Bộ Xây dựng - VACC bàn giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong phát triển hạ tầng

Xây dựng hệ thống đơn giá tổng hợp cho một đơn vị sản phẩm

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định, phát triển hạ tầng là khát khao của người dân, lãnh đạo Trung ương, Bộ, ngành và địa phương.

Nếu muốn phát triển kinh tế - xã hội thì hạ tầng phải đi trước một bước. Vì vậy, Bộ trưởng mong muốn VACC tập trung làm rõ các khó khăn, vướng mắc trong công tác phát triển hạ tầng để cùng tìm cách tháo gỡ.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc.

Chủ tịch VACC Nguyễn Quốc Hiệp cho biết, thị trường xây dựng Việt Nam hiện nay bao gồm: Vốn đầu tư công từ ngân sách nhà nước và vốn đầu tư tư nhân (bao gồm cả vốn đầu tư nước ngoài - FDI).

Dòng vốn ngân sách nhà nước thực hiện đấu thầu theo Luật Đấu thầu; áp dụng định mức đơn giá do Nhà nước quy định; thực hiện hợp đồng xây dựng theo hướng dẫn của các Nghị định về hợp đồng tuân thủ Luật Xây dựng và Luật Đấu thầu.

Dòng vốn đầu tư tư nhân và vốn FDI có hình thức chọn thầu hoặc chỉ định thầu linh hoạt tùy thuộc vào chủ đầu tư; đơn giá định mức theo thị trường, có tham khảo đơn giá, định mức Nhà nước; hợp đồng tham khảo giữa mẫu hợp đồng quy định của Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu và hợp đồng FIDIC, có thương lượng, thỏa thuận các điều kiện riêng.

Như vậy, thị trường xây dựng Việt Nam đang hình thành hai mảng khác nhau và các nhà thầu cũng phân hóa theo hai mảng khác nhau, tạo ra hai cơ chế, hai giá cho thị trường xây dựng Việt Nam.

Đối với mảng vốn ngân sách, VACC kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉnh sửa Luật Đấu thầu, trong đó quy định về tiêu chuẩn đánh giá về năng lực, kinh nghiệm đã thực hiện các hợp đồng tương tự chỉ nên áp dụng trong các trường hợp công trình phổ thông bình thường.

Đối với các dự án nhóm A và các công trình đặc biệt thì nên bỏ quy định này mà vận dụng linh hoạt để các nhà thầu Việt Nam có cơ hội được nhận công trình.

Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam Nguyễn Quốc Hiệp phát biểu tại buổi làm việc.

Mặt khác, nhiều công trình khi đấu thầu có tình trạng phá giá sâu đến 48 - 50% giá dự toán gói thầu, gây bất ổn thị trường. VACC kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét điều chỉnh mức giá sàn. Nếu giá bỏ thầu thấp hơn 10% trở lên so với giá gói thầu thì nhà thầu phải làm rõ các yếu tố cấu thành chi phí trong bài thầu hoặc loại bỏ nhà thầu đó.

Về các định mức đơn giá, mặc dù Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư điều chỉnh thêm hơn 200 định mức trong năm 2024, nhưng hiện nay vẫn còn nhiều công việc cần có định mức điều chỉnh với khối lượng thanh toán lớn.

Trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng, nhiều dự án cũng không có đơn giá đền bù nên các nhà thầu gặp khó trong vấn đề xử lý.

VACC kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét thay thế dần từng bước hệ thống định mức chi tiết như hiện nay bằng hệ thống đơn giá tổng hợp cho một đơn vị sản phẩm để xác định giá gói thầu, tổng dự toán, tổng mức đầu tư.

VACC cũng kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét đề nghị Chính phủ sớm điều chỉnh giá tiền lương trong hệ thống đơn giá của ngành để giải quyết các bất cập về tiền lương quá lớn như hiện nay (lương thợ lành nghề và kỹ sư chỉ bằng 30% số tiền thực phải trả).

Về cơ chế hợp đồng và thanh quyết toán, VACC kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét giải quyết cụ thể hóa bằng văn bản cho các trường hợp phải xử lý điều chỉnh hợp đồng, hoặc có phát sinh thủ tục còn rất phức tạp.

Trên thực tế, nhiều trường hợp nhà thầu chỉ làm một gói thầu trong dự án có nhiều gói thầu, nhưng việc quyết toán gói thầu lại phụ thuộc vào công tác quyết toán của cả dự án nên mất rất nhiều thời gian.

Đối với mảng vốn ngoài ngân sách, các hợp đồng thi công xây dựng chỉ ràng buộc trách nhiệm nhà thầu (4 loại bảo lãnh) với chủ đầu tư. Tuy nhiên, chủ đầu tư lại không có trách nhiệm về thanh toán với nhà thầu nên khá nhiều nhà thầu bị chiếm dụng vốn thành các khoản nợ đọng.

