Bún cua thối Gia Lai: Hãy ăn để biết, để trải nghiệm và để kể lại

Nếu như Hà Nội nổi tiếng với phở, Huế gắn liền cùng bún bò, thì phố núi Gia Lai lại sở hữu một món ăn khiến ai từng nghe tên cũng phải tò mò: bún cua thối. Nghe thì có vẻ “khó nuốt”, nhưng đây chính là món ngon trứ danh của vùng đất Tây Nguyên, làm nên sự khác biệt trong bản đồ ẩm thực Việt Nam.

Món ăn dân dã nhưng độc đáo vô cùng

Bún cua thối xuất phát từ thói quen sinh hoạt của người dân Gia Lai, vốn gắn bó với đồng ruộng và sản vật thiên nhiên. Từ những con cua đồng bắt về, người ta ủ lên men tự nhiên, tạo nên thứ nước dùng đặc trưng có mùi hăng nồng, cũng chính là “linh hồn” của món ăn này.

Cái tên “cua thối” ra đời từ chính mùi hương nồng nặc ấy, nhưng đối với người bản địa, đó không phải là “mùi khó chịu” mà là dấu hiệu của sự đậm đà, lên hương đúng vị.

Một tô bún cua thối đúng chuẩn đòi hỏi nhiều công đoạn. Cua đồng sau khi làm sạch được giã nhuyễn, lọc lấy nước và đem ủ trong nhiều giờ, thậm chí qua đêm để tạo mùi đặc trưng. Nước cua sau đó được nấu cùng mắm ruốc, mắm nêm, đôi khi thêm chút mắm tôm để dậy hương. Bún sử dụng loại sợi nhỏ, mềm, chan ngập nước dùng, thêm một ít thịt heo, chả hay da heo giòn để tăng phần hấp dẫn.

Không thể thiếu là rau sống: hoa chuối bào, bắp chuối non, rau húng, tía tô, cải cay… Tất cả làm dịu lại vị nồng, đồng thời giúp món ăn cân bằng và thanh mát hơn. Người ăn thường cho thêm ớt sa tế, vừa át đi mùi, vừa khiến hương vị bùng nổ.

Thách thức nhưng cũng rất dễ “gây nghiện”

Điều làm nên tên tuổi của bún cua thối chính là mùi vị mạnh. Với những ai lần đầu ngửi thấy, cảm giác có thể là khó chịu, thậm chí muốn… lùi bước. Nhưng khi đã mạnh dạn nếm thử, sự kết hợp hài hòa giữa vị ngọt thanh của cua, chút mặn mòi của mắm, chút chua dịu của chanh và vị cay xé của ớt lại khiến nhiều người bất ngờ. Có du khách thú nhận: “Ban đầu thì sợ, nhưng ăn xong lại thèm thêm”.

Đối với người Gia Lai, mùi vị ấy gợi nhớ về quê hương, về những buổi chiều quây quần bên tô bún nóng hổi. Chính vì vậy, bún cua thối không chỉ là món ăn, mà còn là một phần ký ức, một nét văn hóa không thể thiếu.

Ngày nay, bún cua thối đã trở thành đặc sản du lịch nổi tiếng của Gia Lai. Nhiều quán ăn ở Pleiku luôn đông khách, nhất là những ngày cuối tuần. Người dân địa phương ăn để nhớ hương vị quen, còn du khách thì coi đây như một thử thách vị giác đặc biệt, ăn để biết, để trải nghiệm và để kể lại.

Đến Gia Lai, ngoài cảnh sắc núi rừng hùng vĩ, Biển Hồ thơ mộng hay những thác nước trắng xóa, việc ngồi xuống một quán nhỏ ven đường, gọi tô bún cua thối nóng hổi, hít hà giữa cái se lạnh của phố núi, sẽ là một kỷ niệm khó quên.

Yến Nguyễn