Bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?

Hộ kinh doanh cần nắm rõ mô hình kinh doanh của mình. Ảnh: H.H.

Tất cả hộ kinh doanh đều chấp hành pháp luật thuế như nhau

Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết 68) quyết định, từ năm 2026 xóa bỏ hoàn toàn phương pháp thuế khoán, thay vào đó, hộ và cá nhân kinh doanh phải thực hiện nộp thuế theo phương pháp kê khai.

Điểm then chốt của phương pháp này là dựa trên doanh thu thực tế. Và doanh thu được ghi nhận minh bạch nhất khi mọi giao dịch bán hàng đều phải xuất hóa đơn điện tử theo thời gian thực, theo đúng hoạt động kinh doanh.

Để chuẩn bị cho bước ngoặt đó, Chính phủ đã xây dựng lộ trình. Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Đây là giai đoạn “làm quen” để hộ kinh doanh tiếp cận dần, thành thạo quy trình xuất hóa đơn và cùng cơ quan quản lý tháo gỡ các vướng mắc phát sinh.

Từ ngày 1/1/2026, tất cả hộ kinh doanh thuộc diện nộp thuế sẽ phải áp dụng phương pháp này, xuất hóa đơn từ máy tính tiền.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà - nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế, Chánh văn phòng Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cho biết, hiện nay ngưỡng doanh thu nộp thuế là 100 triệu đồng/năm. Theo Luật Thuế Giá trị gia tăng (VAT) số 48/2024, từ ngày 1/1/2026, ngưỡng này sẽ được nâng lên 200 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cũng đang nghiên cứu khả năng đề xuất Quốc hội và Chính phủ nâng ngưỡng lên khoảng 300 - 500 triệu đồng/năm để phù hợp với tình hình thực tế.

“Như vậy, khả năng các hộ kinh doanh có doanh thu từ 500 triệu đến 1 tỷ đồng/năm sẽ phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Đây không chỉ là thay đổi về kỹ thuật hay thủ tục hành chính mà còn là bước tiến lớn để tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và hiện đại hơn. Không còn “vùng mờ”, “vùng xám” khó kiểm soát, mà tất cả hộ kinh doanh đều chấp hành pháp luật thuế như nhau” - bà Hà nói đồng thời khuyến nghị, hộ kinh doanh cần hiểu rõ quy mô của mình để thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định. Cụ thể, hộ có quy mô lớn phải nộp hồ sơ khai thuế theo tháng, trong khi hộ nhỏ hoặc mới kinh doanh thực hiện nộp hồ sơ khai thuế theo quý theo quy định tại Nghị định 126 và Thông tư 40. Hiện có hai loại hình chính: hộ kinh doanh định kỳ hàng quý hoặc hàng tháng phải nộp hồ sơ khai thuế. Trong thực tế, 90% hộ kinh doanh nộp hồ sơ khai thuế theo quý, còn hộ có quy mô lớn với doanh số trên 3 tỷ đồng hoặc 10 tỷ đồng không nhiều.

Trách nhiệm của hộ kinh doanh là phát hành hóa đơn

Thực tế, thói quen của người tiêu dùng thường là không lấy hóa đơn nếu không có cơ chế khuyến khích. Dù vậy, trách nhiệm của hộ kinh doanh là phải phát hành hóa đơn khi bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ.

Nếu có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên, hộ kinh doanh cần đăng ký với cơ quan thuế, chuẩn bị trang thiết bị, phần mềm phù hợp, đồng thời phân loại rõ nhóm hàng hóa, dịch vụ đầu ra - đầu vào để theo dõi doanh thu.

"Đặc biệt, hộ phải nắm rõ thời điểm phát hành hóa đơn. Ví dụ, bán hàng hôm nay nhưng khách nợ tiền, chỉ khi khách thanh toán mới phát hành hóa đơn. Nếu phát hành chậm hoặc không đầy đủ sẽ ảnh hưởng nghĩa vụ thuế và có thể bị xử phạt hành chính" - bà Hà nói.

Bà Hà cho rằng, một số ngành kinh doanh như may mặc gia công, hộ bán hàng ăn hay kinh doanh hải sản và một số ngành hàng khác do thói quen làm ăn lâu nay chưa phải lưu giữ hóa đơn chứng từ, chưa quan tâm tới hóa đơn. Tuy nhiên, với bản năng kinh doanh, ai cũng hiểu rõ rằng để quyết định tiếp tục hay mở rộng hoạt động, chúng ta đều cần biết rõ đầu ra, đầu vào và mức lãi lỗ nhưng nhiều hộ vẫn chỉ theo dõi cảm tính, chưa bài bản.

Vì vậy, theo bà Hà, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là công cụ hỗ trợ các hộ kinh doanh chuyển đổi thói quen quản lý, theo dõi trước tiên là đầu ra, theo dõi doanh số và dòng tiền rõ ràng đi về đâu, trở lại với người bán hàng hay chưa; cũng là cơ hội để lấy hóa đơn đầu vào từ đơn vị cung cấp nguyên vật liệu hàng hóa cho hộ kinh doanh.

Đối với phần hàng hóa, nguyên vật liệu đã mua từ trước, nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền – Hỗ trợ người nộp thuế cho biết, theo thực tiễn kinh doanh, các hộ kinh doanh có thể rà soát nguồn gốc đầu vào, tổng hợp theo nhóm có đầy đủ hóa đơn đầu vào, nhóm mua hàng có bảng kê mua và phần còn lại những chỗ mua lẻ chúng ta kiểm kê theo thực tế. Các hộ kinh doanh vẫn bán hàng, cung cấp dịch vụ và thực hiện cơ chế nộp thuế theo pháp luật hiện hành. Trường hợp đến ngày 1/1/2026 vẫn còn hàng chưa bán hết thì kiểm kê theo giá trị thực tế của hàng hóa đầu vào.

T.Hằng