Bổ sung cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên họp

Đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, một số doanh nghiệp tư nhân đề xuất đầu tư Dự án nên cần triển khai, rà soát, đánh giá lựa chọn hình thức đầu tư để bảo đảm thực hiện được các mục tiêu Dự án đã đề ra.

Về nội dung chính sách, Chính phủ đề xuất 2 nội dung, gồm: Tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.

Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện; trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn. Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Việc tách thành dự án độc lập có ưu điểm: công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện sẽ được triển khai độc lập và được triển khai song song với công tác lập Báo cáo nghiên cứu khả thi, nguồn vốn ngân sách trung ương được chuyển trực tiếp cho các địa phương (trường hợp ngân sách địa phương không cân đối đủ), Tập đoàn điện lực Việt Nam thông qua Bộ Xây dựng nên có thể đẩy nhanh tiến độ thực hiện; trường hợp các địa phương cần điều chỉnh dự án giải phóng mặt bằng sẽ chủ động thực hiện mà không phụ thuộc vào Dự án nên giảm được thủ tục, trình tự, tăng cường phân cấp cho địa phương.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình của Chính phủ

Để bảo đảm tiến độ triển khai dự án, việc cho phép các địa phương được ứng nguồn ngân sách, bố trí nguồn ngân sách địa phương hoặc tự chủ động cân đối nguồn vốn ngoài ngân sách theo thẩm quyền để thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là cần thiết, tăng tính chủ động, đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Bộ trưởng Bộ Xây dựng cũng cho biết, Chính phủ đề xuất, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai Dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Bảo đảm sự đồng bộ trong triển khai

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu rõ, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất với việc bổ sung cơ chế, chính sách áp dụng cho dự án là cần thiết, phù hợp chủ trương của Đảng về huy động nguồn lực xã hội cho các dự án chiến lược, khơi thông nguồn lực tư nhân đầu tư vào hạ tầng trọng điểm, đổi mới phương thức và đa dạng hóa hình thức đầu tư, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày Báo cáo Thẩm tra

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, các chính sách đề xuất tại Tờ trình số 1126/TTr-CP chưa rõ ràng, không giải quyết được các vấn đề bức thiết, cấp bách của Dự án; đề nghị cân nhắc báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cho chủ trương đối với các cơ chế, chính sách đề xuất bổ sung cụ thể áp dụng cho Dự án.

Có ý kiến đề nghị nghiên cứu áp dụng quy định của Nghị quyết số 206/2025/QH15 ngày 24/6/2025 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, để kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc cụ thể của các luật đối với việc triển khai thực hiện Dự án.

Về 2 nội dung chính sách Chính phủ đề xuất, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng là có cơ sở.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cân nhắc tách thành một dự án thành phần độc lập và giao Chính phủ chỉ đạo các địa phương, Bộ, ngành lập Báo cáo nghiên cứu khả thi nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất; đồng thời xác định rõ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi và tiến độ hoàn thành, tương tự Nghị quyết số 53/2017/QH14 ngày 19/6/2017 của Quốc hội về Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ, tái định cư dự án Cảng hàng không Quốc tế Long Thành.

Bên cạnh đó, pháp luật hiện hành chỉ quy định khái niệm “dự án thành phần độc lập”, không có khái niệm “dự án độc lập” như đề xuất, do đó cần sử dụng đúng thuật ngữ.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Có ý kiến đề nghị cho phép địa phương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam ứng vốn hoặc sử dụng nguồn hợp pháp khác để triển khai trước nhằm bảo đảm tiến độ; đồng thời làm rõ cơ chế quản lý tài chính, hoàn trả ngân sách và bổ sung cơ chế giám sát thống nhất giữa các địa phương có Dự án đi qua.

Đối với đề xuất chính sách thứ hai, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy tại khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đã quy định: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho Dự án.

Đồng thời, tại khoản 14 Nghị quyết Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Do vậy, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết.

Qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với đề xuất tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập; yêu cầu Chính phủ thực hiện dưới dạng một gói độc lập duy nhất để bảo đảm sự đồng bộ trong triển khai.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Đối với chính sách thứ hai là ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định các cơ chế đặc biệt khi Quốc hội không họp, nhất là khi áp dụng các phương thức đầu tư khác như đối tác công tư (PPP), Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với ý kiến thẩm tra của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính, theo đó, không báo cáo Quốc hội nội dung này.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh giao Ủy ban Kinh tế và Tài chính chủ trì phối hợp với Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban hoàn thiện báo cáo thẩm tra chính thức trình Quốc hội xem xét cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Mười.

Thanh Chi; Ảnh Phạm Thắng