Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản thăm Hàn Quốc:Xích lại gần nhau vì lợi ích chung

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nakatani Gen và Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Ahn Gyu Back. Ảnh: Japan Times

Nhiều năm qua, quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc thường xuyên "cơm không lành, canh không ngọt" bởi những vết sẹo lịch sử và căng thẳng thương mại. Năm 2018, Tòa án Tối cao Hàn Quốc ra phán quyết yêu cầu hai công ty lớn của Nhật Bản là Nippon Steel và Mitsubishi đền bù cho các nạn nhân lao động cưỡng ép thời chiếm đóng. Nhật Bản phản đối phán quyết, viện dẫn Hiệp ước 1965 đã giải quyết mọi vấn đề bồi thường.

Năm 2019, Tokyo áp đặt kiểm soát xuất khẩu các vật liệu công nghệ cao cần thiết cho ngành bán dẫn của Hàn Quốc. Seoul đáp trả bằng cách loại Nhật Bản khỏi danh sách ưu tiên xuất nhập khẩu. Tình trạng này kéo dài tới năm 2023, khi hai bên đồng ý gỡ bỏ các biện pháp hạn chế. Năm 2019 cũng là giai đoạn thỏa thuận chia sẻ thông tin tình báo GSOMIA (ký năm 2016) bị Hàn Quốc đình chỉ trong bối cảnh căng thẳng thương mại và phải tới năm 2023 mới nối lại. Năm 2024, Nhật Bản tổ chức lễ tưởng niệm tại mỏ vàng Sado - di tích từng có lao động cưỡng ép người Hàn Quốc thời chiến. Hàn Quốc phản đối, dẫn tới làn sóng chỉ trích và làm suy yếu nỗ lực hòa giải.

Trong bối cảnh hàng loạt căng thẳng nối tiếp nhau, chuyến công du của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nakatani Gen tới Hàn Quốc gặp gỡ người đồng cấp Ahn Gyu Back cho thấy, hai nước đang có xu hướng ưu tiên lợi ích chiến lược, đặt an ninh khu vực lên trên các vấn đề song phương. Phát biểu với báo giới sau hội đàm, Bộ trưởng Nakatani Gen cho biết: “Để tăng cường hợp tác giữa các cơ quan quốc phòng Nhật Bản và Hàn Quốc một cách bền vững, cần kiên trì xây dựng lòng tin”. Trong khi đó, ông Ahn Gyu Back thừa nhận quan hệ song phương “khó khăn” và nhấn mạnh “đã mất nhiều thời gian hai bên mới có thể gặp lại theo cách này”.

Thông cáo chung của chuyến thăm nêu rõ: “Hai bên nhất trí rằng cần thúc đẩy ổn định hợp tác quốc phòng Nhật - Hàn và Nhật - Hàn - Mỹ trong bối cảnh môi trường an ninh thay đổi nhanh chóng, đồng thời chia sẻ nhu cầu phát triển quan hệ quốc phòng song phương hướng tới tương lai”. Hai bộ trưởng cũng thống nhất thúc đẩy đối thoại quốc phòng thường xuyên, mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo, hệ thống không người lái và công nghệ không gian. Đây được xem là những bước đi giúp củng cố niềm tin và tăng khả năng phối hợp trong tình huống xảy ra khủng hoảng.

Theo các chuyên gia quốc tế, chuyến thăm diễn ra ngay trước thềm cuộc tập trận “Freedom Edge” giữa Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc, cho thấy mong muốn của Tokyo và Seoul trong việc cùng Washington xây dựng năng lực răn đe mạnh mẽ trước các mối đe dọa. Điều này đồng nghĩa, chuyến thăm không chỉ mang ý nghĩa ngoại giao song phương mà còn phản ánh nỗ lực tái định hình tam giác an ninh Mỹ - Nhật - Hàn. Một số ý kiến cho rằng, nếu được duy trì đều đặn, cơ chế này sẽ trở thành một trong những khuôn khổ quan trọng trong cấu trúc an ninh Đông Bắc Á. Tuy nhiên, cách tiếp cận này được nhận định sẽ đối mặt không ít thách thức.

Một ví dụ dễ thấy là việc Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru tuyên bố từ chức chỉ một ngày trước chuyến thăm, tạo ra khoảng trống chính sách đối ngoại có thể ảnh hưởng đến ưu tiên hợp tác giữa Nhật Bản với Hàn Quốc. Trong khi đó, tại Seoul, dư luận vẫn nhạy cảm với vấn đề lịch sử, đặc biệt sau sự kiện một số quan chức Nhật Bản viếng đền Yasukuni. Lúc này, bất cứ dấu hiệu nào bị coi là xem nhẹ quá khứ đều có nguy cơ gây phản ứng mạnh mẽ trong xã hội Hàn Quốc, làm suy yếu nỗ lực cải thiện quan hệ với đảo quốc Mặt trời mọc. Tuy nhiên, trong trung hạn, Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn có nhiều cơ hội để hợp tác trong quốc phòng, an ninh, như thiết lập đường dây nóng quốc phòng, mở rộng tập trận chung song phương và tăng cường chia sẻ thông tin tình báo. Theo giới quan sát, sự tham gia tích cực của Mỹ sẽ là yếu tố quan trọng giúp bảo đảm tiến trình này.

Nhìn chung, chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản tới Hàn Quốc không chỉ là một sự kiện ngoại giao thông thường mà còn mang tính biểu tượng cho nỗ lực vượt qua rào cản, hướng tới tương lai. Nếu các bên khéo léo xử lý vấn đề lịch sử và vượt qua bất ổn chính trị nội bộ, chuyến thăm hoàn toàn có thể trở thành tiền đề cho giai đoạn hợp tác an ninh bền vững giữa hai nước láng giềng Đông Bắc Á, đóng góp trực tiếp vào hòa bình và ổn định của khu vực.

Hoàng Linh (Theo Kyodo, Korea Times)