Bộ Y tế đề xuất hỗ trợ tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con

Ngày 11-7, Bộ Y tế phối hợp với Văn phòng Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam tổ chức lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số thế giới 2025 với chủ đề "Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi".

Công tác dân số đạt nhiều kết quả quan trọng

Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết trong hơn 3 thập kỷ qua, kể từ sau Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển 1994, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, góp phần tích cực vào tăng trưởng kinh tế, thu hẹp bất bình đẳng và tiến bộ xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Cụ thể, tốc độ gia tăng dân số được kiểm soát, Việt Nam đang trong giai đoạn cơ cấu dân số vàng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm khoảng cách chênh lệch về thu nhập, mức sống giữa các vùng, các nhóm dân cư.

Tuổi thọ trung bình của người dân tăng lên 74,7 tuổi (năm 2024), cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập. Dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình, tư vấn tiền hôn nhân, tầm soát dị tật trước sinh và sơ sinh, chăm sóc người cao tuổi... ngày càng được củng cố, nâng cao về chất lượng dịch vụ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Y tế cũng cho hay, theo đánh giá 7 năm thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW, bên cạnh những kết quả đạt được, Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức tác động đến sự phát triển bền vững của đất nước.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu tại lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số thế giới 2025. Ảnh: TRẦN MINH

Tổng tỉ suất sinh (TFR) giảm thấp nhất trong lịch sử và được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo. Theo kết quả điều tra biến động dân số, TFR năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ, năm 2023 giảm xuống còn 1,96 con/phụ nữ, và năm 2024 là 1,91 con/phụ nữ. Quá trình già hóa dân số tại Việt Nam diễn ra với tốc độ nhanh.

Tốc độ gia tăng tỉ số giới tính khi sinh vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên. Tỉ số giới tính khi sinh năm 2009 là 110,5 bé trai/100 bé gái; năm 2019 là 111,5/100 và năm 2024 là 111,4/100.

Tình trạng mang thai và sinh con ở phụ nữ tuổi chưa thành niên có xu hướng tăng; tảo hôn, hôn nhân cận huyết ở khu vực Tây Nguyên và Trung du Miền núi phía Bắc vẫn còn rất cao (21,9%).

Bên cạnh đó, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam cao nhưng số năm sống khỏe mạnh tính từ lúc sinh mới chỉ đạt khoảng 65 năm. Tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế so với vùng thành thị, đồng bằng ...

Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam vẫn ở nhóm thấp, đứng ở vị trí 93/193 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Khẩn trương hoàn thiện dự thảo Luật Dân số

Trước thực trạng và thách thức đó, sau khi sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 21 của Ban chấp hành TW Đảng khóa XII, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận 149-KL/TW, trong đó nhấn mạnh cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về số con được sinh và các chính sách để thực hiện tốt các mục tiêu của Nghị quyết 21 về công tác dân số trong tình hình mới.

Ngày 3-6 vừa qua, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung Điều 10 của Pháp lệnh Dân số, trong đó có sửa đổi quan trọng về quyền tự quyết về sinh sản của cá nhân và cặp vợ chồng được tôn trọng, phù hợp với sức khỏe, điều kiện và hoàn toàn tự nguyện.

"Tinh thần này hoàn toàn phù hợp với thông điệp của Ngày Dân số thế giới năm nay", Bộ trưởng Bộ Y tế nói.

Ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam, ghi nhận nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo quyền tự quyết sinh sản của người dân, đồng thời nhấn mạnh không thể có phát triển bền vững nếu thiếu đi quyền này. Khi đảm bảo quyền được lựa chọn của mỗi người, cộng đồng sẽ được trao quyền, bình đẳng giới được thúc đẩy và tiềm năng thay đổi dân số sẽ được khai phóng.

Ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam. Ảnh: TRẦN MINH

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, Bộ Y tế đang tập trung xây dựng Luật dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

Tại dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10-2025), Bộ Y tế đề xuất ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh...

Bộ Y tế cũng đề xuất ưu đãi tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật đối với gia đình sinh con một bề, có 2 con gái; quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước.

Bên cạnh đó, đề xuất xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi như cấp học bổng, học phí người học chuyên ngành lão khoa... cùng nhiều biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

THANH THANH