Đại diện của Tổng công ty Vinaconex đóng góp ý kiến với Bộ trưởng Bộ Xây dựng để tháo gỡ khó khăn trong công tác phát triển hạ tầng.

VACC kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét điều chỉnh cơ chế thanh toán trong các hợp đồng xây dựng loại vốn này bằng các cơ chế cụ thể. Đối với các hợp đồng mảng vốn ngoài ngân sách, chủ đầu tư phải có bảo lãnh thanh toán 20% cuối cùng trên cơ sở hồ sơ nghiệm thu quyết toán. Chủ đầu tư phải có hồ sơ nghiệm thu với nhà thầu mới được đưa công trình vào khai thác sử dụng.

Bên cạnh đó, để giải quyết vấn đề thiếu hụt nguồn nhân lực có tay nghề trong ngành Xây dựng, VACC kiến nghị Bộ Xây dựng xây dựng một Đề án về công tác đào tạo theo cơ chế công tư kết hợp, trong đó có riêng lĩnh vực phục vụ đường sắt cao tốc.

Xem xét cơ chế đặc thù cho các dự án trọng điểm quốc gia

Cũng tại buổi làm việc, VACC đã kiến nghị về một số cơ chế đặc thù để các nhà thầu trong nước tham gia các dự án trọng điểm của quốc gia.

Về tiêu chuẩn năng lực và kinh nghiệm, VACC kiến nghị bỏ tiêu chí đã có kinh nghiệm 1 - 2 dự án tương đương mới được tham gia (vì dự án đường sắt tốc độ cao chưa từng có tiền lệ ở Việt Nam).

Về năng lực tài chính, VACC kiến nghị xem xét cộng dồn tài chính của các doanh nghiệp thành viên trong tổ hợp nhà thầu đăng ký tham gia, vì các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam đa số có vốn nhỏ.

Hơn nữa, do chuyên môn sâu của các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam cũng mạnh ở từng lĩnh vực nên VACC kiến nghị xây dựng cơ chế tổ hợp các nhà thầu, lấy doanh nghiệp hạt nhân là các doanh nghiệp đã có kinh nghiệm đảm nhận các gói thầu hạ tầng ở các dự án nhóm A trong thời gian qua (5 năm trở lại) làm nòng cốt. Cơ chế trong tổ hợp là bình đẳng do các nhà thầu cùng đóng góp để điều hành dự án.

Để tạo điều kiện cho các nhà thầu Việt Nam phát huy được hết khả năng, VACC kiến nghị Chính phủ cho phép phân chia gói thầu tách phần xây lắp hạ tầng riêng, phần thiết bị riêng với quy mô hợp lý.

Về cơ chế thầu, VACC kiến nghị Chính phủ cho phép cơ chế chỉ định thầu có điều kiện để tiết kiệm thời gian tổ chức đấu thầu, xét thầu, vì dự án đường sắt tốc độ cao có tính chất đặc biệt, yêu cầu gắt gao về tiến độ.

Toàn cảnh buổi làm việc giữa Bộ Xây dựng với Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam.

Mặt khác, đây là một dự án lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam, áp dụng công nghệ hoàn toàn mới nên các tiêu chuẩn, quy phạm, định mức cũ ở trong nước sẽ không còn phù hợp. Do đó, VACC kiến nghị Bộ Xây dựng cho phép xây dựng hệ thống định mức đơn giá tổng hợp để có thể áp dụng kịp thời.

Về hình thức hợp đồng, VACC kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép sử dụng hình thức hợp đồng trọn gói, với cơ chế hậu kiểm để giảm bớt vướng mắc cho các nhà thầu.

Ngoài ra, VACC cũng kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép các dự án đường sắt tốc độ cao được sử dụng hợp đồng làm đảm bảo tín dụng cho các gói vay cho dự án và cho áp dụng mức lãi suất vay ưu đãi.

Cũng tại cuộc làm việc, một số doanh nghiệp xây dựng như: Vinaconex, Fecon, Xuân Trường, Xuân Mai… đã có một số kiến nghị để tháo gỡ một số bất cập về rút ngắn thời gian làm thủ tục khai thác mỏ vật liệu xây dựng, điều chỉnh giá vật liệu xây dựng phù hợp, hỗ trợ chi phí cho doanh nghiệp nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới…

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Trần Hồng Minh đề nghị các đơn vị trực thuộc Bộ phối hợp với VACC và các doanh nghiệp để làm rõ các nội dung kiến nghị.

Trong đó, Bộ trưởng đã nhấn mạnh các nội dung về thay thế hệ thống định mức chi tiết bằng hệ thống đơn giá tổng hợp cho một đơn vị sản phẩm; xây dựng hệ thống định mức đơn giá tổng hợp cho các dự án trọng điểm quốc gia; nghiên cứu giải pháp cụ thể về chỉ định thầu trong các dự án trong điểm quốc gia; điều chỉnh giá tiền lương trong hệ thống đơn giá của ngành Xây dựng…

Dịch Phong