ các hiệp định thương mại mới phải chờ nhiều năm. Tuy nhiên, các khoản đầu tư nhằm tận dụng lợi ích đó có thể xuất hiện sớm hơn.

Về dài hạn, các thỏa thuận mới có thể mang lại tăng trưởng kinh tế chỉ vài phần nhỏ, trong khi xuất khẩu của EU sang Mỹ và sang Trung Quốc, nơi nhu cầu hàng EU giảm, chiếm khoảng 4% GDP của khối.

Niclas Poitiers, nghiên cứu viên tại Viện tư duy Bruegel, cho rằng tác động của thuế quan dưới thời ông Trump có thể khiến GDP khối EU giảm khoảng 0,2-0,3%.

Poitiers nhấn mạnh các hiệp định thương mại còn có giá trị chính trị khi mang lại quan hệ ổn định giữa các nước giữa lúc Mỹ làm suy yếu trật tự kinh tế toàn cầu và thúc đẩy những thỏa thuận không hoàn toàn phù hợp với quy tắc của WTO.

"Điều quan trọng là đảm bảo mối quan hệ thương mại không chỉ dựa vào các quy tắc đa phương vốn ngày càng bớt chặt chẽ, mà còn được ràng buộc bằng các hiệp ước song phương", ông nói.

Sabine Weyand, Tổng giám đốc phụ trách thương mại của Ủy ban điều hành EU, nói trước Nghị viện châu Âu tuần trước rằng EU đang tự giới thiệu mình như "đối tác thương mại đáng tin cậy cho phần còn lại của thế giới".

Sander Tordoir, chuyên gia kinh tế tại Trung tâm Cải cách châu Âu, cho rằng châu Âu có thể dẫn dắt nhóm các nước còn lại, nhưng lưu ý rằng châu Âu cùng với Nhật là những nền kinh tế xuất siêu và vì vậy cần người mua chứ không phải thêm người bán.

"Thách thức là rất lớn. Trong thời gian dài, Mỹ đã chiếm khoảng 50% thâm hụt thương mại toàn cầu, đóng vai trò nguồn cầu gia tăng cho xuất khẩu toàn cầu", ông nói và cho biết các nước ngoài Mỹ sẽ phải tìm cách bắc cầu cho nhau trong khi kiềm chế tình trạng cung vượt cầu từ Trung Quốc.

Với EU, phần còn lại của thế giới có thể quá nhỏ, và nền kinh tế duy nhất đủ lớn để bù đắp phần thiếu hụt từ cả Mỹ và Trung Quốc là nền kinh tế nội bộ của chính khu vực này.

Tiến Lợi